Giải mã về chỉ tiêu thi đấu trong thể thao thành tích cao

Ý nghĩa của chỉ tiêu

Giống như con người sống phải có mục đích, chỉ tiêu thành tích là tiêu chí bắt buộc phải có trong giới thể thao thành tích cao. Ở những đơn vị, bộ môn phát triển bài bản, chỉ tiêu có thể được vạch ra theo một bản kế hoạch dài hạn. Ở từng thời điểm, đội phải đạt được thành tích nhất định để hướng đến mục tiêu tiếp theo.

Ngôi Á quân V.League 2016 của Hải Phòng nằm trong dự tính chỉ tiêu CLB đưa ra từ đầu mùa giải

Trong giới thể thao đỉnh cao, công thức chung dành cho chỉ tiêu là không khó tới mức bất khả thi, nhưng cũng không quá dễ đạt được. Điều đó có thể thấy trong môn thể thao vua là bóng đá. Năm 2016, đội bóng thành phố Cảng giành ngôi Á quân V.League, thứ hạng được xem như kỳ tích, nhưng vốn nằm trong chỉ tiêu đặt ra từ đầu.

Theo những người có nhiều năm gắn bó với bóng đá Hải Phòng, chỉ tiêu đặt ra cho đội ở mùa giải V.League 2016 là đứng trong nhóm 3 đội dẫn đầu. Vị trí này đặt ra dựa trên chất lượng cầu thủ, nguồn lực đầu tư, cũng như tương quan lực lượng so với các đội còn lại. Quả thực, Hải Phòng hiếm khi nào đứng ngoài top 3 mùa đó, thậm chí còn đua vô địch.

Chuyện đăng ký chỉ tiêu và thành tích trong giới thể thao thành tích cao Việt Nam cũng có nhiều điểm giống với bóng đá. Tại các giải thể thao trong nước, Trung tâm huấn luyện, đào tạo VĐV ở các tỉnh thành có một khung cơ bản đăng ký chỉ tiêu của toàn bộ Trung tâm lên Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch hàng năm. Dựa trên khung cơ bản này, Trung tâm và các bộ môn sẽ cùng phân chia chỉ tiêu cho từng môn trong năm đó, cũng như dựa trên tương quan với đơn vị khác.

"Hiện nay, mỗi giải thể thao thành tích cao trong nước thường diễn ra với tần suất 3 giải/ năm: Giải vô địch quốc gia, Cúp Quốc gia, Giải vô địch trẻ quốc gia. Trong đó, giải vô địch quốc gia là giải quan trọng nhất. Theo thứ tự ưu tiên đó, chúng tôi sẽ đăng ký chỉ tiêu thành tích cho từng giải trong năm", một HLV chia sẻ.

Phần thành tích cam kết do HLV đưa ra chính là chỉ tiêu. Phần chỉ tiêu được HLV đăng ký có thể là "nhất toàn đoàn" với những đơn vị lớn, "1 HCV" hoặc "1 bộ huy chương" (1 HCV, 1 HCB, 1 HCĐ) cho các đơn vị có VĐV ở cấp độ tuyển thủ quốc gia. Với những đơn vị nhỏ hơn, chỉ tiêu có thể chỉ là có HCB hoặc HCĐ, tránh cảnh trắng tay đi về.

Có một chi tiết đáng chú ý khác trong cách đăng ký chỉ tiêu thành tích trong giới thể thao thành tích cao. Chỉ tiêu đưa ra không được phép quá thấp so với khả năng thực tế, nhưng cũng không cao đến mức bất khả thi. Đó là cách để đảm bảo một bộ môn có thể duy trì và phát triển.

Mạnh và yếu

Mô hình đăng ký chỉ tiêu đã duy trì trong nhiều năm. Đây là một trong những nhân tố giúp các đơn vị đảm bảo khả năng tồn tại và phát triển. Tuy nhiên, cách làm trên cũng gây sức ì ở nhiều đội thể thao tầm trung, nơi họ nằm ở tình thế tiến thoái lưỡng nan: Không thể tụt hậu, nhưng cũng khó vươn lên nhóm các đội hàng đầu.

Nhiều đơn vị có thể nắm một số bộ môn có trong tay hệ thống đào tạo VĐV tốt, cũng như khả năng tiến xa. Tuy nhiên, họ lại không thực sự hào hứng với mục tiêu dẫn đầu. Luận điểm được đưa ra là VĐV có thời, có tuổi, và không phải lúc nào các đơn vị nhỏ cũng tìm được người kế cận, nhưng câu chuyện sâu xa phía sau phức tạp hơn nhiều.

