Gen Z, Alpha và hành trình kiến tạo tương lai xanh bền vững

Thế hệ trẻ dẫn dắt xu hướng “xanh”

Với chủ đề “5% tiên phong - Lan tỏa toàn cầu”, sự kiện World Cleanup Day - Ngày hội Dọn rác Thế giới 2025 diễn ra tại Hà Nội vào trung tuần tháng 9 đã lan tỏa nhiều điều ý nghĩa: Hơn 300 tình nguyện viên, trong đó có rất nhiều các bạn trẻ đã cùng nhau thu gom gần 850 kg rác trên tuyến đường Phạm Hùng, thông điệp được gửi gắm là chỉ cần 5% dân số tiên phong hành động, xã hội sẽ thay đổi.

Các tình nguyện viên đã được tập huấn về phân loại rác, hướng dẫn an toàn, và trang bị đầy đủ dụng cụ như găng tay, kẹp rác, bao tải để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong quá trình thu gom.

Chị Nguyễn Thị Cẩm Tú - Điều phối quốc gia, Let’s Do It Vietnam nhấn mạnh: “Dọn rác chỉ là điểm khởi đầu. Điều quan trọng là thay đổi thói quen: từ xả rác bừa bãi sang phân loại, tái chế và hạn chế nhựa dùng một lần. Khi bạn hành động, bạn đã là một phần trong nhóm 5% có khả năng lan tỏa đến cộng đồng”. Nhiều bạn trẻ khi tham gia mới nhận ra giá trị của hành động nhỏ. Sinh viên Nguyễn Đình Hải Lam (Đại học Kinh tế Quốc dân) chia sẻ: “Nhìn thấy những bao rác gom lại, mình cảm thấy như đang góp phần vào điều gì đó lớn hơn bản thân”.

Đại sứ Hannes Hanso - Đại sứ Đặc mệnh Toàn quyền của Cộng hòa Estonia tại Trung Quốc, kiêm nhiệm Việt Nam, Mông Cổ và Thái Lan chia sẻ: “Thay mặt Estonia – quốc gia khởi nguồn của phong trào toàn cầu này – tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tất cả các bạn tại Việt Nam vì đã đóng góp với niềm đam mê và sự tận tâm. Khi hàng triệu người cùng thực hiện những hành động nhỏ, chúng ta có thể tạo ra những thay đổi lớn cho các thế hệ mai sau. Hãy cùng nhau tiếp tục chung tay vì một hành tinh sạch hơn, xanh hơn và bền vững hơn. Tôi hy vọng phong trào tuyệt vời này sẽ tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ tại Việt Nam và trên toàn thế giới

Không chỉ Hà Nội, chiến dịch còn được tổ chức đồng loạt tại nhiều địa phương khác như Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Quy Nhơn, Quảng Ngãi, Cần Thơ… với sự tham gia của hơn 1.000 tình nguyện viên, thu gom tổng cộng hơn 3 tấn rác thải, phần lớn là nhựa một lần. Bạn Nguyễn Thị Hồng Nhung (Đại học Quy Nhơn) chia sẻ: “Là người ven biển, mình chứng kiến rác nhựa trôi dạt vào bờ hằng ngày. Tham gia dọn rác giúp mình thấy rõ trách nhiệm cá nhân với cộng đồng”.

Không chỉ Hà Nội, chiến dịch còn được tổ chức đồng loạt tại nhiều địa phương khác như Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Quy Nhơn, Quảng Ngãi, Cần Thơ… với sự tham gia của hàng nghìn bạn trẻ

Tại Việt Nam, phong trào còn có sự đồng hành của nhiều doanh nghiệp, tổ chức xã hội và sự hỗ trợ của chính quyền, cho thấy nỗ lực chung trong việc đưa bảo vệ môi trường trở thành một phần của đời sống cộng đồng, chứ không chỉ là phong trào nhất thời.

Thế hệ tiêu dùng mới với lối sống bền vững

Hiện thực trạng rác thải nhựa tại Việt Nam vẫn là thách thức lớn, báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm, hàng triệu tấn rác nhựa được thải ra nhưng chỉ 27% được tái chế hoặc tận dụng. Con số này còn khiêm tốn so với tiềm năng bởi 86% rác thải nhựa có thể tái chế nhưng thực tế chỉ 13% được xử lý do chưa triển khai phân loại rác tại nguồn (WWF, 2021).

