Giữ vững phẩm chất 'trí tuệ - bản lĩnh - trách nhiệm - gần dân'

Trao đổi với phóng viên Báo Đại biểu Nhân dân, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội (nay là Ủy ban Văn hóa và Xã hội) Bùi Sỹ Lợi (ĐBQH tỉnh Thanh Hóa Khóa XI, XII, XIII, XIV) nhấn mạnh: mỗi phát biểu, mỗi lượt ấn nút trên nghị trường cần xuất phát từ lợi ích quốc gia, dân tộc, từ khát vọng vươn lên của quê hương. Mỗi đại biểu luôn phải giữ vững phẩm chất “trí tuệ - bản lĩnh - trách nhiệm - gần dân” xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu mạnh, cùng Quốc hội kiến tạo nên lịch sử vẻ vang của dân tộc.

Dấu ấn của những đại biểu bản lĩnh, trí tuệ, vì dân

- Thưa ông, 80 năm hình thành và phát triển của Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa gắn liền với lịch sử Quốc hội Việt Nam. Ông đánh giá như thế nào về dấu ấn, vai trò của Đoàn ĐBQH Thanh Hóa trong tiến trình đó?

- 80 năm qua, Quốc hội Việt Nam trưởng thành và phát triển gắn bó mật thiết với sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Trong tiến trình ấy, Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa luôn khẳng định vai trò quan trọng, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của cử tri, đóng góp thiết thực vào hoạt động lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề trọng đại của đất nước. Trong kháng chiến cho đến thời kỳ đất nước đổi mới, hội nhập và phát triển, mỗi chặng đường lịch sử đều ghi dấu vai trò quan trọng của Quốc hội nói chung và Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa nói riêng.

ĐBQH Khóa XI, XII, XIII, XIV Bùi Sỹ Lợi

Vinh dự là ĐBQH 4 khóa (XI, XII, XIII, XIV), tôi cho rằng Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa đã để lại nhiều dấu ấn đậm nét trong hoạt động, đặc biệt là giai đoạn 20 năm trở lại đây. Khởi đầu là Khóa XII (2007 - 2011), nổi bật với kiến nghị thúc đẩy phát triển Khu kinh tế Nghi Sơn và giám sát an sinh xã hội, việc làm, xóa đói giảm nghèo. Những đóng góp này đã đặt nền tảng chiến lược cho tỉnh Thanh Hóa bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, tạo động lực tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, đóng góp lớn cho tăng trưởng kinh tế chung của cả nước.

Đến Khóa XIII (2011 - 2016), đoàn có nhiều ý kiến chất lượng về cải cách chính sách lao động, phát triển hạ tầng và an sinh, nhiều kiến nghị được tiếp thu, tạo cơ sở cho các quyết sách lớn vùng Bắc Trung Bộ.

Khóa XIV (2016 - 2021), giai đoạn này, Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND được thành lập và hoạt động độc lập, góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp trong các hoạt động của đoàn. Dù có nhiều đại biểu mới, nhưng hoạt động sôi nổi, đưa ra nhiều kiến nghị về nông nghiệp, hạ tầng giao thông, an sinh và tích cực tham gia xây dựng pháp luật, đổi mới hoạt động Quốc hội. Đến Khóa XV (2021 - 2026), các đại biểu tiếp tục phát huy truyền thống, nhiều phát biểu và kiến nghị mang tầm chiến lược. Đặc biệt, Đoàn đã đề xuất giữ quyền chất vấn của HĐND với Tòa án và Viện kiểm sát, được Quốc hội tiếp thu và ban hành trong Nghị quyết 203/2025/QH15.

Nhìn lại chặng đường 80 năm xây dựng và phát triển, tôi có thể khẳng định rằng, Đoàn ĐBQH Thanh Hóa luôn thể hiện bản lĩnh, trí tuệ, trách nhiệm, gắn bó với cử tri và phản ánh trung thực nguyện vọng Nhân dân. Từ kiến nghị phát triển địa phương đến những đóng góp sửa đổi thể chế, Hiến pháp, đoàn đã khẳng định vị thế là tiếng nói quan trọng, đáng tin cậy, là hình ảnh thu nhỏ của tinh thần đoàn kết, đổi mới, sáng tạo của tỉnh trong sự nghiệp xây dựng Quốc hội dân chủ, chuyên nghiệp, hiện đại, vì Nhân dân.

