Góp ý vào dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng: Phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường là trung tâm

Các đại biểu tham dự Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030, sáng 16-10. Ảnh: Viết Thành

Đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc, với khát vọng mãnh liệt trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Để hiện thực hóa tầm nhìn vĩ đại này, việc xác lập một đường lối phát triển vừa kiên định nền tảng lý luận, vừa mở rộng mục tiêu chiến lược là yêu cầu mang tính sống còn.

Quan điểm phát triển bền vững với ba trụ cột trung tâm

Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XIV đã cô đọng tầm nhìn ấy thành quan điểm chỉ đạo: “Phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường là trung tâm”.

Đây không chỉ là sự tổng kết sâu sắc kinh nghiệm qua 40 năm đổi mới, mà còn là bước phát triển lý luận mới của Đảng, mở đường cho Việt Nam vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, với mục tiêu: Giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phát triển nhanh, bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc; cải thiện và nâng cao toàn diện đời sống nhân dân; tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên mới của dân tộc; thực hiện thắng lợi mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao vì một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Quan điểm chỉ đạo này đồng thời còn khẳng định tính phù hợp và tính đồng bộ với hệ thống lý luận mới của Đảng trong Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV.

Quan điểm thể hiện rõ nguyên tắc phát triển bền vững với ba trụ cột: Kinh tế - xã hội - bảo vệ môi trường là trung tâm, là thành quả của quá trình nhận thức liên tục, có kế thừa và phát triển của Đảng trong thời kỳ đổi mới. Sự phát triển trong nhận thức lý luận này đã đánh dấu sự chuyển dịch mạnh mẽ từ tư duy mô hình trọng tâm kinh tế đơn thuần, sang mô hình phát triển toàn diện, bền vững.

Tuy nhiên, điểm mới trong quan điểm chỉ đạo thể hiện ở Dự thảo Văn kiện Đại hội là việc phát triển tư duy từ “kinh tế - xã hội” lên nguyên tắc phát triển bền vững “kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường là trung tâm”.

Sự phát triển trong nhận thức của Đảng thể hiện ở chỗ đặt ba yếu tố: Kinh tế, Xã hội và Môi trường vào vị thế ngang bằng và tương tác biện chứng, phá vỡ tư duy phát triển tuyến tính kinh tế trước, môi trường sau. Đặc biệt, việc chính thức đưa “bảo vệ môi trường” vào vị trí trung tâm, ngang hàng với kinh tế và xã hội là sự cam kết chính trị cao nhất của Đảng về phát triển bền vững (ESG) và cam kết Net Zero vào năm 2050.

Sự bổ sung này cũng đồng thời khẳng định, môi trường là điều kiện sống còn, không thể đánh đổi và môi trường là thước đo đánh giá chất lượng cuộc sống của người dân, bên cạnh các tiêu chí khác. Mặt khác, bảo vệ môi trường cũng là thước đo đánh giá các chính sách khác. Như vậy, việc hình thành được ba trụ cột trung tâm thể hiện sự phát triển trong nhận thức lý luận của Đảng ở việc nâng cao chất lượng đời sống nhân dân, đảm bảo công bằng xã hội và coi môi trường là chất lượng sống.

Quan điểm chỉ đạo ba trụ cột trung tâm trong Dự thảo Văn kiện là lời giải toàn diện, mang tính chiến lược cho các thách thức lớn của Việt Nam thời kỳ đổi mới như: Vượt qua bẫy thu nhập trung bình thông qua tăng trưởng chất lượng cao, đối phó hiệu quả với thách thức của biến đổi khí hậu bằng chính sách chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực.

Những điểm mới trong Dự thảo Văn kiện Đại hội lần thứ XIV của Đảng

Quan điểm “Phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường là trung tâm” cùng với các điểm mới quan trọng khác trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, tạo thành một hệ thống lý luận quản trị quốc gia chặt chẽ.

