Giáo dục đại học trước bước ngoặt mới

Trường Đại học Khoa học (Đại học Thái Nguyên) chú trọng phát triển chất lượng đào tạo thông qua các chương trình mới có tính ứng dụng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Ảnh T.L

Chỉ trong hai thập niên (2005-2025), số trường đại học ở Việt Nam tăng từ 137 lên 264, phản ánh nỗ lực mở rộng cơ hội học tập cho hàng triệu thanh niên. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh cũng bộc lộ nhiều bất cập. Nhiều trường thiếu chiến lược dài hạn, chương trình đào tạo trùng lặp, chất lượng giảng viên không đồng đều và cơ sở vật chất lạc hậu, chưa được đầu tư tương xứng.

Bên cạnh đó, việc nâng cấp các trường cao đẳng lên đại học cũng diễn ra tự phát, thiếu quy hoạch chặt chẽ, dẫn đến nguồn lực phân tán, nhiều cơ sở vật chất xuống cấp và không tuyển đủ sinh viên theo chỉ tiêu. Nghị quyết 71 yêu cầu sắp xếp, sáp nhập, thậm chí giải thể các cơ sở không đạt chuẩn, nhưng cốt lõi là tránh hợp nhất hành chính theo kiểu cơ học, nhằm không rơi vào tình trạng “bình mới rượu cũ” và thực sự khắc phục các hạn chế.

Cải cách thực chất phải hướng tới mục tiêu xây dựng những trường đại học mạnh, đa ngành, có thương hiệu, đủ sức cạnh tranh khu vực và quốc tế. Điều này đòi hỏi sự thay đổi toàn diện từ cơ chế quản trị, cách thức tuyển sinh, kiểm định chất lượng, đến chiến lược nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế.

Về lâu dài, sáp nhập giúp tập trung nguồn lực, hạn chế phân tán, tạo ra các trường đại học quy mô lớn, hấp dẫn giảng viên và sinh viên chất lượng cao, đồng thời dễ dàng tham gia mạng lưới hợp tác quốc tế. Đây là tiền đề hình thành những “đại học tinh hoa” theo mô hình nghiên cứu đẳng cấp quốc tế, mở đường cho các trường mạnh, đa ngành và có tầm vóc quốc tế, đồng thời có điều kiện đầu tư cho nghiên cứu.

Theo chủ trương sáp nhập, Đại học Thái Nguyên gồm các trường thành viên sẽ phải phát huy lợi thế để khẳng định vai trò đào tạo nhân lực cho cả vùng trung du và miền núi phía Bắc. Tuy nhiên, thách thức đặt ra là làm sao giữ được thế mạnh riêng của từng trường, chẳng hạn tính đặc thù của Trường Đại học Y - Dược, vai trò đào tạo giáo viên của Trường Đại học Sư phạm, hay thế mạnh nghiên cứu nông nghiệp của Trường Đại học Nông lâm, trong khi vẫn tạo nên một khối thống nhất, đủ sức cạnh tranh quốc tế.

Nghị quyết 71 đã vạch ra tầm nhìn chiến lược, phần còn lại phụ thuộc vào cách thức triển khai. Vấn đề đặt ra là liệu chúng ta có thể biến “sáp nhập cơ học” thành “cải cách thực chất” thực sự, nhằm tạo ra những trường đại học mạnh, đa ngành, đủ sức cạnh tranh quốc tế. Câu trả lời không chỉ quyết định tương lai giáo dục đại học, mà còn phản ánh năng lực hoạch định và điều hành chính sách trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và đổi mới sáng tạo toàn diện.

Khánh Thiện