Giám sát của Mặt trận không phải là 'phụ trợ', mà là một hình thức giám sát quyền lực của nhân dân

Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam vừa tổ chức Hội nghị lấy ý kiến, góp ý vào dự thảo văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Tại hội nghị, GS.TS Phan Trung Lý, Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam (nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội) đề cao chủ đề, tư tưởng chỉ đạo, tầm nhìn chiến lược và mô hình phát triển đất nước trong Dự thảo Văn kiện.

Dự thảo Văn kiện đã làm rõ tính khái quát, cô đọng, thể hiện ý chí, khát vọng và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; khẳng định bản lĩnh tự chủ, tự cường, tự tin của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng và chuyển đổi số toàn cầu.

GS.TS Phan Trung Lý. Ảnh: PV.

Theo GS.TS Phan Trung Lý, trong nội dung Dự thảo Văn kiện, phần về xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là điểm đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là vấn đề chính trị – xã hội, mà còn là yêu cầu thể chế căn bản để bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân được thực hiện thực chất, thông qua giám sát, phản biện xã hội và kiến nghị chính sách.

Góp ý cụ thể, ông Lý nêu một số định hướng và giải pháp nhằm phát huy mạnh mẽ, thực chất hơn nữa vai trò của MTTQ Việt Nam trong giai đoạn tới.

Đầu tiên, theo ông Lý, cần thể chế hóa vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận thành cơ chế quyền lực mềm trong hệ thống chính trị. Cần nhận thức rõ rằng, giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận không phải là “phụ trợ”, mà là một hình thức giám sát quyền lực của nhân dân, được Hiến pháp 2013 và Quyết định số 217-QĐ/TW, 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị xác lập.

Vì thế, Dự thảo Văn kiện nên bổ sung định hướng: Xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, ổn định, có tính bắt buộc để các cơ quan nhà nước, tổ chức Đảng, chính quyền các cấp có trách nhiệm tiếp thu, giải trình kết quả giám sát và phản biện của MTTQ. Cùng với đó, cần nâng cấp khuôn khổ pháp lý hiện hành (sửa đổi Luật MTTQVN 2015, các nghị định hướng dẫn) nhằm xác định cụ thể thẩm quyền, quy trình, tiêu chuẩn, trách nhiệm giải trình sau giám sát, phản biện.

Một ý nữa, theo ông Lý, cần xây dựng “Cơ chế phản hồi chính sách xã hội” - theo hướng các ý kiến của Mặt trận phải được đưa vào quy trình soạn thảo, thẩm định và đánh giá chính sách, luật pháp của Nhà nước.

Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đề nghị đẩy mạnh chuyển đổi số công tác giám sát, phản biện xã hội, xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về ý kiến, kiến nghị của nhân dân do MTTQVN chủ trì, kết nối với các bộ, ngành, địa phương. Ứng dụng phân tích dữ liệu xã hội, công nghệ AI và nền tảng tương tác công dân số, tạo điều kiện để người dân tham gia phản ánh, giám sát trực tiếp, công khai, minh bạch. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ Mặt trận về kỹ năng nghiên cứu chính sách, phân tích pháp luật, kỹ thuật phản biện lập pháp và quản trị xã hội.

Nhấn mạnh, hiệu lực của giám sát, phản biện xã hội phụ thuộc vào mức độ phối hợp và tính trách nhiệm giải trình của các chủ thể có liên quan, theo ông Lý cần thiết lập quy chế phối hợp ba bên giữa MTTQ - Quốc hội - Chính phủ về giám sát chính sách, chương trình phát triển kinh tế – xã hội, nhất là các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến quyền lợi nhân dân như đất đai, môi trường, an sinh xã hội. Thí điểm cơ chế báo cáo giải trình bắt buộc của cơ quan Nhà nước về kết quả thực hiện kiến nghị, phản biện của Mặt trận.

Cùng với đó, phải nâng cao vai trò của Mặt trận trong đánh giá hài lòng của người dân đối với hoạt động công vụ, coi đây là một kênh phản biện xã hội định lượng quan trọng. Tăng cường tính thiết chế và tính công khai, minh bạch trong hoạt động kiến nghị. Kiến nghị của MTTQ cần được nhìn nhận như một hình thức phản biện có giá trị chính trị - pháp lý đặc biệt, là cầu nối giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước.

GS.TS Phan Trung Lý nhấn mạnh, cần xây dựng cơ chế theo dõi, công khai việc tiếp thu, phản hồi các kiến nghị của Mặt trận; thể chế hóa quy trình “Phản hồi chính sách hai chiều” giữa Mặt trận – cơ quan Nhà nước – nhân dân; nâng tầm các Diễn đàn Nhân dân – Chính quyền và Đối thoại Đảng – Dân thành kênh thường xuyên, có chất lượng, mang tính thiết chế.

Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội nêu rõ, MTTQ Việt Nam là trung tâm đoàn kết, nên hoạt động giám sát, phản biện cần huy động trí tuệ của giới chuyên gia, nhà khoa học, hội nghề nghiệp, tôn giáo, đồng bào dân tộc và cộng đồng doanh nghiệp.

Ông Lý đề nghị Dự thảo Văn kiện khẳng định mạnh mẽ hơn vai trò và sự cần thiết phải có giám sát, phản biện xã hội, quy định cơ chế bắt buộc để Mặt trận thực hiện giám sát, phản biện xã hội. Coi đây là một cơ chế bắt buộc quan trọng thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa trong điều kiện Đảng ta là Đảng duy nhất lãnh đạo và cầm quyền. Đồng thời, quy định rõ trách nhiệm tiếp nhận, tiếp thu và cơ chế phản hồi ý kiến giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận.

Trường Phong