Dùng liềm gây thương tích cho người khác thì vi phạm những tội gì?

Mong manh ranh giới giữa vật dụng sinh hoạt đời thường và vũ khí quân dụng

Ngày 29/6/2024, Quốc hội đã thông qua Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ số 42/2024/QH15. Luật này thay thế Luật Quản lý vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2017. Trong đó, quy định thêm các danh mục được coi là vũ khí quân dụng. Việc sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ lầ rất cần thiết, nhằm đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của các loại hình tội phạm, mang lại hiệu quả cao trong công tác đấu tranh, phòng ngừa tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe đối với người khác. Tuy nhiên, chế tài xử lý và danh mục kèm theo để xử lý cũng đang còn nhiều quan điểm khác nhau đối với các Cơ quan Tố tụng ở địa phương.

Hình ảnh dao sắc nhọn được xem là khí quân dụng.

Điển hình: Ngày 14/7/2025, ông Nguyễn Văn T., (trú tại xã Sơn Tiến, tỉnh Hà Tĩnh) từng là một đảng viên, một Bí thư chi bộ thôn nhiệt huyết mẫu mực trong công việc cũng như cuộc sống đời thường. Tuy nhiên chỉ vì sự hiểu nhầm của anh Nguyễn Văn H. (trú cùng thôn), đã dẫn đến cãi vã giữa 2 người.

Trong phút nóng giận, không kiềm chế được cảm xúc, ông T. đã dùng liềm cắt cỏ của gia đình gây ra thương tích cho anh Nguyễn Văn H. với tỷ lệ tổn thương cơ thể là 6%.

Sau sự việc xảy ra, ông T. đã hối hận xin lỗi và được người bị hại tha thứ và có đơn không yêu cầu khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Với sự hối cải và chân thành của mình, cứ ngỡ sau khi bị hại không có đơn yêu cầu khởi tố vụ án, khởi tố bị can thì ông Nguyễn Văn T. chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính rồi được trở lại cuộc sống bình thường của một người nông dân thuần túy. Nhưng hiện nay theo Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ sửa đổi bổ sung năm 2024 thì ông Nguyễn Văn T. đang phải đối diện với mức án có thể lên đến 7 năm tù về tội “Sử dụng trái phép vũ khí quân dụng” theo Điều 304 Bộ luật hình sự.

Nhiều bất cập, khó khăn trong việc chứng minh mục đích phạm tội

Tại Phụ lục 5 “Danh mục dao có tính sát thương cao” Thông tư 75/2024/TT-BCA ngày 15/4/2024 của Bộ Công an, quy định một số điều của Luật quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ, nhằm xâm phạm sức khỏe quy định:

Cấu tạo, đặc điểm cơ bản, bao gồm: Tay cầm, lưỡi dao; lưỡi sắc và nhọn, hình dạng thẳng hoặc cong, có chiều dài từ 12cm trở lên, chiều rộng từ 2cm trở lên.

Ngày 25/3/2025, VKSND tối cao ban hành văn bản số 1279/VKSTC-V14 hướng dẫn áp dụng Điều 304 Bộ luật hình sự, trong đó buộc truy cứu trách nhiệm hình sự 2 tội cùng lúc đối với cá nhân có hành vi sử dụng dao sắc nhọn gây thương tích cho người khác gồm: tội “Cố ý gây thương tích” và tội “Sử dụng trái phép vũ khí quân dụng”.

Đây là chiếc liềm do ông Nguyễn Văn T dùng gây thương tích

Về quan điểm cá nhân người viết cho rằng, việc áp dụng 2 tội cho trường hợp trên là chưa phù hợp với thực tiễn và chưa phù hợp với tinh thần của Điều 14 Bộ luật Tố tụng hình sự. Bởi các lẽ sau:

Như vậy, chiếc liềm của ông Nguyễn Văn T. là hình dạng cong, nhưng ở thời điểm thực hiện hành vi phạm tội thì quá trình đã sử dụng cắt cỏ nhiều năm nên đã bị mài mòn và không đáp ứng tiêu chí là sắc, nhọn thẳng hoặc cong như hướng dẫn tại phụ lục 5.

