Dự thảo Luật Thương mại điện tử: Minh bạch, rõ trách nhiệm sẽ bảo vệ người tiêu dùng tốt hơn

Các nền tảng phải sàng lọc nội dung kỹ hơn

Tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 8 vừa qua, các đại biểu đều tán thành xây dựng dự án Luật Thương mại điện tử để vừa tạo điều kiện thúc đẩy phát triển thương mại điện tử, vừa tăng cường hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Thực tế, xu hướng chuyển đổi số toàn diện và sự phát triển không ngừng của công nghệ đã và đang làm thay đổi nhanh chóng phương thức kinh doanh thương mại toàn cầu, đặt ra những thách thức mới cần giải quyết. Hơn nữa, hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam đang có tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm dẫn đầu thế giới và đóng góp khoảng 20% vào sự phát triển của kinh tế số.

ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Trong đó, quan tâm đến việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trước các rủi ro như hàng giả, hàng nhái và quảng cáo sai sự thật… trong giao dịch thương mại điện tử, ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) đề nghị, dự thảo Luật cần bổ sung quy định các sàn thương mại điện tử và nền tảng livestream phải chịu trách nhiệm chủ động bồi thường thiệt hại trong trường hợp sản phẩm quảng bá được thông qua thuật toán ưu tiên, hiển thị của họ bị xác định là giả mạo hoặc gây hại cho người tiêu dùng.

“Quy định như vậy sẽ tạo động lực tài chính mạnh mẽ, buộc các nền tảng phải tự sàng lọc nội dung kỹ càng hơn thay vì để hàng giả, hàng kém chất lượng được bày bán công khai trên các nền tảng của mình”, đại biểu nhấn mạnh.

Ngoài ra, theo đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, dự thảo Luật cũng cần yêu cầu các nền tảng có cơ chế công khai thông tin về sản phẩm và nhà bán hàng, một số thông tin quan trọng như nguồn gốc, chất lượng và các thông số liên quan trước khi giao dịch được hoàn tất. Điều này không chỉ giúp tăng tính minh bạch mà còn giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định mua sắm sáng suốt và giảm thiểu khả năng bị lừa đảo.

ĐBQH Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Bên cạnh đó, ĐBQH Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) cũng nêu thực tế, theo quy định tại Điều 405 Bộ luật Dân sự năm 2015, điều kiện giao dịch chung là các điều khoản mẫu mang tính tự nguyện, việc áp dụng phụ thuộc vào sự đồng ý của các bên trong quan hệ hợp đồng. Tuy nhiên, trong thực tiễn thương mại điện tử, nhiều nền tảng lại sử dụng “điều kiện giao dịch chung” như điều kiện bắt buộc để người bán hoặc người mua có thể tham gia giao dịch hoặc sử dụng dịch vụ, không phải là điều khoản mang tính tự nguyện.

Từ thực tế này, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà cho rằng, cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quy định giải thích thuật ngữ “điều kiện giao dịch chung” để xác định rõ đây là điều khoản mang tính tự nguyện theo Bộ luật Dân sự hay điều kiện bắt buộc do nền tảng quy định? Đồng thời, bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về công khai, minh bạch nội dung, giới hạn quyền áp đặt của nền tảng, cũng như về cơ chế giám sát, kiểm tra và trách nhiệm giải trình của chủ thể nền tảng đối với nội dung điều kiện giao dịch chung trong trường hợp đây là điều khoản bắt buộc.

Quang cảnh hội nghị. Ảnh: Hồ Long

“Việc làm rõ các nội dung trên sẽ giúp quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 9 của dự thảo Luật bảo đảm tính thống nhất với Bộ luật Dân sự, phù hợp với bản chất của giao kết hợp đồng trong môi trường thương mại điện tử, đồng thời nâng cao tính minh bạch, công bằng và khả năng bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia giao dịch”, đại biểu nhấn mạnh.

Phân định rõ trách nhiệm để áp dụng chế tài hiệu quả

Quan tâm đến trách nhiệm pháp lý liên đới, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh nhận thấy, việc phân định trách nhiệm giữa các bên (bao gồm sàn thương mại, người livestream và nhà cung cấp) sẽ là nền tảng để áp dụng chế tài hiệu quả. Tuy nhiên, hiện nay trách nhiệm này đang bị phân tán, dẫn đến tình trạng né tránh nghĩa vụ.

Trong khi đó, với nguyên tắc "biết hoặc lẽ ra phải biết" thì các nền tảng, với vai trò kiểm soát thuật toán và quy trình đăng tải nội dung, phải chịu trách nhiệm liên đới nếu không hành động kịp thời khi nhận được cảnh báo về vi phạm như quảng cáo sai lệch hoặc sản phẩm giả mạo. Các nền tảng này không thể viện cớ chỉ là nơi trung gian để thoái thác trách nhiệm, bởi thuật toán do họ thiết kế thì có ảnh hưởng trực tiếp tới nội dung mà người tiêu dùng tiếp cận.

Với các lý lẽ nêu trên, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho rằng, dự thảo Luật cần quy định rõ ràng các nền tảng phải minh bạch hóa các tham số chính, đặc biệt là những yếu tố liên quan đến phân phối, quảng cáo và hiển thị nội dung bán hàng.

Cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà đề nghị, dự thảo Luật cần phân tách rõ quyền và nghĩa vụ giữa các cặp chủ thể (chủ nền tảng-người bán, chủ nền tảng-người mua, người bán-người mua…) và có cơ chế trách nhiệm phù hợp với quy mô, đặc điểm từng chủ thể, đặc biệt là hộ kinh doanh cá thể, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đồng thời, quy định rõ cơ chế bồi thường thiệt hại, trách nhiệm lưu trữ, thời gian lưu trữ dữ liệu, bảo đảm khả năng truy xuất khi xảy ra tranh chấp.

Điều 20 của dự thảo Luật cũng đã quy định rõ 6 trách nhiệm của con người trên nền tảng thương mại điện tử trung gian, mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử; qua đó, góp phần bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tạo động lực phát triển kinh tế số.

ĐBQH Lê Thị Thanh Lam (TP. Cần Thơ) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Nhưng, theo ĐBQH Lê Thị Thanh Lam (TP. Cần Thơ), tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa đã được bổ sung quy định về truy xuất nguồn gốc và “hộ chiếu số sản phẩm” (DPP hoặc mã QR). Đồng thời, yêu cầu tất cả hàng hóa kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử bắt buộc phải công bố chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng.

Do vậy, đại biểu cho rằng, đối với 6 trách nhiệm của người bán hàng trên nền tảng thương mại điện tử trung gian, mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử cần có hướng dẫn, phân loại theo quy mô doanh nghiệp, các doanh nghiệp đã được chứng nhận, để tạo môi trường thuận lợi cho các mô hình kinh doanh linh hoạt.

"Điều này sẽ góp phần khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp vừa và nhỏ, thúc đẩy sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân trong phát triển thương mại điện tử”, đại biểu Lê Thị Thanh Lam nhấn mạnh.

Thanh Hải