'Đột phá' song hành - kiến tạo sức mạnh phát triển đất nước

Cô Nguyễn Thu Quyên, giáo viên có những giải pháp ứng dụng công nghệ hiệu quả trong giáo dục của Trường THPT Chuyên Nguyễn Trãi (Hải Phòng) và học trò. Ảnh: NVCC

Báo Giáo dục & Thời đại có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Minh Tường - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Phú Thọ xoay quanh nội dung này.

Bước ngoặt quan trọng

- Ông nhìn nhận thế nào về ý nghĩa “đột phá” của Nghị quyết số 71-NQ/TW đối với việc phát triển giáo dục và đào tạo trong mối liên hệ với khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo?

- Ngày 22/12/2024 Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Ngày 22/8/2025 Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Đây đều là các nghị quyết “đột phá” cho sự phát triển của lĩnh vực giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ; là bước ngoặt quan trọng, đặt nền móng cho những cải cách mạnh mẽ, toàn diện trong hai lĩnh vực này, tạo đột phá để Việt Nam vươn lên trong kỷ nguyên tri thức và công nghệ.

Chúng ta đều nhận thức được rằng, giáo dục và đào tạo là nền tảng để đào tạo con người, hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao, có tri thức, kỹ năng, tư duy sáng tạo. Đây chính là lực lượng nòng cốt để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ngược lại, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực để phát huy trí tuệ con người; cung cấp công cụ, môi trường, phương pháp hiện đại để đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo.

Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 71-NQ/TW cùng tạo thành “trục song hành” trong chiến lược phát triển đất nước. Một bên là nguồn lực con người (giáo dục); một bên là công cụ và động lực phát triển (khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số). Nếu chỉ có công nghệ mà thiếu con người giỏi thì không thể phát triển. Ngược lại, có con người giỏi mà không có môi trường công nghệ hiện đại cũng khó phát huy.

Việc ban hành hai nghị quyết được xem là bước đột phá quan trọng, khẳng định mối quan hệ biện chứng, gắn bó chặt chẽ giữa giáo dục - đào tạo với khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Từ quan điểm, mục tiêu đến hệ thống giải pháp, cả hai nghị quyết đều nhấn mạnh yêu cầu tăng cường đầu tư, đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đồng thời, các nghị quyết định hướng thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong giáo dục, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo - nghiên cứu - phát triển khoa học và đổi mới sáng tạo, hình thành hệ sinh thái giáo dục mở, hiện đại và thích ứng với thời đại số.

Nghị quyết 71-NQ/TW trở thành “trụ cột” cung cấp nhân lực cho Nghị quyết 57-NQ/TW, và ngược lại Nghị quyết 57-NQ/TW trở thành “trụ cột” cung cấp công cụ và động lực phát triển cho Nghị quyết 71-NQ/TW.

Sự kết hợp của hai “đột phá” này sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp, quyết định thành công của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giúp Việt Nam phát triển nhanh, bền vững trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Ông Nguyễn Minh Tường - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Phú Thọ. Ảnh: NVCC

Cần chương trình hành động liên ngành

- Ông sẽ chọn những ưu tiên chiến lược nào để gắn kết giáo dục với khoa học - công nghệ, tạo lợi thế cạnh tranh cho địa phương trong 3 - 5 năm tới?

- Sau sáp nhập, tỉnh Phú Thọ là một thực thể hành chính - kinh tế - văn hóa mới có độ tích hợp cao về nhiều mặt: Nguồn nhân lực dồi dào; đa dạng các văn hóa truyền thống đặc sắc; không gian địa lý được mở rộng, tạo điều kiện phát triển các hành lang kinh tế xuyên suốt từ đồng bằng - trung du - miền núi, trong đó có công nghiệp chế biến chế tạo hiện đại. Vì vậy, hơn lúc nào hết, cần phải định vị rõ mối quan hệ giữa giáo dục và đào tạo với khoa học và công nghệ là hai “thực thể” không thể tách rời đối với sự phát triển của tỉnh.

Nghị quyết số 71-NQ/TW là “nguồn cung” nhân lực; Nghị quyết 57-NQ/TW là “động lực và hạ tầng”, vì vậy Phú Thọ cần gắn hai nghị quyết bằng một chương trình hành động liên ngành giáo dục - đào tạo với khoa học - công nghệ ngay trong giai đoạn 2025 - 2030. Trong đó tập trung vào các nhiệm vụ như:

Thứ nhất, xây dựng chương trình đào tạo phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ, nhân lực số cho tỉnh.

Thứ hai, đổi mới, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học trong các cơ sở giáo dục; xây dựng các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu, phát triển khoa học công nghệ.

Thứ ba, xây dựng chương trình chuyển đổi số ngành Giáo dục, tập trung vào việc ban hành cơ chế chính sách ưu đãi, hỗ trợ thực hiện chuyển đổi số trong toàn ngành; bảo đảm về hạ tầng số, phát triển các nền tảng số phục vụ cho giáo dục; ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý, giảng dạy; đưa công nghệ AI vào giảng dạy.

Đồng thời, xây dựng và chia sẻ miễn phí hệ sinh thái học liệu số hiện đại nhằm mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục cho mọi đối tượng, xóa bỏ rào cản không gian và thời gian trong tiếp cận tri thức; xây dựng cơ sở dữ liệu ngành Giáo dục, xây dựng hệ thống quản lý giáo dục điện tử đồng bộ, thống nhất từ cơ quan quản lý, đến từng nhà trường…

Sinh viên Trường Đại học Hùng Vương (Phú Thọ) tại Chung kết Cuộc thi Ý tưởng khởi nghiệp “HUNG VUONG STARTUP IDEA” 2025. Ảnh: fanpage nhà trường

Nhiệm vụ ưu tiên

- Theo ông, cần làm gì để Nghị quyết số 71/NQ-TW đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả?