- Ông có thể chia sẻ một vài tấm gương hoặc câu chuyện tiêu biểu về các thế hệ đại biểu Quốc hội của tỉnh đã để lại ấn tượng sâu đậm với cử tri?

- Trong suốt 15 nhiệm kỳ hoạt động, qua những lời kể của thế hệ đi trước cũng như những trải nghiệm của bản thân, tôi cho rằng, các thế hệ đại biểu Quốc hội của Thanh Hóa luôn trách nhiệm, bản lĩnh và trí tuệ với mục tiêu cao nhất là vì lợi ích của Nhân dân. Nhiều vị đại biểu Quốc hội của tỉnh đã ghi dấu ấn đậm nét trên nghị trường bởi tinh thần thẳng thắn, đấu tranh, phản biện đến cùng nhiều vấn đề mà cử tri và Nhân dân quan tâm. Những điều này không phải cá nhân tôi, mà dư luận xã hội và đông đảo cử tri đều nhận thấy.

ĐBQH Khóa XI, XII Lê Văn Cuông

Tôi có thể nêu ra một vài ví dụ điển hình như ĐBQH Lê Văn Cuông (Khóa XI, XII) - người đã gây ấn tượng bởi sự thẳng thắn, dũng cảm và liêm chính. Ông coi nguyên tắc “được dân bầu thì phải nói tiếng nói của dân” là phương châm hành động. Trong 9 năm làm nghị sĩ, ông nổi tiếng với những chất vấn mạnh mẽ về chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, kể cả “chạy tội”, đeo bám vụ việc đến cùng. Trong vụ Vinashin, ông cùng một số đại biểu khác đề nghị Quốc hội lập Ủy ban điều tra lâm thời; hay vụ Sông Lô - Hà Giang, ông thẳng thắn chất vấn Thủ tướng dù bị phản ứng từ lãnh đạo địa phương. Ông cũng là tấm gương trong kê khai tài sản minh bạch, yêu cầu chống tham nhũng phải công khai, minh bạch, không có vùng cấm. Quan điểm ấy đã tạo dấu ấn mạnh mẽ với cử tri và dư luận xã hội thời điểm đó.

Ở Khóa XIII, đại biểu Lê Nam được cử tri nhớ đến bởi sự chân thực và thẳng thắn. Ông không né tránh khi nêu bất cập về tham nhũng, quản lý đất đai, ngân sách hay cải cách bộ máy. Trong thảo luận về Bộ luật Hình sự 2015, ông đưa ra quan điểm mạnh mẽ: chống tham nhũng không chỉ bằng án tử hình, mà có thể dùng biện pháp xã hội, công khai tài sản để tạo áp lực, làm người phạm tội bị cô lập. Ông cũng nhấn mạnh việc xử lý tài sản bất minh, coi tham nhũng đất đai là vấn đề nghiêm trọng xuất phát từ thể chế lỏng lẻo. Những phát biểu của ông thường gây nóng tại hội trường, phản ánh đúng mong mỏi của cử tri.

Đến Khóa XIV, đại biểu Mai Sỹ Diến để lại dấu ấn với tinh thần “chất vấn đến nơi đến chốn”. Ông đặt nhiều câu hỏi thẳng thắn về kỷ cương quản lý, chống gian lận thương mại, yêu cầu làm rõ trách nhiệm từ Bộ trưởng đến địa phương. Sự kiên quyết ấy khiến nhiều bộ ngành phải trả lời bằng văn bản cụ thể, được cử tri đánh giá cao.

Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung trao quà đến người có công với cách mạng trong một lần tiếp xúc cử tri tại Thanh Hóa

Cùng với đó, đại biểu Đào Ngọc Dung (Khóa XIV, XV), vừa là đại biểu Quốc hội lại vừa mang trọng trách tư lệnh ngành, ông đã mang đến ý tưởng TXCT đa tuyến, giải quyết thẳng việc nóng, góp phần làm gia tăng niềm tin yêu của cử tri đối với các đại biểu Quốc hội và Quốc hội nói chung. Trong buổi TXCT tại phường Tĩnh Gia (thị xã Nghi Sơn (cũ), Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cùng các đại biểu Thanh Hóa đã tập trung trao đổi, phản hồi trực tiếp nhiều kiến nghị về việc làm, an sinh và môi trường. Mô hình tiếp xúc đa tuyến này thể hiện rõ tinh thần đồng hành cùng dân, giải quyết kịp thời các vấn đề dân sinh bức thiết. Trước đó, Khóa XIV, ông cùng Đoàn ĐBQH Thanh Hóa tiếp xúc với đại cử tri là người có công với cách mạng tại Thành phố Thanh Hóa để lắng nghe và trả lời tất cả các ý kiến của cử tri về vướng mắc trong thực hiện chính sách; đặc biệt đã giải quyết cụ thể một số trường hợp mà kiến nghị của cử tri đã kéo dài nhiều năm chưa được giải quyết, được cử tri đồng tình và đánh giá cao.

