Ghế an toàn cho trẻ em trên ô tô: Cần hệ thống quy chuẩn và kiểm định chặt chẽ

Giữa một thị trường “vàng thau lẫn lộn”, việc thiếu vắng những quy chuẩn chất lượng rõ ràng không chỉ khiến nhiều gia đình gặp khó trong quyết định đầu tư ghế trẻ em mà còn khiến chính sách này đứng trước nguy cơ trở thành một gánh nặng hơn là một giải pháp.

Chính sách đúng đắn nhưng đi kèm nỗi lo

Từ lâu, việc trẻ em ngồi trên xe ô tô mà không có thiết bị bảo vệ chuyên dụng đã trở thành một hình ảnh quen thuộc trên các tuyến đường Việt Nam. Khi xảy ra tai nạn, lực tác động sẽ khiến trẻ bị văng khỏi ghế, hoặc va đập mạnh vào các bộ phận của xe, gây ra những chấn thương nghiêm trọng. Ghế an toàn ô tô (Child Restraint System - CRS) được thiết kế để bảo vệ trẻ em bằng cách phân tán lực va chạm, giữ trẻ ở vị trí an toàn.

Việc chính thức đưa quy định sử dụng ghế an toàn vào luật là một tín hiệu tích cực. Nó không chỉ nâng cao ý thức của các bậc cha mẹ mà còn là cơ sở pháp lý để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Tuy nhiên, sau khi quy định được ban hành, nhiều gia đình lập tức gặp phải một bài toán nan giải. Chị Nguyễn Thị Mai, một phụ huynh sống tại Đông Anh, Hà Nội chia sẻ: “Vợ chồng tôi rất ủng hộ quy định này, vì sự an toàn của con là trên hết. Nhưng khi đi tìm mua, chúng tôi thực sự bối rối. Cùng một thương hiệu, một kiểu dáng, nhưng giá bán lại chênh lệch nhau vài triệu đồng ở các cửa hàng khác nhau. Không có tem nhãn, không có chứng nhận chất lượng rõ ràng, chúng tôi chẳng biết đâu là hàng thật, đâu là hàng giả, và liệu nó có bảo vệ con mình được thật sự không”.

Nỗi lo của chị Mai không phải là cá biệt. Thị trường ghế an toàn ô tô cho trẻ em tại Việt Nam hiện nay hoạt động một cách khá tự phát và thiếu sự kiểm soát chặt chẽ. Hầu hết các sản phẩm được bày bán đều là hàng nhập khẩu từ các quốc gia khác nhau, với đủ loại thương hiệu và mức giá, từ vài trăm nghìn đồng đến vài chục triệu đồng. Tuy nhiên, những sản phẩm này thường chỉ có nhãn mác của nhà sản xuất, không có chứng nhận hợp quy của Việt Nam hay bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy chúng đã được kiểm tra chất lượng theo một tiêu chuẩn cụ thể nào đó.

So với nhiều nước trên thế giới, Việt Nam đang thiếu quy chuẩn quản lý chất lượng ghế ngồi xe ô tô cho trẻ em.

Theo các chuyên gia, đây là một thực trạng đáng báo động. Bởi tại nhiều quốc gia trên thế giới, việc sản xuất và kinh doanh ghế an toàn cho trẻ em được kiểm soát rất nghiêm ngặt. Mỗi sản phẩm phải vượt qua hàng loạt các bài thử nghiệm va chạm giả định (crash test) theo các tiêu chuẩn quốc tế như ECE R44, i-Size (ECE R129) của châu Âu hoặc FMVSS 213 của Mỹ. Những sản phẩm đạt chuẩn sẽ được dán nhãn chứng nhận rõ ràng.

Tại Việt Nam đến thời điểm hiện nay mới chỉ có quy định bắt buộc phải dùng ghế an toàn cho trẻ em đi kèm với mức phạt khi không tuân thủ, nhưng lại chưa có một bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về chất lượng của sản phẩm này. Điều này khiến cả người bán lẫn người mua đều không có một căn cứ pháp lý nào để đảm bảo sản phẩm đó thực sự an toàn.

