Gaza rực lửa giữa cuộc đánh bộ lớn nhất của Israel

Gaza - dải đất ven Địa Trung Hải dài 40 km, rộng chỉ khoảng 6-12 km - từ lâu đã như một địa danh đại diện cho cuộc xung đột dai dẳng, dường như không bao giờ kết thúc.

Đây là nơi cư trú của hơn 2 triệu người Palestine, nơi những khu trại tị nạn chồng lên nhau, nơi các con đường hẹp và chung cư cũ kỹ đã trở thành bối cảnh của những cuộc chiến lặp đi lặp lại giữa lực lượng vũ trang Palestine và quân đội Israel.

Ngày 16/9/2025, lịch sử đau thương của vùng đất này bước sang một chương mới: quân đội Israel bắt đầu giai đoạn quân chủ lực tấn công vào chính thành phố Gaza - một mũi nhọn chiến dịch mà giới quan sát nói có thể kéo dài trong nhiều tháng và gây hậu quả nhân đạo sâu rộng, theo Reuters.

Theo kênh Channel 12 của Israel, “các cuộc không kích với cường độ chưa từng có” tập trung vào khu vực phía bắc và tây thành phố. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu khẳng định: “Chúng tôi đã bắt đầu một chiến dịch dữ dội tại Gaza. Nhà nước Israel đang ở giai đoạn quyết định của cuộc chiến này”.

Các tòa nhà ở Gaza đổ sập sau đòn tấn công dữ dội của Israel Nhiều tòa nhà đã bị phá hủy trong các cuộc không kích từ Israel vào đêm ngày 15/9, cư dân Palestine phải di dời, dọn dẹp đống đổ nát, thu nhặt đồ đạc và mang theo tài sản để bảo đảm an toàn.

Dải đất “bị kẹp giữa”

Gaza nằm ở vị trí chiến lược ven Địa Trung Hải, điểm nối giữa các nền văn minh Á - Phi. Trong lịch sử cổ đại, đây từng là một thành phố của người Philistine, bị Alexander Đại đế bao vây và chiếm đóng, trải qua thời La Mã, Byzantines, các vương triều Hồi giáo, và sau cùng là Ottoman.

Đầu thế kỷ 20, Gaza thuộc quyền kiểm soát thực dân Anh sau Thế chiến I, thuộc Mandate Palestine, rồi bị lôi cuốn vào dòng chảy xung đột giữa người Ả Rập bản địa và người di cư Do Thái, CNN cho biết.

Năm 1948, khi Anh rút lui và nhà nước Israel được thành lập theo kế hoạch phân vùng của Liên Hợp Quốc, hàng trăm nghìn người Palestine chạy sang Gaza - một phần do chiến tranh và mất đất, từ đó biến Gaza trở thành nơi chứa nhiều người tị nạn.

Bản đồ dải Gaza. Ảnh: The Economist.

Trong giai đoạn này, người Palestine hai lần tiến hành các cuộc nổi dậy quy mô lớn (Intifada) vào các năm 1987-1991 và 2000-2005 với mục tiêu chấm dứt chiếm đóng và xây dựng một nhà nước Palestine độc lập. Cũng trong bối cảnh đó, phong trào Hamas ra đời năm 1987 để lãnh đạo kháng chiến chống Israel.

Ước tính, hơn 700.000 người Palestine đã bỏ trốn hoặc bị trục xuất, hầu hết đều bị từ chối cho quay trở lại.

Sau khi tuyên bố độc lập, Israel lập tức đối mặt với cuộc tấn công của Ai Cập qua Dải Gaza. Dù giành chiến thắng, Israel không kiểm soát được vùng đất này, và Gaza trở thành nơi trú ngụ của làn sóng người tị nạn Palestine chạy khỏi Israel.

Đến năm 1967, Chiến tranh 6 ngày bùng nổ giữa Israel và liên minh Ai Cập - Jordan - Syria. Kết quả, Israel chiếm quyền kiểm soát Dải Gaza và duy trì suốt gần 40 năm, cho tới khi rút quân vào năm 2005.

Các nhóm vũ trang, đặc biệt là Hamas, liên tục mở các đợt tấn công nhằm vào mục tiêu Israel ở Dải Gaza. Áp lực gia tăng buộc Israel đơn phương rút quân năm 2005, tạo điều kiện để Hamas kiểm soát toàn bộ Gaza từ năm 2007 cho tới nay.

Năm 2014, Israel mở chiến dịch bộ binh tiến sâu vào Gaza, khơi mào cuộc giao tranh kéo dài 7 tuần, khiến hàng nghìn người hai bên thương vong.

Đợt xung đột lớn gần nhất xảy ra năm 2021, khi hàng trăm người Palestine bị thương trong các cuộc đụng độ với lực lượng an ninh Israel tại khu vực đền Al-Aqsa ở Jerusalem - một điểm nóng nhạy cảm bậc nhất trong tranh chấp Israel - Palestine.

