Gần nửa thế kỷ giữ lửa gốm Chăm

Nghệ nhân Lương Thị Hòa trình diễn và giới thiệu nghề gốm

Mỗi sản phẩm là một bản sắc Chăm

Năm 1978, khi 19 tuổi, bà Lương Thị Hòa kết hôn và chuyển về sống tại thôn Bình Tiến (xã Bắc Bình, tỉnh Lâm Đồng) - một làng gốm truyền thống lâu đời của người Chăm. Được người cô của chồng tận tụy truyền nghề, cùng với sự khéo léo và đam mê, bà nhanh chóng học được mọi bí quyết, thành thạo các công đoạn từ chọn đất, nặn, tạo hình, phơi khô cho đến kỹ thuật nung, ủ, tạo màu. “Làm gốm không chỉ là công việc tay chân mà còn là nghệ thuật của sự kiên nhẫn và sáng tạo. Mỗi sản phẩm ra đời là một sự tập trung thổi hồn vào từng sản phẩm của người thợ”, bà Hòa chia sẻ.

Khác với nhiều người cùng thời bỏ nghề vì thu nhập thấp, bà Hòa vẫn bền bỉ gắn bó với gốm. Những ngày đầu, bà chủ yếu làm các sản phẩm gia dụng truyền thống như: nồi, niêu, ấm, chén, bát, chum, vò, bình… Tuy nhiên, trước sự cạnh tranh của các vật liệu mới như: nhôm, inox, gang, các mặt hàng này dần khó tiêu thụ. Để thích nghi, bà Hòa quyết định chuyển hướng sang làm gốm mỹ nghệ. Từ năm 2001, bà tham gia nhiều lớp đào tạo tại địa phương và các làng gốm nổi tiếng như Bàu Trúc (Khánh Hòa) để nâng cao tay nghề. Đến năm 2006, khi tỉnh Bình Thuận (cũ) mở lớp dạy gốm mỹ nghệ ngay tại làng, bà là một trong những học viên tích cực nhất. Sự thay đổi này đã mang lại trái ngọt khi các sản phẩm gốm của bà không chỉ được khách du lịch ưa chuộng mà còn đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao, mở ra một hướng đi mới cho nghề gốm truyền thống.

Với gần 50 năm kinh nghiệm, bà Lương Thị Hòa không sao chép mẫu sẵn có mà sáng tạo trên nền tảng văn hóa Chăm. Mỗi sản phẩm đều được nặn hoàn toàn thủ công bằng thao tác “người xoay, tay nặn” từ chính cảm xúc, cảm nhận của bà, không có khuôn đúc nào. Các họa tiết và hoa văn được bà cách điệu từ biểu tượng văn hóa dân tộc như: tháp Chăm, linga-yoni, thuyền thúng, cá, rùa long quy, bình nước... tạo nên sự độc đáo, khác biệt.

Truyền lửa đam mê đến du khách và thế hệ trẻ

Không chỉ sản xuất, bà Hòa còn thường xuyên được mời tham gia trình diễn làm gốm tại các bảo tàng, khu du lịch, nghỉ dưỡng, các lễ hội văn hóa trong và ngoài tỉnh. Mỗi lần trình diễn, bà vừa thao tác vừa giới thiệu từng công đoạn, truyền cảm hứng và niềm tự hào về nghề truyền thống đến du khách.

Tại không gian trình diễn nghệ thuật gốm thủ công ở Bảo tàng Lâm Đồng, bà Hòa không ít lần dừng tay, trực tiếp hướng dẫn, giải thích quy trình cho khách tham quan. Những câu chuyện bà kể khiến nhiều người xúc động bởi tình yêu sâu đậm dành cho nghề truyền thống. Chị Hyejin Park, du khách Hàn Quốc phấn khích: “Tôi chưa bao giờ thấy ai làm gốm mà không cần bàn xoay. Sự khéo léo của bà ấy thật đáng kinh ngạc! Tôi đã mua một chiếc bình nhỏ làm kỷ niệm cho chuyến đi”.

Hiện nay, thôn Bình Tiến còn khoảng 32 hộ làm gốm, chủ yếu sản xuất theo lối truyền thống nên tiêu thụ chậm, không phải ai cũng đủ khả năng đổi mới mẫu mã để giữ nghề. Trong bối cảnh đó, sự nỗ lực của bà Lương Thị Hòa vừa giúp gia đình có thu nhập, vừa góp phần bảo tồn gốm Chăm - di sản văn hóa phi vật thể quý giá. Bà còn tích cực truyền nghề cho lớp trẻ, mong ngọn lửa gốm Chăm tiếp tục sáng trong đời sống hiện đại. “Mỗi khi có đoàn khách đến tham quan, tôi luôn coi đó là dịp để kể câu chuyện về gốm, về văn hóa dân tộc mình”, bà Hòa tâm sự.

Ở tuổi 66, nghệ nhân Lương Thị Hòa vẫn miệt mài nặn gốm với niềm đam mê nguyên vẹn, truyền lửa cho lớp trẻ để nghề gốm tiếp tục được gìn giữ và phát triển trong đời sống đương đại.

Quỳnh Uyển .