Khi không có tiêu chuẩn chung, người tiêu dùng buộc phải tự tìm hiểu, dựa vào thông tin quảng cáo, hoặc chỉ đơn giản là tin tưởng vào cửa hàng. Đây là một rủi ro lớn, đặc biệt khi trên thị trường đã xuất hiện không ít sản phẩm kém chất lượng, thậm chí là hàng giả, hàng nhái, được làm từ vật liệu không đảm bảo, không có khả năng hấp thụ lực va chạm. Việc sử dụng những chiếc ghế này không những không bảo vệ được trẻ mà còn có thể gây hại thêm trong trường hợp xảy ra tai nạn.

Đầu tư mạo hiểm

Ngoài nỗi lo về chất lượng, chi phí cũng là một trở ngại không nhỏ đối với nhiều gia đình. Ghế an toàn ô tô, đặc biệt là những dòng sản phẩm chất lượng cao, thường có giá không hề rẻ. Đối với những gia đình có thu nhập trung bình, việc đầu tư vài triệu đồng cho một chiếc ghế không có gì đảm bảo về chất lượng là một quyết định khó khăn. Hơn nữa, trẻ em lớn rất nhanh, các bậc cha mẹ có thể phải thay đổi ghế nhiều lần trong vòng 10 năm đầu đời của con, từ ghế sơ sinh, đến ghế dành cho trẻ nhỏ, rồi đến ghế chuyên dụng.

Chưa kể, trung bình mỗi gia đình sử dụng ô tô thường có 2 trẻ em chênh nhau 5 tuổi, khi đó vẫn cần phải trang bị 2 ghế trẻ em thì chi phí đầu tư sẽ khá cao.

Anh Trần Văn Hùng, một người cha của hai đứa con, chia sẻ: “Tôi sẵn sàng bỏ tiền ra mua một sản phẩm tốt, nhưng vấn đề là tôi không có một cơ sở nào để tin tưởng rằng sản phẩm đó thực sự tốt. Nhiều cửa hàng còn không có ghế trưng bày để thử, khiến chúng tôi phải mua dựa trên hình ảnh và mô tả. Đây thực sự là một sự đầu tư mạo hiểm”.

Bài học từ các quốc gia phát triển cho thấy, để một chính sách an toàn giao thông có thể phát huy hiệu quả, chính sách đó phải được đi kèm với một hệ thống quy chuẩn và kiểm định chặt chẽ. Ở những nước này, không một chiếc ghế an toàn nào được phép bày bán trên thị trường nếu chưa được chứng nhận bởi cơ quan chức năng. Các nhà sản xuất cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vật liệu, kết cấu và khả năng chịu lực.

Để tháo gỡ nút thắt hiện nay, các cơ quan chức năng Việt Nam, đặc biệt là Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Xây dựng, cần gấp rút xây dựng và ban hành một bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho ghế an toàn ô tô cho trẻ em. Bộ quy chuẩn này phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, từ vật liệu, thiết kế, đến quy trình thử nghiệm. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành để kiểm soát thị trường, xử lý nghiêm các trường hợp kinh doanh sản phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc.

Chính sách về ghế an toàn cho trẻ em là một bước đi đúng hướng, một hành động nhân văn. Tuy nhiên, để chính sách này không chỉ nằm trên giấy mà còn mang lại sự an toàn thực sự cho trẻ em, cần phải lấp đầy khoảng trống về quy chuẩn và kiểm định. Chỉ khi ấy, các bậc cha mẹ mới có thể an tâm đầu tư vào một chiếc ghế mà họ biết chắc rằng sẽ bảo vệ con mình một cách tốt nhất, trong mọi hoàn cảnh.

Tùng Lâm