Hải Phòng thí điểm bán nhà chung cư thuộc tài sản công: Cơ hội an cư cho người dân

Trên địa bàn Hải Phòng hiện có hơn 4.000 căn hộ tại 17 chung cư được xây dựng từ ngân sách nhà nước trong giai đoạn từ sau năm 1994 đến trước năm 2025, nhằm phục vụ tái định cư cho các hộ dân phải di dời từ chung cư cũ xuống cấp hoặc để giải phóng mặt bằng phục vụ dự án phát triển kinh tế - xã hội.

Nhiều bất cập trong quản lý nhà chung cư công sản

Trong nhiều năm, các căn hộ chung cư thuộc tài sản công (nhà công sản) này được quản lý theo hình thức cho thuê. Tuy nhiên, mô hình quản lý đã bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt là tình trạng sử dụng sai mục đích và tự ý chuyển nhượng trái quy định. Theo thông tin từ Công ty TNHH MTV Quản lý và Kinh doanh nhà Hải Phòng, trong số 2.859 căn hộ đang cho thuê tại 12 chung cư công sản trên địa bàn, có tới 889 hộ vi phạm, chiếm khoảng 32%. Vi phạm tập trung chủ yếu tại cụm chung cư HH1, HH2, HH3, HH4 Đồng Quốc Bình.

Trong số này, có 389 hộ nhận chuyển nhượng lại từ người được thành phố phê duyệt hợp đồng thuê nhà; 52 hộ ở nhờ hoặc trông nhà hộ; 66 hộ cho thuê lại; và 320 trường hợp để người khác sử dụng không đúng quy định. Trên thực tế, các giao dịch chuyển nhượng này chỉ là việc "bán lại quyền thuê căn hộ", hoàn toàn không hợp pháp bởi đây là tài sản công thuộc quyền quản lý của thành phố.

Tháng 6/2025, UBND TP Hải Phòng đã ban hành các quyết định thu hồi một số căn hộ tại chung cư HH Đồng Quốc Bình do người thuê có hành vi cố tình vi phạm. Tuy nhiên, nhiều hộ dân cho biết khi thực hiện giao dịch, họ không nhận thức đầy đủ rằng việc chuyển nhượng này là trái pháp luật.

Ngoài vấn đề vi phạm sử dụng, các chung cư công sản cũng đang xuống cấp nhanh chóng. Công ty Quản lý và Kinh doanh nhà ước tính, kinh phí cần cho công tác bảo trì, sửa chữa các hạng mục đã hư hỏng lên tới 47 tỷ đồng. Trong đó, phần lớn là chi phí sửa chữa tổng thể, khắc phục sự cố về phòng cháy chữa cháy.

Tình trạng xuống cấp theo từng năm tại các chung cư công sản cần phải sửa chữa (ảnh chụp tại chung cư HH4).

Một bất cập khác là nhiều chung cư mới vẫn đang được quản lý như các khu nhà cũ, cả về giá thuê và cách vận hành. Việc này không phù hợp với quy định pháp luật về nhà ở, dẫn tới tình trạng thành phố phải thực hiện trợ giá mỗi năm. Trong khi đó, chi phí bảo trì, vận hành lại ngày càng tăng theo mức độ xuống cấp của công trình, tạo thêm gánh nặng cho ngân sách.

Thực tế cho thấy, nhiều hộ dân đang thuê căn hộ công sản sau năm 1994 có nhu cầu được sở hữu lâu dài. Song trong nhiều năm qua, mong muốn này chưa được đáp ứng, khiến cả người dân và cơ quan quản lý đều gặp khó.

Chính sách bán nhà: Giải pháp tháo gỡ căn cơ

Để giải quyết những tồn tại trên, khi xây dựng đề án thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố, UBND TP Hải Phòng đã đề xuất bán 4.170 căn hộ công sản cho các hộ dân đang thuê. Nếu thực hiện thành công, thành phố có thể thu về khoảng 4.500 tỷ đồng, vừa giảm gánh nặng quản lý, vừa tạo thêm nguồn lực cho đầu tư phát triển.

Mục tiêu của thành phố là giúp các hộ dân thuê nhà có nhu cầu sở hữu căn hộ, ổn định cuộc sống, đồng thời bảo đảm công bằng, minh bạch, tránh thất thoát ngân sách. Đây cũng là bước đi phù hợp với xu thế, khi nhu cầu "an cư lạc nghiệp" luôn là mong mỏi chính đáng của người dân.

Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết số 226, trong đó Khoản 2, Điều 6 cho phép Hải Phòng được bán các căn hộ thuộc tài sản công hình thành từ sau ngày 31/12/1994 đến trước ngày 1/1/2025.

Theo Nghị quyết, đối tượng được mua nhà: Các hộ dân đã ký hợp đồng thuê căn hộ lần đầu với cơ quan nhà nước trước ngày 1/1/2025. Các hộ dân thuộc diện di dời từ các chung cư cũ không đảm bảo an toàn đều có nhu cầu mua nhà.

Các tòa chung cư HH3, HH4 tại Đồng Quốc Bình.

Thủ tục bán nhà sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật về bán nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước. UBND TP Hải Phòng sẽ quy định giá bán căn hộ dựa trên chi phí thu hồi vốn đầu tư xây dựng và giá trị quyền sử dụng đất, bảo đảm công khai, minh bạch, công bằng, không để xảy ra tiêu cực.

Ông Nguyễn Hữu Minh, cư dân chung cư HH3, chia sẻ: “Nghị quyết 226 mở ra cơ hội lớn cho nhiều hộ dân như chúng tôi có thể sở hữu căn hộ mình đang ở. Người dân mong muốn thành phố sớm công bố giá bán phù hợp, thủ tục rõ ràng để người dân có thể cân đối tài chính và ổn định lâu dài.”

Hiện nay, Công ty Quản lý và Kinh doanh nhà Hải Phòng đang tiến hành rà soát, xác định danh sách các hộ đủ điều kiện và có nhu cầu mua nhà, đồng thời phối hợp với Sở Xây dựng và các cơ quan liên quan để xây dựng phương án giá bán trình UBND thành phố phê duyệt.

Theo chủ trương, các hộ đủ điều kiện mua nhà sau khi thanh lý sẽ được toàn quyền sửa chữa, cải tạo căn hộ theo nhu cầu, tuân thủ các quy định pháp luật. Trong khi đó, các hộ chưa có nhu cầu mua vẫn tiếp tục được thuê như trước. Với nhóm này, trách nhiệm sửa chữa các hạng mục hư hỏng vẫn thuộc về nhà nước...

Việc Quốc hội thông qua Nghị quyết 226 đã mở ra bước ngoặt trong quản lý và khai thác quỹ nhà ở công sản tại Hải Phòng. Nếu được tổ chức thí điểm hiệu quả, chính sách bán hơn 4.000 căn hộ công sản không chỉ mang lại nguồn thu khoảng 4.500 tỷ đồng mà quan trọng hơn, sẽ giúp hàng nghìn hộ dân hiện thực hóa giấc mơ an cư, ổn định cuộc sống. Đây là minh chứng rõ nét cho cách làm sáng tạo, quyết liệt của Hải Phòng trong việc tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời bảo đảm an sinh cho người dân.

Ngọc Hân