Hà Nội - gìn giữ những 'mảnh hồn quê'

Ao làng xanh sạch đẹp tại xã Đan Phượng (TP Hà Nội).

Khi người dân đồng thuận

Ở xã Lại Yên thuộc huyện Hoài Đức trước đây (nay là xã Sơn Đồng), có một khu đầm. Những ngày hè, khu đầm như "lá phổi" điều hòa, làm dịu cái nắng cho cả làng. Nguyên Chủ tịch UBND xã Lại Yên Đỗ Xuân Hùng cho biết, trước năm 2009, đầm không được đẹp. Hai bờ đầm, các hộ dân lấn chiếm, xả nước thải sinh hoạt gây ô nhiễm môi trường.

Đảng ủy đã chỉ đạo UBND xã xây dựng kế hoạch cải tạo đầm. Việc xác định mốc giới giữa đất công và đất thổ cư mất rất nhiều thời gian, nhiều hộ lấn chiếm không chịu trả lại đất, đơn thư vượt cấp kéo dài. Chính quyền và các đoàn thể đã vào cuộc tuyên truyền, vận động, giải thích trong một thời gian dài.

Năm 2009, bờ Bắc được làm đầu tiên, đến năm 2012 tiếp tục làm bờ Nam với nguồn kinh phí hàng chục tỷ đồng. Khi xây dựng, chính quyền xã tách riêng đường nước thải sinh hoạt, không cho chảy xuống đầm và làm lan can bảo vệ.

Hiện nay, khu đầm được giao cho hợp tác xã quản lý nên có người trông coi, vớt lá cây, rác thải, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ. Thời gian qua, xã Sơn Đồng tiếp tục đầu tư hệ thống chiếu sáng hai bên bờ, trồng cây xanh tạo cảnh quan xanh, sạch, đẹp.

Huyện Thanh Trì trước đây cũng được xem là một “điểm sáng” trong nỗ lực “hồi sinh” những ao làng. Chủ tịch UBND xã Đại Thanh Nguyễn Văn Hưng, nguyên là Phó Chủ tịch UBND huyện Thanh Trì, cho biết từ năm 2010, huyện đã rất chú trọng đến công tác bảo vệ môi trường; xây dựng “Đề án nâng cao năng lực quản lý và bảo vệ môi trường” để tổ chức triển khai trên địa bàn huyện.

Theo đó, huyện tập trung chỉ đạo, bố trí nguồn vốn, ưu tiên đầu tư một cách khoa học, bài bản với quyết tâm giữ lại các ao hồ, cải tạo và nâng cấp các ao tù nước đọng. Đến nay, trên địa bàn các xã thuộc huyện Thanh Trì trước đây, trong đó có xã Đại Thanh, cơ bản các ao làng đều đã được chỉnh trang, sạch đẹp.

Thực tế cho thấy, khi triển khai đề án kè ao hồ, chính quyền các địa phương thường xuyên gặp sự phản đối kịch liệt của các hộ liền kề vì họ bị thu mất phần đất đã lấn chiếm trước đây để trả lại cho không gian ao. Mất đi quyền lợi nhiều người dân gửi đơn, kiến nghị khắp nơi để đòi ao, gây sức ép cho chính quyền.

Cũng bởi vậy, nếu người đứng đầu địa phương ngại va chạm, không vì lợi ích chung của cả cộng đồng sẽ không dám mạnh tay giữ ao. Như vậy về lâu dài, ao công sẽ bị thu hẹp, người dân mất không gian chung mà con cháu đời sau có muốn lấy lại cũng sẽ rất khó.

Việc gìn giữ những ao làng đòi hỏi sự chung tay của người dân.

Làm tốt công tác dân vận

Nhận thức ý nghĩa, tầm quan trọng của vấn đề bảo vệ môi trường, Thành ủy Hà Nội các khóa XV, XVI, XVII đã ban hành các Chương trình hành động toàn khóa để chỉ đạo tổ chức triển khai các mục tiêu, nhiệm vụ; trong đó có cải tạo, chỉnh trang môi trường nông thôn, bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị của những ao làng.

Từ chủ trương của Thành ủy Hà Nội, phong trào cải tạo ao làng đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ ở cơ sở. Ao làng được các quận, huyện (nay là các xã, phường) giao cho các thôn trực tiếp quản lý. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh nhằm vận động sự tham gia chủ động, tích cực của cộng đồng trong gìn giữ, bảo vệ những ao làng.

Cũng nhờ làm tốt công tác dân vận, nhiều gia đình đã ủng hộ, góp công sức, tiền mua ghế đá, trồng cây xanh xung quanh để tạo cảnh quan. Từ đó, khu vực xung quanh ao làng trở thành điểm lý tưởng để người dân dừng chân gặp gỡ, trò chuyện, nghỉ ngơi trong những ngày hè oi ả.

Phó Chánh Văn phòng Điều phối chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội Ngọ Văn Ngôn nhấn mạnh, những chiếc ao làng được cải tạo đã và đang phát huy giá trị vốn có, tôn lên vẻ đẹp bức tranh làng quê, đặc biệt là mang đến môi trường sống trong lành cho người dân khu vực nông thôn.

Bài toán đặt ra hiện nay, theo ông Ngọ Văn Ngôn là cần tiếp tục gìn giữ và phát huy giá trị của những ao làng. Ở đó, chính quyền cần tiếp tục làm tốt công tác quản lý, xử lý nghiêm các hành vi xâm lấn, san lấp ao làng và các hoạt động xả thải trái phép vào nguồn nước.

Đặc biệt, cấp ủy, chính quyền các địa phương cần tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, vận động để người dân nhận thức rõ ý nghĩa, tầm quan trọng của việc gìn giữ những ao làng đối với mục tiêu bảo vệ môi trường. Đây không chỉ đơn thuần là việc tạo dựng một môi trường sống an lành ở nông thôn, mà còn để giữ lấy những “mảnh hồn quê” trong “cơn lốc” đô thị hóa.

Tùng Nguyễn