Những người dân ở Gaza

Hiện nay, hơn 2,1 triệu cư dân Dải Gaza là một phần trong cộng đồng 14 triệu người Palestine trên toàn cầu. Khoảng hai phần ba dân số tại đây là người tị nạn hoặc hậu duệ của họ, gắn liền với cuộc chiến năm 1948.

Phần lớn người Palestine ở Gaza theo đạo Hồi, với gần một nửa dân số chưa tròn 18 tuổi. Đây là vùng đất nghèo với tỷ lệ hộ nghèo lên tới 53%. Tuy nhiên, theo Conversation, tỷ lệ học vấn ở Gaza vẫn ở mức đáng nể: hơn 95% trẻ em từ 6-12 tuổi được đến trường. Đáng chú ý, đa số học sinh đã hoàn thành bậc trung học, và 57% sinh viên tại Đại học Hồi giáo danh tiếng là nữ.

Trái ngược với nền giáo dục khá phát triển, cơ hội việc làm tại Gaza lại cực kỳ khan hiếm. Tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm thanh niên 19-29 tuổi lên tới 70%.

Khảo sát của Ngân hàng Thế giới đầu năm nay cho thấy 71% dân số Gaza có dấu hiệu trầm cảm hoặc rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD). Một trong những nguyên nhân lớn nhất là lệnh phong tỏa kéo dài 16 năm do Israel và Ai Cập áp đặt với sự hậu thuẫn của Mỹ.

Người Palestine tại dải Gaza di tản về phía nam sau các đợt tấn công của Israel ngày 16/9. Ảnh: Reuters.

Sau nhiều tháng giao tranh với Israel, Hamas vẫn giữ vị thế là lực lượng chính trị chủ chốt ở Gaza. Kể từ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, nhóm này đã củng cố thêm hình ảnh công khai trên lãnh thổ.

Trong khi các cuộc đàm phán hòa bình chưa đưa ra giải pháp quản trị hậu chiến, Hamas từng đề xuất chia sẻ quyền lực trong cơ quan quản lý Palestine, song Israel bác bỏ ý tưởng này.

Từ năm 2007, Israel đã áp đặt phong tỏa trên bộ, trên không và trên biển đối với Gaza. Cuộc chiến gần đây càng siết chặt tình trạng này, biến Gaza thành “vòng vây toàn diện”.

Quân đội Israel chặn hầu hết nguồn viện trợ và chia cắt lãnh thổ bằng tuyến kiểm soát kiên cố gọi là “Hành lang Netzarim” ngay bên ngoài Thành phố Gaza.

Lệnh phong tỏa này đã vấp phải làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ các tổ chức nhân quyền và Liên Hợp Quốc, coi Gaza vẫn nằm trong tình trạng bị chiếm đóng. Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế thậm chí còn khẳng định trong những năm gần đây rằng biện pháp này vi phạm Công ước Geneva - một cáo buộc mà giới chức Israel kiên quyết bác bỏ.

“Gaza đang bốc cháy”

Tính từ đợt tấn công của Hamas ngày 7/10/2023 dẫn tới cuộc xung đột trên diện rộng hiện nay, ngày 16/9/2025 đánh dấu một trong những giai đoạn quan trọng trong chiến lược tại Trung Đông của Israel: chiến dịch mặt đất lớn đầu tiên vào trung tâm thành phố Gaza, sau nhiều chiến dịch không kích mở rộng.

Trước ngày 16/9, chiến tranh chủ yếu diễn ra qua không kích, pháo binh, tên lửa và một số hoạt động tác chiến giới hạn từ biên giới. Cuộc đánh bộ đô thị là bước chuyển lớn với lính bộ, xe bọc thép, chiến thuật tác chiến mặt đất sâu trong thành phố.

Xe tăng, xe chở dầu và trực thăng của Israel trong khu biên giới nước này và dải Gaza để chuẩn bị tiến công ngày 16/9. Ảnh: Reuters.

“Chúng tôi đứng trước cửa nhà, nhìn thấy những vụ nổ rung chuyển mặt đất… khói cao cuồn cuộn lên từ mọi phía”, một người dân trong thành phố Gaza kể với Reuters khi chiến dịch bộ bắt đầu.

Điều này đồng nghĩa Israel chấp nhận rủi ro lớn hơn: thương vong dân sự cao hơn, sức ép lương thực-nhân đạo lớn hơn, khó khăn trong phân biệt lực lượng vũ trang và dân thường.

Thành phố Gaza được cho là nơi vẫn còn khoảng 2.000-3.000 chiến binh Hamas, cùng với hệ thống đường hầm, hầm chỉ huy, kho vũ khí, mạng lưới hậu cần.

Việc tiến quân vào đây giúp Israel tiếp cận những cơ sở này, vốn khó tấn công bằng bom hay không kích mà không gây phá hủy lan rộng.

Phương Linh