Khẳng định vai trò hạt nhân kiến tạo chính sách

- Là đại biểu Quốc hội nhiều nhiệm kỳ, ông có thể chia sẻ những sáng kiến, kiến nghị tiêu biểu của Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa được Quốc hội, Chính phủ ghi nhận và đưa vào chính sách; hoặc những kiến nghị của cử tri đã được giải quyết, xử lý triệt để trên cơ sở kiến nghị của Đoàn ĐBQH tỉnh?

- Từ Khóa XII - XIV, có thể thấy ba lĩnh vực nổi bật nhất mà Đoàn ĐBQH Thanh Hóa tập trung kiến nghị và được Quốc hội, Chính phủ ghi nhận đó là đất đai; hạ tầng giao thông và giáo dục - an sinh xã hội.

Lĩnh vực đất đai luôn là vấn đề nóng tại mỗi kỳ họp Quốc hội. Khóa XII (2007 - 2011), cử tri phản ánh tình trạng chậm cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho đất lâm nghiệp, nông nghiệp và đất ở nông thôn. Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa đã tổng hợp, gửi lên Chính phủ và các bộ ngành, từ đó có chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ đo đạc, cấp đổi và hoàn thiện chính sách tổ chức thực hiện tại địa phương. Khóa XIII (2011 - 2016), các kiến nghị về chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng và quản lý đất đai tiếp tục được Đoàn ĐBQH tỉnh gửi tới Quốc hội. Báo cáo Kỳ họp thứ Tư, Quốc hội Khóa XIII đã nêu nhóm kiến nghị riêng, được Chính phủ giao Bộ TN và MT phối hợp xử lý, ban hành hướng dẫn bổ sung. Khóa XIV (2016 - 2021), vấn đề đất đai gắn với công tác giải phóng mặt bằng cho các dự án lớn. Đặc biệt, với Dự án Quốc lộ 217, Đoàn đã phản ánh khó khăn về vốn và giải phóng mặt bằng; Bộ Giao thông vận tải đã có công văn trả lời, trong đó nêu rõ giải pháp bố trí vốn và chỉ đạo phối hợp tháo gỡ.

Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa đã có đóng góp lớn trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa.

Ở lĩnh vực hạ tầng giao thông, trong Khóa XIII, nhiều cử tri đề nghị bổ sung vốn đầu tư cho hạ tầng giao thông miền núi, nhất là các tuyến quốc lộ kết nối Khu kinh tế Nghi Sơn và vùng sâu. Trên cơ sở kiến nghị của đoàn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư khi đó đã ghi nhận và đưa vào kế hoạch trung hạn 2016 - 2020. Khóa XIV, kiến nghị nổi bật liên quan đến Quốc lộ 217 - tuyến huyết mạch nối Thanh Hóa với Lào được Bộ Giao thông vận tải phản hồi, khẳng định tiếp tục triển khai, bố trí vốn và yêu cầu địa phương phối hợp trong công tác giải phóng mặt bằng. Đây là ví dụ điển hình cho thấy kiến nghị cụ thể từ cử tri qua Đoàn ĐBQH đã được Chính phủ xử lý bằng chính sách vốn và chỉ đạo thi công.

Về giáo dục - an sinh xã hội, trong Khóa XIII, Báo cáo tổng hợp ý kiến cử tri Thanh Hóa gửi Kỳ họp thứ Tư, Quốc hội Khóa XIII nêu rõ các vấn đề thiếu trường lớp, y tế cơ sở yếu, chính sách cho hộ nghèo còn hạn chế. Các kiến nghị này đã được chuyển tới Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, sau đó được thể hiện qua chính sách bổ sung ngân sách xây dựng trường học, trạm y tế vùng khó khăn và điều chỉnh chế độ xã hội.

