Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi): Tháo gỡ vướng mắc để báo chí phát triển lành mạnh, bền vững

Phụ thuộc vào quảng cáo, báo chí khó làm tốt công tác tuyên truyền

Kinh tế báo chí là một nội dung được quan tâm khi xây dựng dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi). Theo đó, dự thảo Luật đã bổ sung, hoàn thiện một số quy định nhằm tạo điều kiện cho cơ quan báo chí có thêm nguồn thu, tháo gỡ khó khăn trong hoạt động, như: được Nhà nước hỗ trợ đầu tư, tài chính (Điều 10), mở rộng nguồn thu của cơ quan báo chí (Điều 21), quy định về liên kết, hợp tác (Điều 24, Điều 25), quy định về quảng cáo (Điều 38)...

Ủy ban Văn hóa và Xã hội thống nhất quan điểm, báo chí Việt Nam là báo chí cách mạng, do đó cần có sự đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước, đặc biệt cho nhiệm vụ truyền thông chính sách, tuyên truyền, phổ biến chính sách theo đơn đặt hàng; thậm chí, thực tế, nhiều cơ quan báo chí năng động, phát huy thế mạnh của mình gắn liền với các hoạt động truyền thông, như tham gia tổ chức sự kiện, phát hành ấn phẩm kinh doanh, làm phụ san theo hợp đồng với tổ chức/cá nhân, hoặc kinh doanh dịch vụ truyền hình…

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh phát biểu tại Phiên họp. Ảnh: Lâm Hiển

Tuy nhiên, dự thảo Luật thiếu khái niệm “kinh tế báo chí” để có hệ thống chính sách đồng bộ, toàn diện về vấn đề này; một số quy định chưa cụ thể, chưa thực sự tạo thay đổi lớn về “kinh tế báo chí”, chưa giải quyết được những vướng mắc, khó khăn đặt ra với cơ quan báo chí, còn thiếu quy định cụ thể liên quan đến đầu tư công và cơ chế tự chủ (khoản 3, Điều 10).

Một số quy định cần có hướng dẫn cụ thể để tránh lợi dụng hoặc thương mại hóa báo chí như quy định nguồn thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ, liên kết của cơ quan báo chí, các đơn vị trực thuộc cơ quan báo chí (điểm c, khoản 2, Điều 21), quy định cơ quan báo chí sử dụng tài sản công để liên kết thực hiện theo quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công (khoản 3, Điều 24)…

Nhấn mạnh, các hoạt động sản xuất kinh doanh gắn với truyền thông như một nội hàm của công nghiệp văn hóa, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, cần khuyến khích, định hướng cơ quan báo chí hoạt động trong các lĩnh vực đúng định hướng, lành mạnh, tránh xu thế thương mại hóa gây tác động tiêu cực ngược trở lại. "Cố gắng xây dựng chính sách tạo điều kiện cho cơ quan báo chí một cách chính đáng, hợp pháp được tham gia kinh doanh theo thế mạnh, có nguồn thu theo khả năng của mình để phát triển bền vững".

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tạ Văn Hạ cũng cho rằng, nếu để báo chí phụ thuộc vào quảng cáo, kinh doanh thì chắc chắn sẽ bị áp lực, chi phối, khó làm tốt vai trò tuyên truyền, định hướng dư luận…

Hướng tới ba giá trị cốt lõi: nhân văn, chuyên nghiệp và hiện đại

Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) bổ sung quy định về “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện”. Điều này cho thấy tư duy quản lý nhà nước đã có bước tiếp cận với xu thế tích hợp truyền thông, báo chí trên nền tảng công nghệ hiện đại, trong bối cảnh chuyển đổi số và cạnh tranh thông tin ngày càng cao.

Theo dự thảo Luật, “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; được có cơ chế đặc thù về tài chính theo quy định của Chính phủ”. Ủy ban Văn hóa và Xã hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quy định nguyên tắc về tiêu chí xác định các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, về cơ chế đặc thù tài chính tại dự thảo Luật hoặc quy định cụ thể tại văn bản hướng dẫn thi hành gửi kèm hồ sơ dự án Luật trình xin ý kiến Quốc hội.

Kiến tạo không gian phát triển cho báo chí. Nguồn: HNM

Bên cạnh đó, ngoài 6 cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện được quy định tại Quyết định 362/QĐ-TTg ngày 3/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 (gồm Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Báo Nhân dân, Báo Quân đội nhân dân và Báo Công an nhân dân), cần cân nhắc bổ sung cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương hoặc đơn vị đã xây dựng được uy tín, thương hiệu. Đồng thời, cân nhắc sửa cụm từ “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện” thành “cơ quan báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện”.

Cũng có ý kiến cho rằng, để thực sự tạo điều kiện cho hoạt động báo chí phát triển, nhất là trước sự phát triển mạnh mẽ của internet, mạng xã hội, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thông tin, truyền thông, cần nghiên cứu xây dựng “tập đoàn báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện”.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình cho biết, dù cơ quan soạn thảo đã dự trù nội dung này và nghiên cứu kỹ mô hình quốc tế (đặc biệt là của Trung Quốc), nhưng qua rà soát và xin ý kiến Thường trực Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, phương án hiện tại là thực hiện theo Quyết định 362/QĐ-TTg. Theo đó, dự thảo Luật chỉ đề cập đến mô hình “Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện”. Thứ trưởng Lê Hải Bình cho biết, mô hình tập đoàn sẽ tiếp tục được theo dõi, đúc rút kinh nghiệm và sẽ đề xuất lên cấp có thẩm quyền khi “đã chín”.

Thứ trưởng Lê Hải Bình cũng khẳng định, Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) được thiết kế với mục tiêu kiến tạo không gian phát triển cho báo chí, hướng tới ba giá trị cốt lõi: nhân văn, chuyên nghiệp, và hiện đại; các điều khoản mới không chỉ tập trung tháo gỡ vướng mắc cho kinh tế báo chí, tạo điều kiện để người làm báo có thể sống được bằng nghề chân chính, tránh các hành vi nhũng nhiễu, mà còn cập nhật các quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng, nhằm giúp báo chí chính thống khẳng định vị thế, để người đọc tiếp cận được luồng thông tin chân thực, nhân văn…

Ngọc Phương