Dư âm và những câu hỏi sau trận lũ lụt lịch sử tại Đông Đắk Lắk

Trong đó, trận lũ lụt vừa qua ở phía Đông tỉnh Đắk Lắk thật sự khủng khiếp, vượt mốc đỉnh lũ lịch sử năm 1993 trên lưu vực sông Ba. Nhìn lại trong và sau lũ có lắm chuyện bi hài và cũng có những "sự cố" cần được điều tra làm rõ để định hướng dư luận.

Từ những nỗ lực tích cực

Trận lũ lụt phía Đông Đắk Lắk đã khiến cho 63 người chết và 8 người mất tích; hàng trăm ngàn căn nhà ngập lụt, trong đó có 365 căn nhà bị sập đổ hoàn toàn, 419 căn nhà thiệt hại từ 50-70%; hàng trăm công trình y tế, văn hóa, giáo dục, giao thông, thủy lợi, điện lực… bị hư hỏng, đổ ngã, sạt lở, bồi lấp. Ước tính tổng giá trị thiệt hại tài sản khoảng 9.474 tỷ đồng do lũ lụt và 2.578 tỷ đồng do cơn bão Kalmaegi gây ra.

Cán bộ, chiến sĩ Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH Công an tỉnh Đắk Lắk cứu nạn người mẹ và đứa trẻ thoát hiểm ra khỏi vùng lũ dữ.

Trong cơn lũ dữ, hàng ngàn CBCS Công an tỉnh Đắk Lắk và lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở sử dụng ca nô, xuồng dân dụng tiếp cận những vùng lũ lụt cô lập, chia cắt để kêu gọi, hướng dẫn và hỗ trợ hàng chục ngàn người dân sơ tán đến nơi an toàn rồi dỡ mái ngói, tháo tôn, cứu nạn hàng trăm người dân. Nhiều hình ảnh, câu chuyện xúc động gắn với tinh thần quả cảm của những người lính mặc sắc phục Công an đã để lại dấu ấn đậm nét trong lòng dân, góp phần xây dựng hình ảnh "Người chiến sĩ CAND bản lĩnh, nhân văn, vì nhân dân phục vụ" với tinh thần "Kỷ luật nhất - Trung thành nhất - Gần dân nhất".

Bên cạnh đó, trong dân cũng có nhiều "người hùng" chèo xuồng vượt lũ, sơ tán và cứu nạn bà con trong thôn xóm. Điển hình như các ông Hồ Chí Liện, Đỗ Ngọc Tăng - cùng trú xã Sơn Hòa; Lê Kim Tấn, Phan Tấn Toàn, Trần Công Thành, Nguyễn Quốc Hoàn, Trần Thanh Hải - cùng trú xã Hòa Thịnh; ông Ngô Kim Hưng, Cao Trường Vũ - cùng trú xã Hòa Mỹ… Ở nơi "rốn lũ" còn có hàng chục chủ nhà lầu mở cửa tầng trên đón hàng trăm người tránh lũ an toàn.

Sau lũ lụt, UBND tỉnh Đắk Lắk tiếp nhận nhiều nguồn lực hỗ trợ gần 1.185 tỷ đồng từ Trung ương và các đơn vị, tổ chức khác; Quỹ cứu trợ của Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Đắk Lắk cũng đã tiếp nhận gần 235 tỷ đồng. UBND tỉnh Đăk Lắk đã phân bổ hơn 1.000 tỷ đồng cho các đơn vị, địa phương và người dân khắc phục hậu quả thiên tai; phân bổ 6.000 tấn gạo của Chính phủ cứu trợ người dân 31 xã, phường phía Đông, đồng thời triển khai chương trình xây dựng, sửa chữa hơn 12.000 căn nhà cho người dân, trong đó xây dựng mới 684 nhà dân, 333 nhà sinh hoạt cộng đồng kết hợp phòng tránh lũ, sửa chữa hơn 1.500 căn nhà với tổng kinh phí khoảng 800 tỷ đồng từ nguồn huy động của tỉnh và Chính phủ hỗ trợ; khoảng 10.000 căn nhà tránh lũ còn lại vận động kinh phí từ các nguồn lực.

Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Đắk Lắk tiếp nhận và phân bổ cho người dân 2.236 tấn hàng và 13.600 suất quà cứu trợ… Cùng với đó, hàng trăm chuyến xe thiện nguyện vận chuyển hàng ngàn tấn hàng cứu trợ là nước uống, sữa, chăn màn, quần áo, gạo, mì tôm, bánh ngọt, dầu ăn, nước mắm, nước tương, gia vị… cùng với nhiều tỷ đồng hỗ trợ người dân vùng lũ phía Đông Đắk Lắk.

Thực hiện "Chiến dịch Quang Trung" do Thủ tướng Chính phủ phát động, ngày 1/12, Bộ Quốc phòng khởi công xây dựng mới 215 căn nhà cho người dân ở Đắk Lắk có nhà bị sập đổ hoàn toàn do thiên tai bão lũ. Trước đó vào ngày 26/11, Bộ Công an khởi công xây dựng 16 căn nhà tặng người dân có nhà ở bị sập đổ hoàn toàn hoặc không khôi phục được.

Những chuyện bi hài và câu hỏi cần lời giải

Giữa lúc cấp ủy, chính quyền các xã, phường cùng lực lượng Công an, Quân đội nỗ lực cứu nạn, cứu hộ trong lũ lụt, thì một số người đăng tải, chia sẻ thông tin thất thiệt trên mạng xã hội, kéo theo hàng loạt đối tượng bình luận xuyên tạc sự thật.

