Hà Tĩnh: Nghề muối truyền thống nguy cơ bị mai một

Dưới cái nắng gay gắt, trên cánh đồng muối ở thôn Trung Châu (phường Trần Phú, tỉnh Hà Tĩnh) hắt lên hơi nóng bỏng rát cả da mặt. Những ô nại muối phản chiếu ánh nắng chói chang, lấp lóa như gương bạc. Ở đó, vẫn thấy một vài hình bóng của diêm dân đang cặm cụi cào, gánh, từng bước chậm rãi mà chắc nịch trên bờ nại trơn trượt.

Nghề muối vất vả, phụ thuộc thời tiết nhưng nhiều diêm dân vẫn gắn bó vì coi đó là kế sinh nhai truyền thống.

Bà Lê Thị Cúc (trú tại thôn Trung Châu, người gắn bó lâu năm với nghề), ngay từ sớm tinh mơ đã có mặt trên đồng muối, dọn nại, rắc bột than, kéo nước mặn vào để chờ nắng gắt. Khi muối bắt đầu kết tinh, công việc trở nên gấp rút: cào gom, vun đống, rồi gánh về sân phơi. “Làm muối phải theo từng phút nắng, chỉ cần mây đen kéo đến là bao công sức đổ sông, đổ biển. Nhiều người bỏ nghề vì nắng gió khắc nghiệt, nhưng tôi vẫn cố gắng bám trụ vì muốn giữ lấy cái nghề của cha ông truyền lại”, bà Cúc chia sẻ.

Cùng chung nỗi nhọc nhằn, bà Nguyễn Thị Hồng (trú tại thôn Yên Thọ, phường Trần Phú) vẫn đều đặn xúc từng gàu muối, đẩy ra sân phơi. Mồ hôi chảy ròng trên gương mặt rám nắng, bàn tay chai sạn miết chặt cán cào. Bà bảo: “Cả ngày dầm mình ngoài ruộng, chỉ mong trời thương cho nắng đủ, không mưa bất chợt”.

Theo người dân, trước đây, nhiều gia đình sống dựa vào nghề làm muối, nuôi con cái ăn học đến nơi đến chốn. Nhưng nay, lớp lớp thanh niên không ai theo nghề vì thu nhập quá bấp bênh. Bà Cúc cho biết, một ngày làm cật lực, thu được khoảng gần 2 tạ muối, bán được chừng 300.000 - 400.000 đồng. Được mùa thì mất giá, mất mùa thì trắng tay, lúc thì muối đầy kho chẳng ai mua.

Không chỉ giá thấp, muối thủ công Hà Tĩnh còn lép vế trước muối công nghiệp, muối ngoại tỉnh giá rẻ. Đầu ra phụ thuộc vào thương lái, người làm muối thường bị ép giá.

Ông Trương Bá Khanh - Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng và Đô thị phường Trần Phú cho biết, nghề muối Hộ Độ từng có một thời kỳ phát triển mạnh với diện tích sản xuất hơn 1.600 ha, hơn 2.000 hộ tham gia, mỗi ngày cho ra hàng nghìn tấn muối. Thế nhưng, nay toàn phường chỉ còn khoảng 20 hộ gắn bó với nghề, sản xuất trên diện tích vỏn vẹn 6 ha, sản lượng cả năm chỉ đạt từ 50 - 100 tấn.

Theo ông Khanh, hạ tầng đồng muối xuống cấp, chưa được cơ giới hóa, trong khi muối công nghiệp và muối ngoại tỉnh giá rẻ tràn vào, khiến sản phẩm muối thủ công không còn sức cạnh tranh. Điều này không chỉ làm đời sống diêm dân trở nên bấp bênh, mà còn đẩy nghề truyền thống gắn bó bao đời đứng trước nguy cơ biến mất.

“Để giữ được nghề truyền thống này, chúng tôi xác định phải nâng cấp đồng muối, cải thiện chất lượng, xây dựng thương hiệu và tìm đầu ra ổn định. Nếu không, sẽ khó giữ chân diêm dân, nhất là lớp trẻ”, ông Khanh nói.

Với người dân vùng biển Hà Tĩnh, muối không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là ký ức, là một phần hồn quê. Trên những sân muối trắng, hình ảnh đôi quang gánh trĩu nặng, chiếc nón lá nghiêng che nắng, bước chân rắn rỏi đi trên bờ nại đã in sâu trong đời sống bao thế hệ.

Cẩm Kỳ