Gỡ khó cho y tế cơ sở: Trả lại sức mạnh tuyến đầu

Những nút thắt của y tế vùng cao

Trong buổi làm việc giữa đoàn công tác Sở Y tế Nghệ An với lãnh đạo các trạm y tế xã và Giám đốc TTYT Quỳ Châu, Quế Phong, Quỳ Hợp, nhiều vướng mắc chung được chia sẻ. Mỗi địa phương có điều kiện khác nhau, nhưng đều gặp những hạn chế khiến hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu còn chưa đạt như mong muốn.

Đoàn công tác Sở Y tế Nghệ An "gỡ nút thắt" cho y tế vùng cao trên địa bàn.

Nguồn nhân lực vẫn là yếu tố khó khăn nhất. Số bác sĩ tại các trung tâm y tế chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đặc biệt ở những chuyên khoa cần nhiều kinh nghiệm như Hồi sức cấp cứu, Sản, Gây mê, Răng Hàm Mặt… Một số trạm y tế còn thiếu vị trí quan trọng nhưng chưa được bổ sung kịp thời. Việc sáp nhập trạm trong giai đoạn trước cũng khiến đội ngũ mỏng hơn, cán bộ phải đảm nhiệm nhiều phần việc, chất lượng chuyên môn giữa các vị trí chưa đồng đều.

Trang thiết bị và cơ sở vật chất tiếp tục là thách thức. Ở một số địa phương, máy móc chưa đầy đủ hoặc đã xuống cấp nên việc triển khai kỹ thuật mới còn hạn chế. Quế Phong vẫn thiếu một số thiết bị chẩn đoán cần thiết như điện não đồ, nội soi TMH, máy khúc xạ. Quỳ Châu gặp khó khăn về kinh phí mua sắm, chưa có hệ thống dự phòng; còn Quỳ Hợp đang trong quá trình sửa chữa nên nhiều khoa phòng tạm thời chật hẹp, máy móc cũ khiến người bệnh dễ lựa chọn lên tuyến trên.

Tuyến xã cũng chịu ảnh hưởng rõ rệt sau thiên tai. Một số trạm hư hỏng nhưng chưa thể sửa chữa ngay, phòng chức năng chưa đảm bảo, thậm chí có nơi phải mượn tạm hội trường thôn để phục vụ khám bệnh. Thiết bị lạc hậu làm giảm khả năng cung cấp dịch vụ tại chỗ, khiến lượng bệnh nhân đến khám chưa nhiều; có trạm chỉ đạt 15–20 lượt/ngày.

Những hạn chế này khiến y tế cơ sở chưa phát huy hết vai trò là “gác cửa” trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng, nhất là tại vùng cao, nơi rất cần sự chủ động, linh hoạt và bền bỉ của tuyến đầu.

BS.CKII Đặng Tân Minh, Giám đốc TTYT Quỳ Châu thẳng thắn: "Nếu không tăng cường nhân lực chất lượng và bổ sung thiết bị kịp thời, rất khó nâng tầm khám chữa bệnh, khó giữ chân và thu hút bệnh nhân."

BS.CKII Đặng Tân Minh, Giám đốc TTYT Quỳ Châu, chia sẻ: “Khi nhân lực và thiết bị được bổ sung đầy đủ, chất lượng dịch vụ sẽ được nâng lên, từ đó thu hút và giữ chân người bệnh tốt hơn”.

Ông Chu Trọng Trang, Giám đốc CDC Nghệ An cho biết, đơn vị sẽ hỗ trợ trực tiếp các trung tâm bằng việc tăng cán bộ chuyên môn, không để xảy ra "khoảng trống dự phòng".

Cùng quan điểm tăng lực tuyến dưới, ông Chu Trọng Trang, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Nghệ An cho biết, sẽ hỗ trợ trực tiếp các trung tâm bằng việc tăng cán bộ chuyên môn, giám sát thực địa, kiểm tra kho vắc xin, theo dõi tiêm chủng và truyền thông tại các điểm nguy cơ. Mục tiêu là không để xảy ra "khoảng trống dự phòng" khi trạm xã phải gánh nhiều nhiệm vụ cùng lúc.

Các bệnh viện tuyến tỉnh như Sản Nhi, Hữu nghị Đa khoa, Nội tiết, Ung bướu thống nhất mở rộng đào tạo và chuyển giao kỹ thuật theo hình thức thực hành trực tiếp, cầm tay chỉ việc ngay tại cơ sở. Bác sĩ tuyến tỉnh sẽ xuống địa phương cùng tham gia xử trí ca bệnh, hướng dẫn từng bước trong các kỹ thuật mà tuyến dưới còn yếu như đỡ đẻ khó, cấp cứu sản khoa, hồi sức, nội soi, siêu âm hay quản lý bệnh mạn tính. Việc đào tạo diễn ra trên bệnh nhân thực tế, giúp bác sĩ địa phương nắm vững kỹ năng và tự tin làm chủ chuyên môn.

