Gạo Ấn Độ từng bước mở rộng thị trường

Nông dân thu hoạch lúa trên cánh đồng tại Nagaon, Assam, Ấn Độ, ngày 16/11/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, căng thẳng địa chính trị và gián đoạn chuỗi cung ứng vẫn tiếp diễn, gạo Ấn Độ nổi lên như một lựa chọn ổn định đối với nhiều quốc gia nhập khẩu. Tuy nhiên, cùng với cơ hội là không ít thách thức, đặc biệt khi Ấn Độ vẫn đặt an ninh lương thực trong nước lên hàng đầu.

Những động lực chính

Năm 2025 được đánh giá là thời điểm thuận lợi để Ấn Độ đẩy mạnh mở rộng thị trường xuất khẩu gạo, khi nhiều yếu tố trong nước và quốc tế cùng hội tụ, tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ nét cho quốc gia này trên bản đồ lương thực toàn cầu.

Trước hết là khoảng trống nguồn cung trên thị trường thế giới. Biến đổi khí hậu gây ra hạn hán, lũ lụt tại nhiều quốc gia sản xuất gạo lớn ở châu Á và châu Phi, trong khi xung đột địa chính trị tiếp tục làm gián đoạn chuỗi cung ứng lương thực. Trong bối cảnh đó, các nước nhập khẩu buộc phải đa dạng hóa nguồn cung và tìm kiếm những nhà xuất khẩu có khả năng cung ứng ổn định với quy mô lớn. Nhờ năng lực sản xuất vượt trội và nguồn dự trữ dồi dào, Ấn Độ nổi lên như một đối tác đáp ứng tốt các yêu cầu này.

Thứ hai là sự gia tăng mạnh mẽ về năng suất và sản lượng. Trong một thập kỷ qua, năng suất lúa trung bình của Ấn Độ đã tăng từ 2,72 tấn/ha lên khoảng 3,2 tấn/ha, nhờ áp dụng giống cây trồng năng suất cao, cơ giới hóa nông nghiệp và cải thiện hệ thống thủy lợi. Niên vụ 2024–2025, Ấn Độ thu hoạch khoảng 150 triệu tấn gạo trên diện tích 47 triệu ha. Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo, Ấn Độ đang tiến đến những cột mốc lịch sử trong sản xuất lương thực, với sản lượng gạo dự kiến đạt mức kỷ lục 152 triệu tấn trong vụ mùa 2025-2026 nhờ gió mùa Tây Nam thuận lợi, diện tích gieo trồng lớn và điều kiện sinh trưởng tốt. Với những con số này, Ấn Độ sẽ tiếp tục trở thành một nhân tố có ảnh hưởng đáng kể đến giá gạo toàn cầu.

Thứ ba là sự cải thiện về chất lượng và tiêu chuẩn sản phẩm, gắn với ứng dụng công nghệ và canh tác bền vững, đang nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn của gạo Ấn Độ. Đầu tư vào chế biến, bảo quản, truy xuất nguồn gốc cùng việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), gieo sạ trực tiếp và các mô hình canh tác bền vững giúp giảm chi phí, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe và phù hợp hơn với nhu cầu của thị trường quốc tế.

Thứ tư là chính sách xuất khẩu linh hoạt. Việc dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng không phải basmati từ tháng 9/2024 đã mở rộng đáng kể dư địa xuất khẩu. Song song với đó, các cơ quan xúc tiến thương mại chủ động mở thêm hành lang thương mại mới, giảm phụ thuộc vào thị trường truyền thống và phân tán rủi ro trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động.

Thứ năm là hệ thống hỗ trợ trong nước tiếp tục tạo nền tảng cho mở rộng thị trường. Giá hỗ trợ tối thiểu (MSP) tăng lên 2.369 rupee (26,41 USD)/tạ trong niên vụ 2025–2026 giúp đảm bảo thu nhập cho nông dân và khuyến khích đầu tư mở rộng sản xuất. Lượng thu mua của chính phủ gia tăng đáng kể đã nâng cao thu nhập nông thôn, đồng thời tạo sự ổn định nguồn cung cho xuất khẩu.