"Một bộ môn phát triển toàn diện, có chiều sâu và hướng về dài hạn cần có tư duy phát triển xuyên suốt. Điều đó khó xuất hiện ở các địa phương nhỏ, nơi cán bộ quản lý mang nặng tư duy nhiệm kỳ. Ngoài ra, tâm lý chủ quan, nóng vội sau mỗi giải đấu có thành tích không như ý cũng khiến chỉ tiêu khó duy trì", một HLV bổ sung.

Xét về chỉ tiêu tính theo huy chương, việc không đạt chỉ tiêu là một thảm họa cho các đội thể thao. Tuy nhiên, vượt chỉ tiêu cũng mang đến những chuyện dở khóc dở cười. Bởi, tiền thưởng huy chương, vốn dựa trên ngân sách địa phương, có thể được phân bổ sẵn theo chỉ tiêu huy chương đã đăng ký từ đầu năm, phân định rõ ràng cho từng môn thi đấu.

Khi đó, một đội vượt chỉ tiêu huy chương có thể khiến quỹ thưởng tăng lên ngoài kế hoạch. Điều này khiến cho tiền thưởng chậm giải ngân. Bên cạnh đó, thành tích "vượt chỉ tiêu" ở những giải thể thao trước đây có thể trở thành "chỉ tiêu" cho các giải tiếp theo. Nhưng khi ấy, "chỉ tiêu" này lại vượt xa tầm với của nguồn lực hiện có.

Tại Olympic Rio, Hoàng Xuân Vinh từng làm nên kỳ tích khi giành 1 HCV, 1 HCB ở môn Bắn súng. Thành tích rực rỡ ấy của Hoàng Xuân Vinh là một dấu mốc lịch sử với thể thao Việt Nam. Nhưng từ đó, các VĐV Việt Nam đến Thế vận hội không thể chỉ "học hỏi, cọ xát lấy kinh nghiệm" như trước.

Giờ đây, VĐV Việt Nam đến Olympic tranh tài buộc phải đảm bảo thành tích cụ thể, thậm chí hướng đến huy chương. Đây là điều vẫn quá tầm với phần lớn VĐV Việt Nam thời điểm hiện tại. Nếu xét về thông số và thành tích, VĐV Việt Nam vẫn thua kém rất nhiều các đồng nghiệp quốc tế.

Công khai và không công khai

Khi trao đổi về công thức đăng ký, cũng như đảm bảo hoàn tất chỉ tiêu đặt ra, một HLV cho biết, những con số không phải lúc nào cũng được công khai. Đây là điều phổ biến với các môn thể thao đại chúng, có mức độ quan tâm rất cao từ truyền thông như bóng đá. Họ phải dè chừng viễn cảnh VĐV chịu sức ép, dẫn tới việc "nói trước bước không qua".

Bùi Phước Tùng chịu nhiều áp lực từ việc bảo vệ Huy chương Vàng SEA Games

Chỉ tiêu dành cho đội còn không được công khai vì một số lý do tế nhị khác. Bởi, trong trường hợp những con số thực tế được công bố, bức tranh toàn cảnh về đội có thể khác xa những gì vốn được tô vẽ trước đó. Đây chính là câu chuyện của bóng đá Việt Nam, với 2 ví dụ cụ thể là CLB Bình Dương và Than Quảng Ninh trong quá khứ.

Vài năm trước, CLB Quảng Ninh từng là một thế lực tại V.League. Họ liên tục nằm trong nhóm đầu, thậm chí từng có thời điểm được xem như ứng viên vô địch. Nhưng trước truyền thông khi ấy, các cầu thủ Quảng Ninh chỉ chia sẻ về mục tiêu giành cúp bằng những từ lấp lửng, như "cờ đến tay thì chúng tôi mới sẵn sàng phất lên".

Những gì diễn ra với bóng đá Quảng Ninh sau đó đã giải thích vì sao toàn đội không dám "phất cờ". Trong năm 2021, khi mùa giải V.League phải hủy ngang vì dịch COVID-19, đội bóng này giải thể. Khi ấy, những người trong cuộc mới tuyên bố họ đã thi đấu trong tình trạng bị nợ lương thưởng cùng khoảng thời gian tính đến hàng năm.

Nhìn lại hành trình của bóng đá Quảng Ninh sau khi mọi chuyện kết thúc, ta mới hiểu ẩn ý từ lời nói của những cầu thủ. Với nguồn lực tài chính hạn hẹp ở thời điểm ấy, Quảng Ninh không có chỉ tiêu nào cụ thể. Các cầu thủ thậm chí không biết khi nào đội bóng giải tán, nên điều duy nhất họ làm được là chứng tỏ khả năng trước khi tìm CLB mới.

Đơn Ca