Theo khảo sát của Công ty TGM Research phối hợp cùng Liên minh Tái chế Bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) năm 2024, có đến 85% nữ giới trong độ tuổi 15 đến 24 nhận thức rõ tác động tích cực của việc giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế. Trong đó, nhiều hoạt động cụ thể đã được các bạn trẻ định hình hình thành thói quen, như phân loại rác thải, mang túi cá nhân khi đi chợ, tăng cường sử dụng đồ tái chế. Điều đáng nói, 76% bạn trẻ được hỏi sẵn sàng chọn sản phẩm có bao bì kém thẩm mỹ nhưng làm từ vật liệu tái chế, thay vì sản phẩm thông thường. 87% tin rằng sử dụng sản phẩm tái chế là lựa chọn đúng đắn cho môi trường. Nhận thức về quy tắc 3R (Reduce-Reuse-Recycle: Giảm thiểu-Tái sử dụng-Tái chế) ngày càng phổ biến, không chỉ giúp tiết kiệm chi phí xử lý rác mà còn giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và ngăn ngừa suy thoái môi trường.

Nhiều bạn trẻ Gen Z có thu nhập khá, quan tâm đến vấn đề môi trường thường gắn bó lâu dài với thương hiệu có cam kết phát triển bền vững. Ảnh: chinhphu.vn

Nhiều doanh nghiệp đã nhìn thấy xu hướng xanh của thế hệ tiêu dùng mới để điều chỉnh chiến lược phát triển. Ông Nguyễn Quang Trí - Giám đốc điều hành Marketing Vinamilk nhận định: “Người tiêu dùng Việt Nam hiện nay, đặc biệt là Gen Z và Alpha, có ý thức rất cao trong việc bảo vệ môi trường. Họ đòi hỏi doanh nghiệp phải giảm phát thải, phát triển sản phẩm bền vững. Đáp ứng được yêu cầu này, doanh nghiệp mới có thể chinh phục và giữ chân họ lâu dài”. Một ví dụ tiêu biểu là Annam Gourmet. Từ năm 2018, chuỗi bán lẻ này đã khuyến khích khách hàng mang theo túi cá nhân, giảm phát sinh túi nylon một lần. Sau 7 năm, họ đã giúp giảm thiểu 9,4 triệu túi nhựa ra môi trường và phân phối gần 100 nghìn túi tái sử dụng.

Không chỉ dừng lại ở hành động của doanh nghiệp, giới trẻ cũng trở thành nhân tố quyết định trong việc định hình thị trường tiêu dùng bền vững. Ngô Mai Gia Hân, một Gen Z đang làm việc tại công ty cung cấp dịch vụ và khóa đào tạo về phát triển bền vững, chia sẻ: “Tôi có thiện cảm với những công ty nỗ lực bảo vệ môi trường trong sản xuất và vận hành. Tôi thường ưu tiên chọn mua sản phẩm của họ, thậm chí sẵn sàng trả thêm nếu bao bì thân thiện môi trường”.

Gia Hân cũng cho biết, nhiều bạn bè Gen Z có thu nhập khá, quan tâm đến vấn đề môi trường thường gắn bó lâu dài với thương hiệu có cam kết phát triển bền vững. Những yếu tố như bao bì tái chế, quy trình vận hành tiết kiệm năng lượng hay sử dụng nguồn năng lượng sạch đều được cân nhắc khi họ đưa ra quyết định mua sắm.

Hoạt động dọn rác tại Phú Quốc. (Nguồn: Facebook Phú Quốc Sạch và Xanh).

Có thể thấy, lối sống xanh không còn là khái niệm mang tính khẩu hiệu mà đã trở thành lựa chọn tiêu dùng và hành động thực tế của giới trẻ Việt Nam. Khi thế hệ mới không chỉ ý thức mà còn sẵn sàng chi trả để bảo vệ môi trường, các doanh nghiệp buộc phải thay đổi để tồn tại và phát triển.

Sự đồng hành của người trẻ, doanh nghiệp, cộng đồng và chính quyền đang tạo nên sức mạnh tổng hợp, góp phần đưa bảo vệ môi trường thành một phần văn hóa sống, hướng tới một tương lai bền vững hơn cho Việt Nam và thế giới.

Đỗ Đức Bảo