GS Trần Trung Dũng và công nghệ in 3D tái tạo xương 'không có đối thủ' trong khu vực

Tại tọa đàm "Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh" trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học - Công nghệ VinFuture 2025, GS-TS Trần Trung Dũng - Tổng giám đốc Hệ thống Y tế Vinmec, Chủ tịch Hiệp hội Công nghệ 3D trong y học Việt Nam, đã có những chia sẻ về công nghệ in 3D - một bước đột phá trong phẫu thuật chỉnh hình.

Công nghệ “kỳ diệu”

Theo GS Dũng, ung thư xương, đặc biệt ở những vị trí phức tạp như xương chậu hay xương đùi thường được chỉ định “cắt chân” bởi đây là giải pháp bảo toàn tính mạng cho người bệnh. Tuy nhiên, rất nhiều bệnh nhân và gia đình không chấp nhận, từ chối điều trị việc cắt bỏ bộ phận trên cơ thể.

Những năm gần đây, y học thế giới phát triển các kỹ thuật tái tạo xương bằng implant kim loại thiết kế theo từng cá thể, nhưng chi phí quá đắt đỏ khiến phần lớn bệnh nhân không có cơ hội tiếp cận.

Ông cũng kể rằng 6 năm trước, ông điều trị 1 trường hợp ung thư xương phức tạp, bệnh nhân xâm lấn chỏm xương đùi và xương chậu. Khi đó phải in khớp háng 3D và khung chậu để cấy ở nước ngoài, tuy nhiên không phù hợp nên đã mổ lại.

GS-TS Trần Trung Dũng - Tổng giám đốc Hệ thống Y tế Vinmec

Làm sao để giải quyết vấn đề này? Ông Dũng nói rằng năm 2024, Trung tâm Công nghệ 3D trong Y học tại Trường Đại học Vinuni thành lập, nhiều bệnh nhân ung thư xương phải can thiệp ổ chậu, khớp háng được hỗ trợ. Nhiều ca in 3D tạo xương mới, cấy ghép cho bệnh nhân, có thể đo và tạo hình chính xác để ghép cho bệnh nhân bằng vật liệu in 3D.

“Xương ức, xương hàm… đều có thể in 3D. Trong tương lai, đây là cơ hội cho bác sĩ và kỹ thuật viên đưa ra giải pháp toàn diện cho bệnh nhân có vấn đề về xương”, ông Dũng nói và đánh giá công nghệ in 3D là sự đột phá. Phương pháp này đã ứng dụng rộng rãi trong y tế thế giới khoảng hơn 10 năm nay, và được triển khai ở Việt Nam khoảng 4 năm nay.

Ông kể lại một trường hợp ung thư xương chậu từng buộc phải đối diện nguy cơ tàn tật vĩnh viễn. Nhóm bác sĩ đã thu thập hình ảnh, mô phỏng cấu trúc xương bị phá hủy và thiết kế implant thay thế toàn bộ vùng tổn thương. Ca phẫu thuật kết hợp cắt u, tái tạo và cố định implant 3D thành công. Hai năm sau phẫu thuật, bệnh nhân đi lại được, chức năng vận động phục hồi tốt và không gặp biến chứng đáng kể.

Giáo sư Trần Trung Dũng cho rằng điểm khác biệt lớn nhất trong ứng dụng phương pháp này ở Việt Nam là các bác sĩ, kỹ sư và nhà nghiên cứu cùng làm việc như một nhóm thống nhất.

“Trước đây, thiết kế một sản phẩm in 3D hoặc mô phỏng cấu trúc xương có thể mất nhiều ngày, thậm chí lâu hơn, do phải gửi mẫu đi nhiều nơi. Giờ đây, toàn bộ quy trình được thực hiện ngay trong nước, trong cùng một trung tâm, và đội ngũ kỹ sư - bác sĩ phối hợp chặt chẽ từng giờ. Điều đó giúp rút ngắn thời gian thiết kế, tăng độ chính xác, và đặc biệt là kịp thời cho những ca ung thư xương đang tiến triển nhanh”, ông Dũng nói.

