Gaza trước ngã rẽ: kế hoạch hòa bình của ông Trump có thành hiện thực?

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhận được sự ủng hộ của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vào ngày thứ Hai cho kế hoạch hòa bình do Washington bảo trợ, nhằm chấm dứt xung đột kéo dài gần hai năm ở Gaza. Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn là liệu Hamas có chấp nhận kế hoạch này hay không.

Trong cuộc họp báo chung tại Nhà Trắng sau khi gặp ông Netanyahu, Tổng thống Trump nói rằng hai bên rất gần với một thỏa thuận hòa bình cho Palestine. Ông đồng thời cảnh báo rằng nếu Hamas từ chối, Mỹ sẽ ủng hộ hoàn toàn Israel trong việc thực hiện các biện pháp mà nước này cho là cần thiết.

Nhà Trắng công bố tài liệu 20 điểm, đề cập đến ngừng bắn, trao đổi con tin, rút quân và tái thiết “Gaza mới” dưới sự giám sát quốc tế. Ảnh: Flickr

Nhà Trắng công bố tài liệu gồm 20 điểm, trong đó nêu các nội dung chính như ngừng bắn ngay lập tức, trao đổi con tin Israel với tù nhân Palestine, Israel rút quân khỏi Gaza, Hamas giải giáp và thành lập một chính phủ chuyển tiếp do tổ chức quốc tế giám sát.

Kế hoạch đề cập đến khái niệm “Gaza mới” với định hướng tái phát triển. Theo kế hoạch, nếu cả hai bên đồng ý, xung đột sẽ kết thúc ngay lập tức. Lực lượng Israel sẽ rút quân một phần, toàn bộ hoạt động quân sự tạm dừng và các chiến tuyến bị đóng băng cho đến khi điều kiện cho việc rút quân hoàn toàn được đáp ứng.

Trong vòng 72 giờ sau khi Israel công khai chấp thuận, toàn bộ con tin - bao gồm cả người còn sống và thi thể - sẽ được thả. Sau đó, Israel trả tự do cho 250 tù nhân Palestine bị kết án chung thân cùng 1.700 người Gaza bị bắt từ ngày 7/10/2023. Với mỗi con tin Israel được trả, Israel sẽ trao trả 15 thi thể người Gaza. Các thành viên Hamas cam kết từ bỏ vũ khí và chung sống hòa bình sẽ được ân xá. Những người muốn rời Gaza sẽ được đảm bảo an toàn khi di chuyển sang quốc gia khác. Ngay sau khi thỏa thuận được phê chuẩn, hàng viện trợ sẽ được chuyển tới Gaza theo mức đã thống nhất trong thỏa thuận ngày 19/1/2025 - một thỏa thuận trước đó về cơ chế phân bổ viện trợ nhân đạo, do Liên Hợp quốc và các cơ quan liên quan giám sát, không bị Israel hay Hamas can thiệp.

Kế hoạch hình dung một Gaza “phi cực đoan”, được tái thiết vì lợi ích của người dân. Một “Hội đồng Hòa bình” do ông Trump làm chủ tịch, có sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair, sẽ giám sát một ủy ban kỹ trị gồm đại diện Palestine và chuyên gia quốc tế. Ủy ban này sẽ tạm thời quản lý Gaza và điều phối nguồn tài trợ cho công cuộc tái thiết.

Về phương diện kinh tế, kế hoạch kêu gọi thành lập khu kinh tế đặc biệt và huy động các chuyên gia từng tham gia phát triển những thành phố hiện đại tại Trung Đông. Người dân Gaza không bị buộc phải rời đi, đồng thời có quyền quay trở lại nếu trước đó rời khỏi vùng đất này. Hamas và các phe phái khác sẽ không được tham gia quản lý chính quyền, trong khi toàn bộ cơ sở hạ tầng quân sự, bao gồm đường hầm và cơ sở sản xuất vũ khí, sẽ bị phá hủy.

Mỹ cùng các đối tác Ả Rập và quốc tế sẽ triển khai một lực lượng ổn định quốc tế tạm thời tại Gaza, đảm nhận việc duy trì an ninh. Israel sẽ từng bước bàn giao lãnh thổ do mình kiểm soát cho lực lượng này và sẽ không sáp nhập hay chiếm đóng. Về lâu dài, tài liệu để ngỏ khả năng hình thành “một con đường dẫn đến quyền tự quyết và nhà nước Palestine” nếu việc tái thiết Gaza tiến triển thuận lợi và Chính quyền Palestine tiến hành cải tổ.

Ông Netanyahu tuyên bố ủng hộ kế hoạch, cho rằng nó đáp ứng mục tiêu chiến tranh của Israel như đưa con tin trở về, phá hủy năng lực quân sự của Hamas, chấm dứt sự cai trị của nhóm này và bảo đảm Gaza không còn là mối đe dọa. Tuy nhiên, ông vẫn thận trọng với một số nội dung, đặc biệt là yêu cầu cải tổ Chính quyền Palestine và khả năng thành lập một nhà nước Palestine trong tương lai. Hamas tiếp tục là yếu tố then chốt quyết định tính khả thi của kế hoạch. Nhóm này hiện giam giữ 48 con tin, trong đó có 20 người còn sống.

Một quan chức Hamas cho biết họ chưa nhận được văn bản chính thức ngoài những thông tin được công bố trên truyền thông. Tuy vậy, các nhà trung gian Qatar và Ai Cập đã chuyển tài liệu cho Hamas, và nhóm này cho biết sẽ cân nhắc với thái độ thiện chí.

Trong khi đó, Chính quyền Palestine hoan nghênh nỗ lực của ông Trump và khẳng định sẵn sàng hợp tác với Mỹ cùng các đối tác để đạt được một thỏa thuận toàn diện.

Tùng Lâm