'Hải Phòng mới' và cơ hội vàng xuất khẩu nông – thủy sản sang Trung Quốc

Hai cực phát triển – một chiến lược xuất khẩu toàn diện

Không giống nhiều địa phương khác, Hải Phòng sở hữu một lợi thế địa kinh tế đặc biệt: Tây Hải Phòng giàu nông sản đặc sản, còn Đông Hải Phòng là vùng trọng điểm thủy – hải sản. Những sản phẩm như vải, nhãn, ổi, gạo thơm, gà đồi, rau quả an toàn từ An Lão, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo hoàn toàn có thể tạo ra chuỗi giá trị xuất khẩu cao nếu được sơ chế, đóng gói và vận chuyển bài bản. Trong khi đó, Đồ Sơn, Kiến Thụy và Cát Hải – những "thủ phủ" cá, tôm, cua, mực – đang là nguồn cung cấp thủy sản phong phú phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu.

Thêm vào đó, việc hoàn thành tuyến đường sắt cao tốc Hải Phòng – Lào Cai, kết nối trực tiếp với cửa khẩu Hà Khẩu và thành phố Côn Minh (Vân Nam), sẽ rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa nông – thủy sản xuống còn dưới 8 giờ. Đây là cú huých chiến lược, làm thay đổi toàn diện chuỗi logistics truyền thống vốn mất nhiều thời gian và chi phí bảo quản.

Tầm nhìn 2030: Hải Phòng – trung tâm xuất khẩu nông thủy sản miền Bắc

Theo kế hoạch chiến lược đến năm 2030, thành phố Hải Phòng đặt mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu nông – thủy sản sang Vân Nam từ 3 đến 4 tỷ USD/năm, chiếm 20–25% tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này của thành phố. Để hiện thực hóa tham vọng này, một loạt mục tiêu cụ thể được đặt ra:

100% sản phẩm nông – thủy sản xuất khẩu đạt chuẩn truy xuất nguồn gốc điện tử, nhãn mác tiếng Trung, tuân thủ tiêu chuẩn kiểm dịch Trung Quốc.

Hình thành 3 trung tâm logistics & chế biến sâu dọc trục Tây – Đông Hải Phòng, gắn với cao tốc và ga đường sắt liên vận.

Tạo dựng hai thương hiệu chủ lực: "Hải Phòng Fresh" cho nông sản tươi và "Hai Phong Seafoods" cho thủy sản chế biến, kèm mã QR truy xuất nguồn gốc.

Vân Nam – thị trường lý tưởng cho nông thủy sản Việt

Vân Nam là một trong những tỉnh phía Tây Nam Trung Quốc có nhu cầu lớn về nông sản nhiệt đới và thủy hải sản Việt Nam. Người tiêu dùng nơi đây đặc biệt ưa chuộng các loại quả tươi như vải thiều, xoài, nhãn, ổi… cũng như các sản phẩm thủy sản như cá tra, tôm đông lạnh, ngao, nước mắm… Cùng với các hiệp định song phương và các nghị định thư về kiểm dịch nông sản – thủy sản giữa Việt Nam và Trung Quốc, cánh cửa xuất khẩu chính ngạch đang mở rộng hơn bao giờ hết.

Vị trí chiến lược của Hải Phòng, cùng cảng nước sâu Lạch Huyện và khả năng gom hàng từ các tỉnh lân cận như Hải Dương, Thái Bình, Quảng Ninh, giúp gia tăng quy mô xuất khẩu và hiệu quả vận hành chuỗi cung ứng.

Vải thiều Thanh Hà (Hải Phòng) đã được xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới.

Chiến lược phát triển hạ tầng – logistics: Hành lang lạnh Hải Phòng – Côn Minh

Một trong những điểm mấu chốt của chiến lược là xây dựng hành lang logistics hiện đại, kết hợp đường sắt cao tốc – ICD – cảng biển để đảm bảo “hàng tươi đi nhanh, hàng khối lượng đi xa”. Cụ thể:

Tây Hải Phòng sẽ là nơi xây dựng các trung tâm tập kết và sơ chế nông sản (An Lão, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo).