- Để Nghị quyết số 71-NQ/TW sớm đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả thiết thực, trước hết cần quán triệt sâu sắc trong toàn hệ thống chính trị, đặc biệt là đối với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động ngành Giáo dục.

Nội dung cần quán triệt về quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ và các giải pháp chủ yếu của Nghị quyết, cũng như Chương trình hành động của Chính phủ triển khai thực hiện Nghị quyết. Đồng thời, bám sát tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 nghị quyết của Bộ Chính trị tổ chức ngày 16/9 vừa qua.

Cùng với đó, đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của toàn xã hội về quan điểm giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, động lực then chốt để phát triển đất nước; giáo dục và đào tạo theo phương châm “lấy chất lượng làm trục - lấy nhà giáo làm then chốt - lấy công nghệ làm đòn bẩy”; chuyển đổi số trở thành nhu cầu cấp thiết, là động lực để ngành Giáo dục thực hiện đổi mới căn bản và toàn diện.

Chương trình hành động của cấp ủy để chỉ đạo thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW trên địa bàn tỉnh cần được sớm ban hành. Cơ quan quản lý Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, dẫn dắt, thông qua xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, ban hành các cơ chế khuyến khích và hỗ trợ cụ thể để tạo điều kiện cho các bên liên quan tham gia vào tiến trình chuyển đổi số giáo dục. Trên cơ sở đó, ngành Giáo dục cần có chiến lược tổng thể, kết hợp với các giải pháp đồng bộ về thể chế, chính sách, hạ tầng hiện đại, đào tạo nhân lực về chuyển đổi số.

Tập huấn chuyên đề ứng dụng AI trong xây dựng Podcast tuyên truyền tại Trường THPT A Lưới (TP Huế). Ảnh: NTCC

- Nếu có thể chọn một ưu tiên lớn nhất để kết nối giáo dục với khoa học - công nghệ ở địa phương trong giai đoạn tới, ông sẽ chọn ưu tiên nào và vì sao?

- Hiện nay, nguồn nhân lực chất lượng cao làm công tác khoa học, công nghệ của tỉnh Phú Thọ còn thiếu. Số lượng cán bộ, công chức, viên chức khoa học, công nghệ, chuyển đổi số làm việc cho các cơ quan Nhà nước, đặc biệt tại các xã, phường vừa thiếu lại yếu.

Trong khi tỉnh Phú Thọ xác định phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, khâu đột phá trong nhiệm kỳ 2025 - 2030; đưa Phú Thọ vào nhóm địa phương tiên phong, dẫn đầu cả nước về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Cùng với đó, xây dựng tỉnh trở thành một trong những trung tâm công nghiệp lớn của đất nước về công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp điện tử, thu hút các ngành mới nổi, giá trị gia tăng cao như chíp, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo. Trước yêu cầu mới, việc đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khoa học, công nghệ, chuyển đổi số cần được xác định là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu trong quá trình triển khai Nghị quyết số 71-NQ/TW.

Thứ nhất, cần xây dựng các chương trình phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ cho từng giai đoạn; trong đó chú trọng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là nhân lực trong lĩnh vực khoa học cơ bản. Đồng thời, xây dựng và thực hiện chương trình phát triển nhân lực số cấp tỉnh, nhằm đào tạo, bồi dưỡng, bổ sung đội ngũ nhân lực số hoạt động trong hệ thống chính trị, khu vực sản xuất - kinh doanh, cộng đồng dân cư, cũng như trong đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và nhà giáo

Thứ hai, ban hành chính sách thu hút, đãi ngộ các chuyên gia, nhà khoa học vào làm việc tại tỉnh; hỗ trợ nhân lực khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong các cơ quan Nhà nước. Đồng thời, đưa kỹ năng số vào chương trình giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp; ưu tiên đào tạo các ngành mũi nhọn như công nghệ bán dẫn, công nghệ thông tin, tự động hóa, thương mại điện tử, công nghệ sinh học.

Thứ ba, tập trung phát triển các trường đại học, cao đẳng của tỉnh trở thành trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học công nghệ trọng điểm gắn với nhu cầu thị trường. Thu hút các doanh nghiệp công nghệ lớn hợp tác đầu tư, đào tạo nhân lực tại chỗ. Mở rộng hợp tác với các doanh nghiệp công nghệ lớn, khu công nghệ cao, trung tâm nghiên cứu để sinh viên được thực tập, tiếp cận công nghệ mới.

Thứ tư, hình thành các cụm liên kết ngành giáo dục - khoa học và công nghệ - doanh nghiệp, như: Phát triển các khu, cụm công nghiệp gắn với các trường cao đẳng, đại học trong tỉnh, tạo môi trường “học - nghiên cứu - sản xuất” liên hoàn, đáp ứng nhu cầu sử dụng lao động, giảm độ vênh giữa “cung - cầu”.

Liên kết với Trường Đại học Hùng Vương, Học viện Kỹ thuật Quân sự cơ sở tại Vĩnh Phúc (cũ), Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp để hình thành “trung tâm đào tạo ứng dụng công nghệ” cho các doanh nghiệp tại các khu, cụm công nghiệp của tỉnh.

Thứ năm, hợp tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao với các trường đại học, viện nghiên cứu uy tín trên thế giới. Khuyến khích trao đổi chuyên gia, gửi cán bộ đi đào tạo ở các nước phát triển, sau đó quay về phục vụ. Tham gia các mạng lưới nghiên cứu, diễn đàn khoa học công nghệ quốc tế để cập nhật xu hướng mới.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Hiếu Nguyễn (thực hiện)