EVFTA – 'Đòn bẩy vàng' cho doanh nghiệp Việt chinh phục thị trường EU

May hàng xuất khẩu sang thị trường EU tại Công ty May Thái Nguyên. Ảnh: Trần Việt - TTXVN

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) đang bước vào giai đoạn phát huy rõ rệt những lợi thế về thuế quan nhưng cũng yêu cầu sự tuân thủ các quy định một cách nghiêm ngặt. Đây là nội dung được các chuyên gia chia sẻ tại Hội thảo “Tuân thủ quy định thương mại xuất nhập khẩu theo EVFTA để tối ưu chi phí và tận dụng ưu đãi thuế” do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp Văn phòng Đại diện Thương mại bang Rheinland-Pfalz (Cộng hòa Liên bang Đức) tại Việt Nam tổ chức sáng 18/9.

EVFTA được coi là một trong những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới có mức cam kết cao nhất mà Việt Nam từng tham gia. Trong vòng 7 năm kể từ khi có hiệu lực, gần 99% dòng thuế sẽ được xóa bỏ, mở ra lợi thế cạnh tranh to lớn cho các ngành hàng xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, gỗ nội thất, thủy sản và nông sản chế biến.

Bà Nguyễn Thị Phượng, Giám đốc điều hành Công ty TradeComply dẫn chứng những ưu đãi thuế từ EVFTA, với áo sơ mi xuất khẩu sang Đức từ mức 12% đã giảm xuống 0%, giúp một lô hàng 1 triệu chiếc áo có thể tiết kiệm gần 1 triệu USD. Cà phê rang xay, mặt hàng Việt Nam có thế mạnh, cũng được xóa bỏ mức thuế 7-11%, tạo ra lợi thế rõ rệt trước các đối thủ cạnh tranh lớn như Brazil hay Indonesia. Với EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam, những ưu đãi này được kỳ vọng trở thành cú hích cho hàng hóa Việt gia tăng sức cạnh tranh, mở rộng thị phần.

Tuy nhiên, ưu đãi thuế chỉ thực sự trở thành hiện thực khi doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ và chính xác các quy định mà EVFTA đề ra. Quy tắc xuất xứ (RoO), phân loại mã HS, tiêu chuẩn kỹ thuật, chứng từ chứng nhận nguồn gốc (C/O Mẫu EUR.1) hay các yêu cầu về môi trường và lao động đều là những yếu tố buộc doanh nghiệp phải nắm chắc. Chỉ riêng việc áp sai mã HS đã đủ để kéo theo mức thuế không chính xác, gây ra thiệt hại lớn. Việc không chứng minh được 40% hàm lượng giá trị khu vực (mức tối thiểu mà hàng hóa phải đạt) đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không thể hưởng ưu đãi.

“Tuân thủ thương mại quốc tế vốn đã là một thách thức. Theo thống kê, 60% container hàng hóa trên toàn cầu bị chậm thông quan mỗi ngày, trong đó lỗi sai mã HS và nhập liệu thủ công làm tăng thêm 20-30% chi phí. Trường hợp Toyota tại Thái Lan là minh chứng rõ ràng, việc nhập khẩu xe nguyên chiếc, tháo rời thành linh kiện rồi phân loại sai mã HS đã khiến hãng phải chịu khoản phạt khổng lồ 272 triệu USD. Tuân thủ không chỉ đòi hỏi sự chính xác kỹ thuật mà còn cần tư duy chiến lược. Đây là yếu tố cốt lõi giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nâng cao khả năng đàm phán và giữ vững uy tín trên thị trường quốc tế”, bà Nguyễn Thị Phượng nhấn mạnh.

Các chuyên gia lưu ý, ngoài những cam kết thuế quan, doanh nghiệp Việt Nam còn phải chuẩn bị đối mặt với một “làn sóng” quy định khắt khe mới từ châu Âu. Từ năm 2026, Cơ chế Điều chỉnh Carbon Biên giới (CBAM) sẽ áp dụng với các sản phẩm nhập khẩu như sắt thép, xi măng, nhôm và phân bón. Theo đó, các nhà xuất khẩu Việt Nam bắt buộc phải báo cáo lượng phát thải CO2 gắn với sản phẩm. Đây là yêu cầu trực tiếp nhằm giảm thiểu “rò rỉ carbon” và thúc đẩy quá trình sản xuất bền vững.

Song song đó, Quy định Chống phá rừng của EU (EUDR) có hiệu lực từ giữa năm 2025 với khối doanh nghiệp SMEs. Các sản phẩm như cà phê, gỗ, cao su buộc phải chứng minh được nguồn gốc không gây mất rừng, đòi hỏi hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch, chính xác. Nếu không đáp ứng, doanh nghiệp Việt có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng.

Không dừng lại ở đó, những yêu cầu về tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp) cũng ngày càng được các nhà nhập khẩu EU áp dụng. Họ mong muốn sự minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng, từ lao động cho đến yếu tố môi trường. Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp Việt, đặc biệt là SMEs, buộc phải thay đổi tư duy quản trị, hướng tới mô hình sản xuất bền vững thay vì chỉ tập trung vào chi phí và giá cả.

Bà Phan Thụy My, Trưởng Văn phòng Đại diện Thương mại bang Rheinland-Pfalz (Đức) tại Việt Nam chia sẻ, bang Rheinland-Pfalz được ví như “trái tim châu Âu” nhờ vị trí địa lý chiến lược. Chỉ cách sân bay Frankfurt 30 km và có thể di chuyển đến hầu hết các quốc gia lân cận trong vòng 2-4 giờ, bang này được đánh giá là địa điểm kinh doanh lý tưởng và là cửa ngõ để doanh nghiệp Việt tiếp cận thị trường EU. Rheinland-Pfalz sở hữu hệ thống hạ tầng giao thông thuận lợi với 605 km đường sông và 141 cảng nội địa hiệu suất cao, hỗ trợ đắc lực cho hoạt động thương mại quốc tế. Chính quyền Rheinland-Pfalz cũng đưa ra nhiều chính sách nhằm khuyến khích và hỗ trợ nhà đầu tư nước ngoài cũng như các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ.

Theo bà Phan Thụy My, EU đã cập nhật các quy tắc xuất xứ nhằm mang lại sự linh hoạt hơn cho hàng hóa, đặc biệt đối với những sản phẩm có chứng nhận nguồn gốc kể từ ngày 1/1/2025. Các thủ tục hải quan cũng đang được số hóa với sản phẩm nông sản, hay quy định về Tuyên bố An toàn bắt buộc cho hàng nhập khẩu từ các quốc gia ngoài EU.

Trong khi đó, CBAM và các quy định kiểm dịch thực vật bổ sung tiếp tục được siết chặt. Doanh nghiệp Việt Nam khi kinh doanh tại châu Âu cần chủ động tìm hiểu, cập nhật và có thể tận dụng sự hỗ trợ từ các tổ chức như Phòng Công nghiệp và Thương mại Đức (IHK) để tránh rủi ro và nâng cao hiệu quả.

"EVFTA được ví như “đòn bẩy vàng” cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khối SMEs, trong hành trình vươn ra thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành lợi thế thực sự, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy: thương mại quốc tế ngày nay không chỉ xoay quanh logistics và giá cả, mà cốt lõi nằm ở việc tuân thủ đúng các quy định và tiêu chuẩn. Tuân thủ chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt tối ưu chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị phần tại châu Âu. Đó cũng là con đường duy nhất để hàng hóa Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại quốc tế”, bà Phan Thụy My khuyến nghị.

Xuân Anh/vnanet.vn