Thực tiễn phần lớn các vụ gây thương tích xảy ra thường có sử dụng hung khí là dao, liềm. Do đó việc nâng cao chế tài xử lý đối với việc dùng dao gây án là đúng. Tuy nhiên mức chế tài cần phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi.

Dao là vật dụng trong sinh hoạt thường ngày của người dân, tuy có tính sát thương cao nhưng chưa đến mức coi là vũ khí quân dụng, chỉ nên coi đây là hung khí nguy hiểm là phù hợp, bởi vì hiện nay tất cả người dân Việt Nam chúng ta gia đình nào cũng có dao, đặc biệt là người dân vùng nông thôn họ mua dao, liềm về để phục vụ cho quá trình lao động sản xuất và sinh hoạt đời thường, chứ không phải mục đích mua về để tàng trữ và sử dụng vào việc xâm phạm sức khỏe người khác. Chính vì vậy mà bất cứ người dân nào không may bức xúc dùng dao gây thương tích lại phải chịu thêm tội danh “Tàng trữ vũ khí quân dụng” là không phù hợp và thiếu tính nhân văn, nhân đạo của chính sách pháp luật.

Để nâng cao hiệu quả trong công tác phòng ngừa tội phạm xâm phạm nhân thân và xử lý đúng người, đúng tội, cần có quy định chế tài xử lý phân biệt rõ các loại dao dùng trong sinh hoạt với các loại vũ khí thô sơ có tính sắc nhọn khác (dao phóng, đao, kiếm tự chế…). Thay thế việc coi dao, liềm là vũ khí quân dụng nên có văn bản hướng dẫn cụ thể hơn và mở rộng đối tượng hơn về khoản 6 Điều 134 Bộ luật hình sự đối với hành vi chuẩn bị công cụ, vũ khí để gây thương tích cho người khác. Vì đây là một quy định mang tính phòng ngừa hậu quả của tội phạm cố ý gây thương tích có hiệu quả nhưng thực tiễn chưa được áp dụng nhiều vì có nhiều bất cập, khó khăn trong việc chứng minh mục đích phạm tội.

Mặt khác, về mặt lý luận, việc truy cứu cùng lúc về cả hai tội danh đối với hành vi dùng dao, liềm xâm phạm tính mạng, sức khỏe người khác là đã áp dụng hai lần cho một tình tiết. Khác với người phạm tội sử dụng súng, bản chất súng là một vũ khí quân dụng nên việc truy cứu về cả hai tội danh gồm tội danh xâm phạm tính mạng, sức khỏe và tội sử dụng trái phép vũ khí quân dụng là phù hợp.

Tuy nhiên đối với dao, liềm theo quy định hiện hành chỉ coi dao là vũ khí quân dụng khi dao được sử dụng với mục đích xâm phạm tính mạng, sức khỏe người khác. Có thể hiểu rằng, nếu không có tình tiết xâm phạm tính mạng, sức khỏe người khác thì dao, liềm không đủ yếu tố để được coi là vũ khí quân dụng. Trong khi đó tình tiết xâm phạm tính mạng, sức khỏe người khác đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự về một tội danh riêng nên việc tiếp tục áp dụng tình tiết này để truy cứu thêm một tội danh khác là chưa phù hợp và gây bất lợi cho đối tượng thực hiện hành vi phạm tội chưa phù hợp với tình hình thực tiễn tại địa phương.

Dưới góc độ thực tiễn tại địa phương, chúng tôi thấy rằng còn nhiều vướng mắc nên đề nghị Liên ngành Trung ương nghiên cứu, xem xét và có hướng dẫn chi tiết và cụ thể hơn về tình tiết này./.

Anh Bắc - Hữu Thông - VKSND KV5, Hà Tĩnh