Giải pháp đô thị an toàn và thích ứng biến đổi khí hậu

Thông tin tại diễn đàn cho biết, các thành phố hiện đang là động lực thúc đẩy sự chuyển đổi và là nền tảng cho sự thịnh vượng trong tương lai của Việt Nam, khi các khu vực đô thị đóng góp hơn 70% GDP quốc gia. Tuy nhiên, rủi ro đô thị không được quản lý đang trở thành rào cản đối với tăng trưởng, ổn định tài khóa và niềm tin của nhà đầu tư.

Cảnh mưa ngập xảy ra ở Hà Nội. Ảnh: Chiến Thắng

Theo Tiến sĩ Steven Louis Rubinyi, chuyên gia cao cấp về quản lý rủi ro thiên tai (Ngân hàng thế giới), thiệt hại thiên tai hàng năm tại Việt Nam đã vượt quá 3,75 tỷ USD (khoảng 1,5% GDP), chủ yếu do lũ lụt và bão. Khoảng 60% dân số và 70% tài sản kinh tế quốc gia tập trung ở các tỉnh ven biển và đồng bằng thấp.

Ông Rubinyi khẳng định rằng, việc xây dựng khả năng chống chịu là một sự cần thiết về kinh tế, khi mỗi 1 USD đầu tư vào cơ sở hạ tầng thích ứng sẽ tiết kiệm được 4 USD chi phí tránh được và chi phí phục hồi. Thẳng thắn chia sẻ tại diễn đàn, ông Trần Văn Giải Phóng, Cán bộ chương trình cấp cao, Đại sứ quán Thụy Sỹ tại Việt Nam cho hay: “Các đô thị từ Bắc vào Nam liên tục phải đối mặt với ngập úng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân và hạ tầng thiết yếu. Điều này cho thấy khả năng chống chịu đô thị không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà liên quan đến an toàn cộng đồng và tính bền vững kinh tế - xã hội”.

Ông nhấn mạnh 5 ưu tiên gồm: tăng cường quản lý điều phối; lấy người dân làm trung tâm; đảm bảo tài chính bền vững; phát triển nguồn nhân lực và chuyển hóa kiến thức thành năng lực hệ thống. Ngoài những thông tin trên, ông Nguyễn Dư Minh, Phó Trưởng phòng Thẩm định dự án đầu tư phát triển đô thị, Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) đã trình bày về kết quả triển khai Đề án phát triển đô thị ứng phó biến đổi khí hậu giai đoạn 2021-2025 theo Quyết định 438/QĐ-TTg (Đề án).

Tính đến nay, trong số 45 địa phương thuộc phạm vi thực hiện Đề án, đã có 43 địa phương ban hành kế hoạch triển khai; 19 địa phương xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung; 14 tỉnh có bản đồ rủi ro ngập lụt; 11 tỉnh triển khai Atlas khí hậu. Bên cạnh những kết quả bước đầu, ông Minh lưu ý vẫn còn tồn tại về năng lực quản lý, hạ tầng số và cơ chế phối hợp liên ngành.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng cường độ mưa và tần suất lũ lụt, việc chống ngập lụt đô thị trở nên cấp thiết. PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến (Cán bộ cao cấp Dự án MCRP-GIZ) đã đưa ra một số giải pháp thoát nước tiên tiến được áp dụng tại Việt Nam và vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Theo PGS Nguyễn Hồng Tiến, thoát nước đô thị bền vững là cách tiếp cận "thoát chậm" thay vì thoát nhanh, nhằm kiểm soát dòng chảy tại nguồn, lưu giữ nước tại chỗ và cho thấm xuống đất để giảm tải cho hệ thống thoát nước.

Với tham luận về góc nhìn xã hội, bà Sabina Stein, Trưởng ban Quản trị và Tham gia, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) nhấn mạnh, các đô thị như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đang phải đối diện với nắng nóng cực đoan, ô nhiễm không khí và ngập lụt gia tăng. Bà chia sẻ thêm, nghiên cứu chuyên đề tại Hà Nội cho thấy, các nhóm dễ bị tổn thương, như người lao động ngoài trời (người bốc vác, lái xe ôm, người bán hàng vỉa hè), là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong các đợt thời tiết cực đoan.

Cụ thể, họ phải nghỉ làm trong thời gian lũ lụt (như bão Yagi), mất thu nhập, đồ đạc bị hư hỏng, và cuộc sống trở nên bất tiện vô cùng. Họ đối mặt với các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như sốc nhiệt, chóng mặt, và các vấn đề hô hấp do bụi bặm khi làm việc dưới trời nắng gắt. Bà Sabina Stein khẳng định rằng người dân hiểu rõ nhất các giải pháp cần thiết để ứng phó. Do đó, khuyến nghị đô thị cần lồng ghép tiếng nói cộng đồng vào hoạch định chính sách và ưu tiên các giải pháp bảo đảm công bằng trong thích ứng khí hậu.

Phạm Huyền