Động thái bất ngờ 'chưa từng có tiền lệ' của các nước Ả Rập với Hamas

Tuyên bố trên, còn được gọi là Tuyên bố New York, được đưa ra tại một hội nghị do Pháp và Ả Rập Saudi đồng chủ trì ở Liên hợp quốc.

Nội dung tuyên bố được công bố vào ngày 29/7, kêu gọi Hamas chấm dứt quyền kiểm soát Dải Gaza, giao nộp vũ khí cho Chính quyền Palestine ở Bờ Tây và chấp nhận một giải pháp chính trị hướng tới việc thành lập một nhà nước Palestine độc lập, có chủ quyền, với Đông Jerusalem là thủ đô.

Văn kiện nhấn mạnh, chỉ có một giải pháp chính trị mới có thể mang lại hòa bình bền vững, chấm dứt cuộc xung đột đẫm máu kéo dài hàng thập kỷ giữa Israel và Palestine.

Ngoài ra, tuyên bố yêu cầu Hamas thả toàn bộ con tin còn sống sót và trao trả thi thể các con tin đã thiệt mạng sau vụ tấn công ngày 7/10/2023, kêu gọi Israel rút quân khỏi Gaza, đồng thời ủng hộ nỗ lực trung gian hòa giải của Ai Cập, Qatar và Mỹ nhằm đạt được một thỏa thuận ngừng bắn lâu dài.

Xung đột vũ trang kéo dài với Israel đã khiến Hamas suy yếu nghiêm trọng. Ảnh: Telegraph

Sự đồng thuận của các quốc gia Ả Rập trong việc công khai chống lại Hamas là một động thái "lịch sử và chưa từng có tiền lệ", theo Ngoại trưởng Pháp Jean-Noel Barrot. Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ, hai quốc gia từng là nơi trú ẩn và hỗ trợ Hamas, giờ đây cũng tham gia vào nỗ lực này bằng cách đe dọa trục xuất các lãnh đạo tổ chức khỏi Doha và Ankara.

Tình hình tại Gaza hiện nay càng củng cố cơ hội cho sự thay đổi. Xung đột vũ trang kéo dài với Israel đã khiến Hamas suy yếu nghiêm trọng, với phần lớn lãnh đạo bị tiêu diệt, chính quyền gần như sụp đổ và lực lượng vũ trang chỉ còn hoạt động lẻ tẻ. Theo các quan chức vùng Vịnh, sự ủng hộ của người dân ở Gaza dành cho Hamas đã giảm xuống mức thấp kỷ lục, chỉ còn khoảng 6%.

Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) hiện kiểm soát tới 70% lãnh thổ Gaza, trong khi các lực lượng dân quân địa phương được Israel trang bị đang tranh giành quyền kiểm soát phần còn lại. Trong bối cảnh này, các quan chức Arab tin rằng đây là “cơ hội vàng” để loại bỏ Hamas khỏi Gaza, mở đường cho một chính quyền lâm thời do các lãnh đạo Palestine ở Bờ Tây dẫn dắt, với sự hỗ trợ của một lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế được Liên hợp quốc bảo trợ.

Tuy nhiên, không phải tất cả các bên đều hoan nghênh Tuyên bố New York. Israel kiên quyết phản đối, khi thể hiện rõ lập trường sẽ không từ bỏ việc tiêu diệt hoàn toàn Hamas. Đại sứ Israel tại Liên hợp quốc Danny Danon nhấn mạnh, không có bất kỳ nghị quyết nào của Liên hợp quốc có thể thay đổi quyết tâm của Israel trong việc giải cứu con tin và đánh bại Hamas.

Trong khi đó, Mỹ, quốc gia không tham gia hội nghị và từ chối ký tuyên bố, gọi đây là một “chiêu trò công khai” làm tổn hại đến các nỗ lực ngoại giao nhạy cảm nhằm chấm dứt xung đột. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce chỉ trích hội nghị là “phản tác dụng và không đúng thời điểm”, đồng thời nhấn mạnh nó có thể kéo dài bất ổn và tiếp tay cho Hamas.

Ngoài ra, Hamas, dù suy yếu, có thể sẽ không dễ dàng chấp nhận yêu cầu giải thể, đặc biệt khi các thành viên có tư tưởng cứng rắn trong tổ chức vẫn phản đối mạnh mẽ việc từ bỏ vũ khí. Ngay cả trong trường hợp Hamas chấp nhận sống lưu vong, như trường hợp của Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) trong quá khứ, các chiến binh của họ có thể vẫn ở lại Gaza, gây khó khăn cho việc chuyển giao quyền lực.

Do đó, nhiều thách thức vẫn còn phía trước bất chấp hy vọng về một giải pháp hòa bình mà Tuyên bố New York mang lại. Chuyên gia Nader Hashemi từ Đại học Georgetown (Mỹ) nhận định tuyên bố khó thay đổi cục diện trên thực địa, bởi Hamas vẫn được một bộ phận người Ả Rập ủng hộ. Ông cũng hoài nghi về khả năng hiện thực hóa giải pháp hai nhà nước, trong bối cảnh các khu định cư của người Do Thái tiếp tục được mở rộng tại Bờ Tây.

Dù vậy, các nhà ngoại giao vẫn lạc quan rằng áp lực tập thể từ các quốc gia Ả Rập, cùng với sự ủng hộ của châu Âu, có thể buộc Hamas phải nhượng bộ. Việc Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ tham gia vào sáng kiến trên, cùng với sự thống nhất của Liên đoàn Ả Rập, cho thấy một sự đoàn kết khu vực hiếm có, có thể cô lập Hamas đến mức họ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tuân thủ.

Nếu thành công, kế hoạch này không chỉ chấm dứt quyền lực của Hamas mà còn mở ra cơ hội tái khởi động tiến trình hòa bình, hướng tới một nhà nước Palestine độc lập cùng chung sống với Israel.

Việt Anh