Một người dân trong vùng lũ lụt xã Tuy An Đông được cán bộ Phòng CSCĐ Công an tỉnh Đắk Lắk cứu nạn từ trên mái nhà.

Nổi cộm nhất là video tung tin vùng "rốn lũ" Hòa Thịnh "Sập nhà lầu hàng chục người chết", "Người chết la liệt", "Người chết nhiều lắm, đếm không xuể"… đã gây hoang mang trong dư luận, chính quyền địa phương phải lên tiếng bác bỏ. Công an tỉnh Đắk Lắk vào cuộc truy xét, làm rõ và xử lý người vi phạm là bà Nguyễn Thị Ngọc V, trú tại thôn Tân Yên, xã Ea Ly cùng một số đối tượng khác.

Thông tin lệch lạc nêu trên gây ra nhiều hệ lụy khác đẫm chất bi hài. Nhiều nhóm thiện nguyện chở hàng loạt quan tài về xã Hòa Thịnh, thậm chí có nhóm điện thoại xin hỗ trợ vài chục quan tài khiến cho cán bộ địa phương hoảng hốt, lên tiếng từ chối, vì còn thừa hơn 30 quan tài phải gửi về chùa Phi Lai và chùa Phú Quang!

Cũng từ tin đồn "người chết la liệt" nên ông Nguyễn Chính Th đang làm thợ hồ ở xa, vội vã chạy về thôn Mỹ Xuân, xã Hòa Thịnh, nhưng khi gần đến nhà chiều 19/11 thì bị lũ cuốn chết. Nửa đêm hôm đó, ông Phan Văn Thôi, trú tại xã Hòa Mỹ nghe tin đồn "vỡ đập" nên điều khiển xe máy chở vợ và đứa con 10 tuổi "chạy lũ", nhưng bị lũ cuốn trôi, người con may mắn được cứu nạn, còn vợ chồng anh Thôi chết đuối. Tại thôn Phú Sen Tây, xã Phú Hòa 1, bà Nguyễn Thị Diễm Phúc cũng nghe đồn "vỡ đập" chở hai đứa con trên xe máy rời nhà chiều tối 20/11, khi "chết máy" do ngập nước thì lũ cuốn ba mẹ con, cháu Trương Anh Tr tuột khỏi tay mẹ, đến sáng hôm sau mới tìm thấy thi thể, chị Phúc cùng đứa con lớn may mắn được người dân cứu nạn…

Lũ rút, những đoàn xe cứu trợ hối hả chạy về các xã, phường phía Đông Đắk Lắk - nơi có hàng ngàn người dân đối mặt với nhiều khó khăn. Một số tổ chức liên hệ chính quyền, Công an địa phương cung cấp danh sách người chết, nhà sập để trao tiền - quà cứu trợ. Thế nhưng có người nhận nhầm giấy mời "đúng tên, sai họ và chữ đệm", mà vẫn cố tình sửa chữa để nhận tiền cứu trợ. Cũng có trường hợp tử nạn do lũ lụt đã được xã báo cáo, nhưng một tài khoản Facebook vẫn cho rằng "chưa được ghi nhận". Nhiều nhóm thiện nguyện tự tổ chức hoạt động cứu trợ đã vấp phải một số trở ngại bởi "văn hóa nhận quà" của người dân ở vài nơi, dẫn đến tranh cãi, thậm chí chửi mắng lẫn nhau chỉ vì "kẻ ít, người nhiều", "kẻ có, người không" rồi quay video tung lên mạng xã hội…

Đề cập trận lũ kinh hoàng này cần phải nhắc tới "sự cố" ngày 19/11 Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ 16.100m³/s - mức cao nhất từ khi nhà máy hoạt động cho đến nay. Với lưu tốc xả lũ đó cùng lượng mưa lớn trên diện rộng kéo dài nhiều ngày khiến cho mực nước vượt mốc lũ lịch sử năm 1993, vùng hạ du bị thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Rất nhiều người dân nói rằng họ không được nghe thông báo xả lũ nên không kịp trở tay.

Cán bộ, chiến sĩ Phòng CSCĐ Công an tỉnh Đắk Lắk cứu nạn người dân trong vùng lũ lụt xã Tuy An Đông.

Và sau sự cố xả lũ kỷ lục, cơ quan chức năng đã vào cuộc, nên ngày 29/11, HĐQT Công ty CP Thủy điện Sông Ba Hạ ra nghị quyết về phương án nhân sự. Theo đó, Chủ tịch HĐQT Vũ Hữu Phúc tạm thời điều hành các hoạt động của Công ty CP Thủy điện Sông Ba Hạ thay cho Tổng giám đốc Nguyễn Đức Phú nghỉ phép để làm việc với các cơ quan chức năng. Nhiệm vụ của Trưởng phòng Kỹ thuật - an toàn, Quản đốc phân xưởng vận hành Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ cũng tạm thời giao cho cấp phó thực hiện để cấp trưởng có thời gian làm việc với cơ quan chức năng.

Nhiều bài học từ trong thiên tai lũ lụt cần được chính quyền địa phương cơ sở và người dân nhìn nhận để có thêm kinh nghiệm ứng phó, kịp thời ngăn chặn tin đồn thất thiệt, tổ chức thực hiện tốt hoạt động cứu trợ… Và cuối cùng là câu hỏi có hay không trách nhiệm của Công ty CP Thủy điện Sông Ba Hạ sau vụ xả lũ kỷ lục gây ra thiệt hại nặng nề vùng hạ du, vẫn đang cần có lời giải đáp từ phía cơ quan chức trách.

Hữu Toàn