Đông Hải Phòng sẽ là cứ điểm chế biến thủy sản đông lạnh, sơ chế sâu (Đồ Sơn, Cát Hải).

Đặc biệt, ga hàng hóa tiêu chuẩn quốc tế – ICD Hải Phòng – Lào Cai – sẽ là nút giao trung chuyển container lạnh đi thẳng Côn Minh.

Ngoài tuyến đường sắt, cửa ngõ cảng biển Lạch Huyện tiếp tục đóng vai trò quan trọng khi phục vụ các đơn hàng khối lượng lớn đi các tỉnh ven biển phía Nam Trung Quốc như Thâm Quyến, Quảng Châu.

Hỗ trợ doanh nghiệp và chuẩn hóa theo thị trường Trung Quốc

Để đảm bảo khả năng cạnh tranh lâu dài, thành phố Hải Phòng sẽ thành lập Trung tâm hỗ trợ xuất khẩu sang Trung Quốc, có chức năng đào tạo doanh nghiệp về tiêu chuẩn bao bì, truy xuất nguồn gốc, nhãn mác tiếng Trung và quy trình kiểm dịch.

Song song đó, thành phố cũng sẽ:

Đàm phán bổ sung sản phẩm đặc sản Hải Phòng vào danh mục xuất khẩu chính ngạch theo nghị định thư với Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC).

Hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư hạ tầng kho lạnh, dây chuyền chế biến thông qua ưu đãi về thuế đất và tín dụng xanh.

Xúc tiến thương mại – gắn kết thị trường đầu ra

Việc xây dựng thương hiệu cho nông – thủy sản Hải Phòng không thể thiếu sự hiện diện trực tiếp tại thị trường tiêu thụ. Thành phố đã lên kế hoạch:

Tổ chức Hội chợ Nông – Thủy sản Hải Phòng – Côn Minh hàng năm để quảng bá và kết nối doanh nghiệp.

Thành lập Văn phòng Xúc tiến thương mại tại Côn Minh, trực tiếp làm đầu mối giao thương.

Kết nối với các chuỗi siêu thị, chợ đầu mối lớn tại Vân Nam (Côn Minh, Hồng Hà, Văn Sơn) để đưa hàng Hải Phòng vào hệ thống phân phối.

Lộ trình hiện thực hóa chiến lược (2025–2030)

Giai đoạn 2025–2027:

Hoàn thiện hai trung tâm logistics Tây – Đông.

Thí điểm xuất khẩu chính ngạch vải, nhãn, cá tra, tôm sang Vân Nam bằng đường sắt.

Khởi động hoạt động của Trung tâm hỗ trợ xuất khẩu sang Trung Quốc.

Giai đoạn 2028–2030:

Vận hành tuyến đường sắt cao tốc Hải Phòng – Lào Cai, mở ra “hành lang lạnh” hiệu quả cao.

Tăng quy mô xuất khẩu lên 3–4 tỷ USD/năm.

Xây dựng hệ thống cảng cạn (ICD) kết nối Hải Phòng – Lào Cai – Côn Minh thành một mắt xích trung chuyển chủ lực nông thủy sản miền Bắc.

Từ tham vọng đến thực tiễn: Hình mẫu mới cho xuất khẩu Việt Nam

Khi chiến lược này được triển khai đồng bộ, không chỉ doanh nghiệp tư nhân Hải Phòng được hưởng lợi khi tham gia sâu hơn vào chuỗi logistics – chế biến – xuất khẩu, mà cả vùng đồng bằng Bắc Bộ sẽ được “kéo theo” để gia tăng giá trị sản phẩm nông – thủy sản.

Nếu thành công, Hải Phòng sẽ không chỉ là “cửa ngõ biển” mà còn trở thành hình mẫu về kết nối đa phương thức (đường bộ – đường sắt – đường biển) trong chuỗi cung ứng nông sản sang Trung Quốc – một thị trường khổng lồ nhưng nhiều đòi hỏi.

GS.TS, LS, Doanh nhân Phạm Hồng Điệp