GS Trần Trung Dũng đánh giá công nghệ in 3D trong y tế mang lại những giá trị và tác động kỳ diệu cho người bệnh

Ông Dũng nhìn nhận công nghệ in 3D trong y tế mang lại những giá trị và tác động kỳ diệu cho người bệnh. Nhờ công nghệ này, các bệnh viện có thể sử dụng dụng cụ mổ vừa vặn với giải phẫu của người Việt với giá thành lại thấp hơn nhiều lần so với sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ hay châu Âu.

Còn với bệnh nhân, họ được thụ hưởng những công nghệ hàng đầu thế giới. Nếu không có giải pháp này thì gần như bác sĩ bó tay, không thực hiện phẫu thuật được. “Nếu cắt bỏ mà không tái tạo được thì bệnh nhân rơi vào tàn phế. Phương pháp này giúp cuộc sống của họ tích cực hơn”, ông Dũng nói.

Rào cản chi phí

Dù là bước tiến lớn, in 3D y tế vẫn đối mặt với một rào cản lớn nhất đó là chi phí. Theo GS Trần Trung Dũng, không riêng Việt Nam, trên thế giới, bệnh nhân cũng khó có thể chi trả được vì chi phí lớn.

Tại Mỹ và châu Âu, giá một implant in 3D phục vụ phẫu thuật tái tạo xương có thể lên tới 30.000 đến 60.000 USD. Con số này vượt xa thu nhập trung bình và khả năng chi trả của hầu hết bệnh nhân, ngay cả khi có bảo hiểm.

Theo ông Dũng, sản phẩm in ra chỉ dùng được cho đúng bệnh nhân đó, không dùng được cho bệnh nhân khác. Nếu mỗi lần chỉ in 1 sản phẩm thì gia tăng chi phí rất nhiều, do đó cần tối ưu chi phí bằng cách mỗi lần in nhiều sản phẩm.

“Một mẻ in 24 giờ, nếu chỉ in 1 sản phẩm thì rất tốn kém, nhưng nếu một mẻ tin có thể in 10-20 sản phẩm thì chi phí có thể giảm được 5-7 lần”, ông Dũng nêu.

Việt Nam dẫn đầu khu vực trong ứng dụng công nghệ 3D điều trị ung thư xương

Để làm được điều đó, ông Dũng cho biết cần ứng dụng AI để thiết kế sản phẩm, giúp tăng tốc độ hoàn thành. Trước đây, một kỹ sư phải mất từ hai đến bảy ngày để thiết kế implant dựa trên dữ liệu hình ảnh phức tạp thì với sự hỗ trợ của AI, thời gian có thể rút xuống còn dưới hai giờ.

Song song đó là hình thành một mạng lưới làm việc, tức là cùng một trung tâm nhưng có nhiều nhóm làm việc với nhau và tập hợp in trong một lượt.

Bên cạnh đó, ở Việt Nam, hành lang pháp lý lĩnh vực này còn thiếu và bảo hiểm y tế chưa chi trả chi phí điều trị có in 3D.

“Bộ Y tế đang mời chuyên gia tham gia xây dựng các tiêu chuẩn, quy trình trong công nghệ in 3D. Khi hành lang pháp lý đầy đủ, bảo hiểm y tế có thể sẽ chi trả cho lĩnh vực này. Điều này hứa hẹn mở ra cơ hội lớn cho bệnh nhân, giúp chi phí trở về mức hợp lý”, ông Dũng nói và cho rằng các ca điều trị hiện nay chủ yếu dựa vào các quỹ từ thiện.

Ông Dũng cũng cho rằng công nghệ này không chỉ áp dụng được ở bệnh viện cấp trung ương mà có thể vươn tới cấp tỉnh (hiện một số bệnh viện cấp tỉnh đã áp dụng), thậm chí có thể xuất khẩu ra thế giới. "Thời gian tới, tập đoàn dự kiến sẽ mở ra 3 bệnh viện ở các nước và cung cấp giải pháp này cho các nước trong khu vực", ông nói.

“Hiện tại mô hình này của Việt Nam có thể xem thuộc nhóm hàng đầu thế giới. Tôi đã đi chia sẻ kinh nghiệm ở rất nhiều quốc gia và trong khu vực Đông Nam Á, chúng ta không có đối thủ”, ông Dũng nêu và cho rằng lý do là các nước phòng lab in 3D hoạt động độc lập với bệnh viện, khiến tăng thời gian thiết kế, giảm tính linh hoạt.

Lam Thanh