Các bệnh viện tuyến tỉnh như Bệnh viện Sản Nhi, Phổi, Nội tiết...mở rộng đào tạo và chuyển giao kỹ thuật theo hình thức thực hành trực tiếp, cầm tay chỉ việc cho y, bác sĩ tuyến dưới.

Song song đó, các bệnh viện cam kết hỗ trợ chuyên môn thường xuyên thông qua hội chẩn từ xa, nhóm chuyên môn liên viện và kế hoạch xuống cơ sở định kỳ. Khi tuyến dưới được đào tạo bài bản và "cầm tay chỉ việc" đúng nhu cầu, năng lực điều trị sẽ được nâng lên rõ rệt, giảm chuyển tuyến, giúp người dân vùng cao tiếp cận dịch vụ chất lượng ngay tại địa phương.

Y tế cơ sở phải thật sự sát dân, gần dân và lo cho dân

Trước những điểm "nghẽn" trên, Giám đốc Sở Y tế Nghệ An Lê Thị Hoài Chung yêu cầu thay đổi tận gốc tư duy vận hành như y tế cơ sở không được đứng chờ bệnh nhân, mà phải chủ động tầm soát, quản lý sức khỏe từ thôn bản.

Y tế cơ sở phải thật sự sát dân, gần dân, lo cho dân.

Lãnh đạo Sở Y tế nhấn mạnh cần siết lại kỷ cương chuyên môn, đặt thái độ phục vụ và y đức lên hàng đầu. "Phục vụ dân thì phải tôn trọng dân. Các chuyên khoa yếu như Hồi sức cấp cứu, Nội, Sản… phải được đào tạo lại theo hình thức cầm tay chỉ việc, bảo đảm bác sĩ tuyến đầu xử lý được các tình huống cơ bản, giảm chuyển tuyến", bà Lê Thị Hoài Chung nói.

Trạm y tế xã được yêu cầu gắn trách nhiệm trực tiếp với UBND xã, bám sát thôn bản để triển khai phòng dịch, tiêm chủng và quản lý bệnh không lây nhiễm theo đúng đặc thù từng địa bàn. "Gỡ khó cho y tế cơ sở không chỉ là bổ sung người hay máy móc. Quan trọng hơn là trả lại đúng vai trò cho trạm y tế xã. Phòng bệnh phải đi trước chữa bệnh. Tuyến đầu phải thật sự sát dân, gần dân, lo cho dân", lãnh đạo Sở Y tế Nghệ An nói.

Tuyến cơ sở phải chuyển từ thế bị động sang chủ động tiếp cận dân, nắm chắc từng hộ, từng nhóm nguy cơ để bảo đảm người dân vùng cao được quản lý sức khỏe một cách liên tục và thực chất.

Từ yêu cầu này, đội ngũ bác sĩ phải chủ động xuống bản khám sàng lọc, theo dõi bệnh mạn tính và duy trì quản lý bệnh không lây nhiễm như một nhiệm vụ thường xuyên. Cách làm mới buộc tuyến cơ sở phải chuyển từ thế bị động sang chủ động tiếp cận dân, nắm chắc từng hộ, từng nhóm nguy cơ để bảo đảm người dân vùng cao được quản lý sức khỏe một cách liên tục và thực chất.

Phó Giám đốc Sở Y tế Nghệ An Nguyễn Hữu Lê phát biểu tại buổi làm việc.

Phó Giám đốc Sở Y tế Nghệ An, ông Nguyễn Hữu Lê cho rằng cần bố trí lại nhân lực theo hướng ưu tiên tuyến xã. Ngành y tế phải mạnh dạn điều động, bổ sung nơi thiếu, tái phân bổ vị trí việc làm hợp lý tăng quyền chủ động cho giám đốc trung tâm và trạm trưởng trong quản lý chuyên môn.

Đặc biệt là triển khai các kỹ thuật cơ bản, mua sắm vật tư thiết yếu và duy trì trực cấp cứu cũng như siết chặt cơ chế giám sát: mỗi trạm phải báo cáo định kỳ về công tác dự phòng, tiêm chủng, quản lý bệnh mạn tính; trung tâm y tế phải xuống xã thường xuyên để hỗ trợ và nắm thực chất hoạt động.

"Khi tuyến xã yếu nhân lực, thiếu thiết bị và thiếu cơ chế, người thiệt nhất là dân. Chỉ khi y tế cơ sở mạnh lên, công bằng trong chăm sóc sức khỏe mới thực sự được bảo đảm", ông Nguyễn Hữu Lê nói.

Vũ Đồng