'Hãy chọn hòa bình và hợp tác thay vì hỗn loạn'

Trong bài phát biểu hôm 23/9 (giờ địa phương) được xem là định hình cho các cuộc thảo luận cấp cao trong khuôn khổ UNGA 80 diễn ra tại New York, Mỹ, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres nhắc lại hoàn cảnh ra đời của LHQ 80 năm về trước, trong một thế giới bị chiến tranh thiêu rụi, các nhà lãnh đạo đã cùng đưa ra lựa chọn: hợp tác trong những hỗn loạn, luật pháp hơn vô pháp, và hòa bình hơn xung đột. Sự lựa chọn đó đã khai sinh ra LHQ - không phải là một giấc mơ về sự hoàn hảo, mà là một chiến lược thực tế cho sự tồn tại của nhân loại.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres phát biểu tại phiên toàn thể cấp cao UNGA 80. Ảnh: UN

Thế nhưng, thế giới sau 80 năm đang đối diện những vấn đề "cấp bách hơn, đan xen hơn và khắc nghiệt hơn", khi sự đa cực gia tăng tỉ lệ nghịch với sự phối hợp toàn cầu dẫn đến sự gia tăng của hỗn loạn và xung đột, "các trụ cột của hòa bình và tiến bộ đang bị co rúm dưới sức nặng của sự dung túng, bất bình đẳng và thờ ơ". Trong bối cảnh này, ông Guterres lập luận: "Giờ đây, tốt nhất, LHQ không chỉ là một nơi gặp gỡ mà còn là một la bàn đạo đức, một lực lượng vì hòa bình... một người bảo vệ luật pháp quốc tế và là cứu cánh cho những người gặp khủng hoảng".

Từ đó, Tổng Thư ký đưa ra 5 lựa chọn quan trọng cho các chính phủ, mà trước hết là hãy chọn hòa bình thay vì hỗn loạn, với sự thật rằng xung đột từ Sudan đến Ukraine hay Dải Gaza cho thấy cái giá phải trả cho việc bỏ qua luật pháp quốc tế. "Điều lệ không phải là tùy chọn. Đó là nền tảng của chúng ta", ông nói, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực thi đầy đủ các phán quyết của Tòa án công lý quốc tế.

Tổng Thư ký đồng thời cho rằng nhân quyền cần là "nền tảng của hòa bình", và thúc giục đầu tư nhanh hơn vào năng lượng tái tạo, cam kết mạnh mẽ hơn về khí hậu và tài chính nhiều hơn cho các quốc gia dễ bị tổn thương. Đáng chú ý, nhà lãnh đạo LHQ đề cập việc trí tuệ nhân tạo và các công cụ khác phải được quản lý một cách có trách nhiệm. Ông không quên cảnh báo nguy cơ khủng hoảng tài chính tại LHQ do các quốc gia chậm hoặc dừng đóng góp, gọi đây là đòn giáng đối với nhiều người khi các chương trình nhân đạo bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Có thể thấy, một điểm đáng chú ý của UNGA 80 là việc đề cập đến sự nổi lên của trí tuệ nhân tạo (AI) như một thách thức lớn và phức tạp ở quy mô toàn cầu, đồng thời đưa AI vào chương trình nghị sự của tuần lễ cấp cao Đại hội đồng LHQ năm nay. Trước đó, vào tháng 8, Đại hội đồng đã thông qua một nghị quyết thành lập hai cơ quan quan trọng về AI - một diễn đàn toàn cầu và một hội đồng chuyên gia khoa học độc lập - trong một động thái quan trọng nhằm hỗ trợ các nỗ lực quản trị toàn cầu cho công nghệ.

Trong ngày 25/9, Tổng thư ký Guterres sẽ chủ trì một cuộc họp để khởi động diễn đàn Đối thoại toàn cầu về quản trị AI - nơi quy tụ lãnh đạo các nước và các chuyên gia để cùng tìm kiếm giải pháp quản trị AI một cách hiệu quả.

Kết thúc bài phát biểu của mình tại UNGA 80, ông Guterres nhấn mạnh: "Quyền lực thực sự nằm ở con người, từ quyết tâm chung trong việc bảo vệ phẩm giá, bảo vệ bình đẳng, tin tưởng mãnh liệt vào nhân tính chung và tiềm năng của mỗi con người. Chúng ta không bao giờ được bỏ cuộc. Đó là lời hứa của tôi với các bạn, vì hòa bình, vì phẩm giá, vì công lý, vì nhân loại, vì thế giới mà chúng ta biết là có thể khi chúng ta cùng nhau hành động. Tôi sẽ không bao giờ bỏ cuộc".

Nối tiếp thông điệp "chọn hòa bình và hợp tác thay vì hỗn loạn" của Tổng Thư ký Guterres, nhiều nhà lãnh đạo đã lên tiếng bày tỏ quan điểm xoay quanh xung đột, hạt nhân, và cơ chế hợp tác của chính LHQ trong phiên thảo luận chung cấp cao.

Phát biểu đầu tiên theo truyền thống, Tổng thống Brazil Lula da Silva cho rằng cộng đồng quốc tế cần phải sắp xếp lại các ưu tiên của mình, bao gồm giảm ngân sách cho quân sự và tăng cường nguồn lực tài chính cho phát triển bền vững. "Cuộc chiến duy nhất mà mọi người có thể chiến thắng là cuộc chiến mà chúng ta tiến hành chống lại nạn đói và nghèo đói", ông nhắc nhở.

Trong bài phát biểu của mình, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng LHQ là một tổ chức có nhiều tiềm năng, nhưng hiện đang không được điều hành tốt, không giải quyết được các cuộc xung đột vũ trang trên thế giới. Đáng chú ý, ông khẳng định mục tiêu của Washington là chấm dứt việc phát triển vũ khí hạt nhân, nhấn mạnh rằng việc sở hữu và phát triển kho vũ khí hạt nhân là mối đe dọa đối với an ninh toàn cầu. Ông cảnh báo trong trường hợp vũ khí hạt nhân được sử dụng, "thế giới có thể thực sự đi đến hồi kết", kéo theo đó là sự sụp đổ của các thể chế quốc tế, bao gồm cả LHQ.

Về phần mình, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan bày tỏ lấy làm tiếc về sự vắng mặt của Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas vào thời điểm Palestine đang được ngày càng nhiều quốc gia công nhận, và kêu gọi tất cả các quốc gia chưa làm như vậy hãy công nhận "càng sớm càng tốt".

Ông cũng kêu gọi Israel ngừng bắn ngay lập tức tại Dải Gaza và ngưng cản trở tiếp cận nhân đạo, cũng như có trách nhiệm giải trình theo luật pháp quốc tế. Đồng thời, ông kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới có can đảm hành động, để hoàn thành nghĩa vụ nhân đạo của họ đối với Dải Gaza - nơi biết bao người dân đang đối diện cuộc khủng hoảng nhân đạo kinh hoàng.

Bảo Hân