Tại Khóa XIV, nhiều kiến nghị tập trung vào an sinh, hỗ trợ người nghèo, thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới. Một số nội dung đã được đưa trực tiếp vào Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2016 - 2020, với ngân sách phân bổ cụ thể cho Thanh Hóa.

Như vậy, từ những vấn đề bức xúc về đất đai, giao thông đến giáo dục và an sinh, các kiến nghị của Đoàn ĐBQH Thanh Hóa không chỉ được lắng nghe, mà còn đi vào chính sách cụ thể, mang lại hiệu quả thiết thực cho đời sống nhân dân.

- Trong bối cảnh Thanh Hóa đang thực hiện mục tiêu trở thành cực tăng trưởng mới ở Bắc Trung Bộ, Đoàn ĐBQH tỉnh cần phát huy vai trò như thế nào để góp phần tháo gỡ khó khăn, kiến tạo chính sách, thưa ông?

- Thanh Hóa đang đứng trước thời cơ lịch sử để trở thành cực tăng trưởng mới ở Bắc Trung Bộ, một trung tâm phát triển toàn diện, gắn kết vùng và vươn ra cả nước. Để góp phần hiện thực hóa khát vọng ấy, tôi cho rằng, Đoàn ĐBQH tỉnh cần phát huy ba vai trò trụ cột với những hành động cụ thể Thứ nhất, vai trò tiếng nói đại diện, phản ánh thực tiễn. Mỗi đại biểu phải gần dân, hiểu dân, lắng nghe từ doanh nghiệp, nông dân, công nhân đến đồng bào miền núi, vùng sâu vùng xa, để đưa hơi thở cuộc sống vào nghị trường.

Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa Khóa XV tại Kỳ họp thứ Chín. Ảnh: Phạm Thắng

Thứ hai, vai trò kiến tạo chính sách phát triển. Đoàn cần chủ động đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù, tập trung vào các đột phá chiến lược như phát triển Khu kinh tế Nghi Sơn, kinh tế biển, du lịch sinh thái - văn hóa - tâm linh, chuyển đổi số, năng lượng tái tạo, đồng thời thúc đẩy liên kết vùng Bắc Trung Bộ. Thứ ba, vai trò giám sát và bảo đảm thực thi. Đoàn cần tăng cường giám sát việc triển khai các nghị quyết, dự án trọng điểm, bảo đảm công khai, minh bạch, kịp thời tháo gỡ vướng mắc để không lỡ nhịp phát triển.

- Là thế hệ đi trước, ông có lời nhắn nhủ gì tới các thế hệ đại biểu Quốc hội trẻ và cử tri Thanh Hóa nhân dịp kỷ niệm 80 năm?

- Sau 4 nhiệm kỳ hoạt động, tôi có vài lời muốn nhắn nhủ đến các thế hệ đại biểu Quốc hội trẻ. Hãy giữ vững phẩm chất “trí tuệ - bản lĩnh - trách nhiệm - gần dân”. Mỗi phát biểu, mỗi lá phiếu cần xuất phát từ lợi ích quốc gia, từ khát vọng vươn lên của quê hương. Các bạn không chỉ là đại biểu của hôm nay, mà còn là người đặt nền móng cho tầm nhìn dài hạn, tiếp nối truyền thống để Thanh Hóa vững bước trên con đường trở thành tỉnh kiểu mẫu, giàu đẹp, văn minh.

Với cử tri Thanh Hóa, tôi mong rằng, cử tri và Nhân dân tiếp tục đồng hành, gửi gắm niềm tin, những ý kiến thẳng thắn, tâm huyết. Sự ủng hộ và góp ý của cử tri chính là động lực giúp Đoàn ĐBQH tỉnh hoàn thành sứ mệnh, trách nhiệm của người đại biểu dân cử.

80 năm là chặng đường vẻ vang của Quốc hội và cũng là niềm tự hào lớn của Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa. Tôi tin rằng, thế hệ hôm nay và mai sau sẽ biến tình yêu quê hương thành hành động cụ thể, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, để Thanh Hóa thực sự trở thành cực tăng trưởng mới của Bắc Trung Bộ, xứng đáng với niềm tin của Nhân dân và đất nước.

Xin cảm ơn Ông!

ĐBQH Khóa XI, XII, XIII, XIV Bùi Sỹ Lợi phát biểu tại nghị trường. Ảnh: NVCC

Đào Cảnh