Cuối cùng, lợi thế chiến lược của Ấn Độ nằm ở danh mục sản phẩm đa dạng. Bên cạnh gạo basmati, các loại gạo hạt dài không phải basmati, gạo đồ, gạo hạt trung bình và các giống gạo thơm vùng miền cho phép Ấn Độ linh hoạt đáp ứng nhu cầu từ phân khúc giá rẻ đến cao cấp, điều mà không nhiều quốc gia xuất khẩu gạo có thể thực hiện.

Tổng hòa các động lực trên đang tạo nền tảng vững chắc để Ấn Độ không chỉ mở rộng thị phần xuất khẩu mà còn gia tăng ảnh hưởng lâu dài đối với thị trường gạo toàn cầu.

Triển vọng năm 2026

Bước sang năm 2026, thị trường gạo Ấn Độ được đánh giá có triển vọng tích cực, dù vẫn đối mặt với một số thách thức ngắn hạn. Nếu sản xuất duy trì ổn định và chính sách điều hành xuất khẩu tiếp tục nhất quán, Ấn Độ nhiều khả năng sẽ củng cố vai trò là nhà cung cấp chủ chốt trên thị trường gạo toàn cầu, đồng thời mở rộng thêm các thị trường mới.

Nguồn cung dồi dào tiếp tục là lợi thế lớn. Sản lượng cao kéo theo lượng dự trữ trong nước tăng mạnh, tạo dư địa để chính phủ đẩy mạnh giải phóng tồn kho thông qua Chương trình Bán hàng Tự do trên Thị trường (OMSS). Nếu cơ chế này được triển khai theo kế hoạch từ đầu năm 2026, khối lượng gạo đưa ra thị trường - cả nội địa lẫn xuất khẩu - sẽ gia tăng đáng kể.

Áp lực giảm giá trên thị trường quốc tế nhiều khả năng kéo dài sang đầu năm 2026. Theo nguồn tin được Platts (hãng cung cấp thông tin và dữ liệu giá cả thị trường hàng hóa toàn cầu) trích dẫn, đà giảm giá gạo toàn cầu có thể tiếp diễn đến hết quý I/2026, chủ yếu do sự trở lại mạnh mẽ của Ấn Độ trong vai trò nước xuất khẩu chủ lực.

Tuy nhiên, triển vọng không hoàn toàn bằng phẳng do yếu tố địa chính trị và thương mại. Một điểm nóng tiềm tàng là khả năng Mỹ áp thuế đối với gạo nhập khẩu, trong đó có gạo Ấn Độ. Dù vậy, nhiều tổ chức phân tích cho rằng những tuyên bố này mang nặng yếu tố chính trị hơn là thương mại, bởi Mỹ không phải thị trường xuất khẩu trọng điểm của gạo Ấn Độ. Ngay cả trong kịch bản thuế quan được nâng cao, tác động thực tế đến xuất khẩu gạo Ấn Độ được dự báo là hạn chế, khi nhu cầu từ Trung Đông, châu Phi và các thị trường mới nổi khác vẫn duy trì ở mức cao.

Về dài hạn, bài toán then chốt của Ấn Độ là cân bằng giữa an ninh lương thực trong nước và vai trò điều tiết thị trường toàn cầu. Đầu tư vào nông nghiệp bền vững, logistics hiện đại, quản lý tồn kho hiệu quả và minh bạch chính sách sẽ quyết định khả năng duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu trong năm 2026 và những năm tiếp theo.

Nhìn chung, năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng của thị trường gạo Ấn Độ theo hướng xuất khẩu chất lượng, đa dạng và bền vững hơn; với tiềm năng xuất khẩu khoảng 24 triệu tấn, cùng nền tảng sản xuất vững chắc, chính sách hỗ trợ hiệu quả và nguồn dự trữ dồi dào, Ấn Độ không chỉ có khả năng duy trì vị thế nhà cung cấp hàng đầu mà còn định hình xu hướng thị trường gạo toàn cầu trong giai đoạn tới.

Ngọc Thúy (PV TTXVN tại New Delhi)