Sự đồng bộ đầu tiên nằm ở sự nâng tầm mục tiêu phát triển. Dự thảo đã xác định mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam “phồn vinh, văn minh, hạnh phúc”, theo đó, sự xuất hiện của từ “hạnh phúc” là sự cụ thể hóa mục tiêu xã hội trong nguyên tắc ba trụ cột trung tâm. Nó đưa giá trị nhân văn trở thành thước đo cuối cùng của sự lãnh đạo, phù hợp với bản chất ưu việt của chế độ chủ nghĩa xã hội, đồng thời chuyển trọng tâm từ chỉ số tổng sản phẩm quốc nội (GDP) sang chỉ số hạnh phúc quốc gia (GNH), khẳng định sự phát triển phải lấy con người làm trung tâm.

Sự đồng bộ thứ hai thể hiện qua việc Đảng xác định rõ cơ chế giám sát thực hiện ba trụ cột trung tâm bằng tiêu chí quản trị đột phá: “Lấy sự hài lòng, tín nhiệm của người dân, doanh nghiệp và hiệu quả công việc làm tiêu chí đánh giá cán bộ”.

Tiêu chí này trực tiếp phục vụ cho việc triển khai ba trụ cột trung tâm, bởi lẽ sự hài lòng của doanh nghiệp là thước đo thành công của trung tâm kinh tế, còn sự hài lòng của người dân là thước đo thành công của trung tâm xã hội và môi trường, buộc bộ máy chính quyền phải chuyển từ mô hình quản lý sang mô hình phục vụ, nâng cao trách nhiệm giải trình và năng lực kiến tạo phát triển.

Để thực hiện thành công ba trụ cột trung tâm, cần có động lực tăng trưởng mới. Dự thảo Văn kiện đã xác định mô hình tăng trưởng mới phải lấy “khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính”. Khoa học - Công nghệ là chìa khóa để hiện thực hóa cả ba trụ cột một cách đồng bộ: Tạo ra năng suất mới cho kinh tế, cải thiện quản trị công và chất lượng dịch vụ công cho xã hội, và là giải pháp tiên quyết cho chuyển đổi xanh (phát triển năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn) về môi trường.

Sự đồng bộ trong tư duy lý luận của Đảng được củng cố bằng các quyết sách về phương tiện thực hiện và cơ chế quản lý nhà nước: Hoàn thiện thể chế (về môi trường, phân cấp mạnh mẽ, huy động tài chính xanh) và tạo ra những đột phá mạnh mẽ trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội (nhất là hạ tầng giao thông đa phương thức, hạ tầng công nghệ phục vụ chuyển đổi số, chuyển đổi xanh). Đây là điều kiện vật chất để kết nối ba trụ cột và thúc đẩy động lực Khoa học - Công nghệ.

Cuối cùng, cần phát huy cao độ “tinh thần yêu nước, khát vọng phát triển, sức mạnh của nhân dân và đại đoàn kết toàn dân tộc”, nguồn sức mạnh tinh thần không thể thiếu để toàn Đảng, toàn dân đồng lòng thực hiện các mục tiêu chiến lược đòi hỏi sự hy sinh, quyết tâm cao độ.

Có thể nói, quan điểm về phát triển bền vững với ba trụ cột trung tâm là kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường cùng với các điểm mới khác trong Văn kiện chính là bản thiết kế chiến lược để Việt Nam phát triển tăng tốc nhưng bền vững trong kỷ nguyên mới, thể hiện tầm nhìn toàn diện, nhân văn của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Song, quan điểm chỉ đạo trên cũng đặt ra nhiều thách thức trong thời gian tới. Thách thức lớn nhất không phải là việc xác lập nguyên tắc, mà là tổ chức thực hiện một cách đồng bộ, triệt để và vượt qua được tư duy phát triển ngắn hạn trong thực tiễn. Hơn bao giờ hết, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta phải phát huy cao độ tinh thần yêu nước, khát vọng phát triển, sức mạnh của nhân dân và đại đoàn kết toàn dân tộc. Đặc biệt, các cấp ủy, chính quyền phải quán triệt tiêu chí lấy sự hài lòng, tín nhiệm của người dân làm thước đo công việc; biến các quyết sách về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh thành hành động cụ thể.

Quyết tâm thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng là hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2045: Xây dựng đất nước Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa, sánh vai với các cường quốc năm châu như Bác Hồ hằng mong ước, vì một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc.

TS. Hoàng Thị Phương, Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong