Hiến kế cho TP.HCM xây dựng chính quyền thông minh

GS.TS Vũ Minh Khương phát biểu tại phiên thảo luận với chủ đề "Chính quyền thông minh". Ảnh: Duy Hiệu.

Chia sẻ tại phiên thảo luận với chủ đề Chính quyền thông minh trong kỷ nguyên số, nằm trong khuôn khổ sự kiện Diễn đàn Kinh tế Mùa thu năm 2025 ngày 26/11, GS.TS Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, ĐHQG Singapore, cho rằng từ kinh nghiệm của Singapore và các quốc gia trên thế giới, chính quyền thông minh bắt đầu từ đầu cầu chứ không phải đầu cung.

"5 chữ T" quan trọng trong xây dựng chính quyền thông minh

Theo ông, đầu cầu để đo được chính quyền có thông minh hay không dựa vào "5 chữ T": Tin tưởng, trách nhiệm, thông tuệ, tính tổng lực và tự hào.

"Mỗi người dân TP.HCM đều có thể làm cho chính quyền thông minh hơn nếu có những chữ T này", GS Khương cho biết.

Theo GS Khương, đặc trưng của chính quyền thông minh thể hiện ở cả 3 tầng cấu trúc: thượng nguồn (nguyên lý thiết kế), trung nguồn (thiết chế - tổ chức), hạ nguồn (tổ chức thực hiện).

Đáng chú ý, hệ thống xây dựng chính quyền thông minh không nên nhìn vào hạ nguồn mà phải quan tâm đầu tư thượng nguồn.

Cụ thể, thượng nguồn có tổng cộng 7 đặc trưng, bắt đầu từ việc chính quyền có tầm nhìn về tương lai và tư duy chiến lược sáng suốt trong thực thi.

Một chính quyền thông minh phải xác định hướng đi trong 10-20 năm tới.

GS Khương cho rằng nếu muốn xây dựng chính quyền thông minh, phương châm hành động phải vì lợi ích của dân, dựa vào dân, đồng hành cùng dân và doanh nghiệp.

Từ đó, chất lượng cuộc sống, lòng tin xã hội, phẩm giá cá nhân và hành vi tích cực của doanh nghiệp và công chúng sẽ trở thành "thước đo hiệu quả nhất".

Đặc biệt, ông nhấn mạnh thành phố phải vận hành theo mô hình tổng lực, học hỏi liên tục, không ngừng hoàn thiện và thích ứng với đổi thay.

Ngoài ra, các ban ngành thành phố cần chú trọng phát triển, chia sẻ và khai thác hiệu quả dữ liệu như một tài sản đặc biệt, thiết yếu và chiến lược, nhằm tạo ra giá trị ngày càng thiết thực cho công chúng cũng như doanh nghiệp.

"TP.HCM cần phát huy tính minh bạch, liêm chính, kỷ luật, trọng dụng nhân tài. Gắn kết và hợp tác, tạo giá trị tăng trưởng, tăng cường khả năng chống chịu của hệ thống và tập trung vào khuyến khích đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ và triển khai các sáng kiến đột phá", ông nói thêm.

Trong khi đó, đặc trưng trung nguồn (tổ chức - định chế - hạ tầng mềm) bao gồm kiến trúc dữ liệu thống nhất, bảo mật, kết nối toàn bộ hệ thống; cơ quan điều phối trung tâm mạnh, bảo đảm kỷ luật liên ngành và nhất quán triển khai; khung pháp lý rõ ràng, cơ chế sandbox linh hoạt, bộ máy tổ chức có sứ mệnh, trách nhiệm và quyền hạn cao, với đủ nguồn lực để thực thi tốt; tổ chức thực thi theo vấn đề, vận hành qua các đội đặc nhiệm để giải quyết các vấn đề phức tạp, đa ngành.

Về đặc trưng hạ nguồn, chính quyền thông minh trên thế giới áp dụng dịch vụ công số end - to - end, không giấy tờ - không xếp hàng - không trung gian.

Đồng thời, họ cũng thực hiện phát triển hệ thống OneApp - một nền tảng duy nhất cho mọi dịch vụ công của người dân và doanh nghiệp.

Ngoài ra, cá nhân hóa dịch vụ theo dữ liệu và hành trình cuộc sống, vận hành đô thị thông minh theo thời gian thực, phản hồi nhanh - minh bạch - trách nhiệm, hợp tác công - tư - cộng đồng trong các lĩnh vực quản lý và phát triển.

Vị chuyên gia đã đề xuất TP.HCM chú trọng cả 3 tầng cấu trúc nhằm xây dựng chính quyền thông minh, đồng thời tham khảo các bài học của Singapore và nghiên cứu khả năng vận dụng thực tế tại TP.HCM.

Mặt khác, thành phố có thể xem xét lập ủy ban hợp tác đặc biệt với Singapore để tham vấn thực hiện các đề án xây dựng chính phủ thông minh.

Bàn về vai trò của doanh nghiệp trong xây dựng chính quyền thông minh, ông Warrick Cleine MBE, Chủ tịch kiêm CEO KPMG Việt Nam và Campuchia, nhấn mạnh khu vực tư nhân phải trở thành một trụ cột trong kiến trúc phát triển quốc gia, phù hợp tinh thần Nghị quyết 68.

Ông đề xuất Chính phủ và doanh nghiệp cần tăng cường đối thoại, xây dựng cơ chế hợp tác thực chất, coi doanh nghiệp là đối tác đồng kiến tạo chính sách.

Đồng thời, cộng đồng CEO Việt Nam phải nuôi dưỡng tham vọng dài hạn, phát triển chiến lược theo tầm nhìn năm 2045 và tham gia các dự án đột phá quốc gia như cách Singapore hay Mỹ đã thành công khi kết hợp sức mạnh công - tư.

Người dân là trọng tâm

Cũng tại phiên thảo luận, Phó chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh để triển khai thành công mô hình chính quyền thông minh, thành phố xác định cần sự tham gia của toàn xã hội, từ các chuyên gia, các viện, trường, cộng đồng doanh nghiệp đến toàn thể người dân của thành phố.

TP.HCM mong muốn được học hỏi kinh nghiệm, từ những nền hành chính tiên phong trên thế giới như Singapore, Hàn Quốc, Australia, những nơi đã thành công trong chuyển đổi quản trị đô thị dựa trên dữ liệu và công nghệ số trong thời gian qua.

Phó chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Mạnh Cường phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Duy Hiệu.

Sự đồng hành của các doanh nghiệp công nghệ trong nước và quốc tế, cùng nhiều tập đoàn, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo sẽ tạo điều kiện để thành phố được tiếp cận với các giải pháp công nghệ tiên tiến, phát triển hạ tầng số hiện đại, đảm bảo an toàn thông tin và năng lực phân tích dữ liệu.

Song song, thành phố cũng chú trọng phát triển nguồn nhân lực trong bộ máy hành chính công, thúc đẩy kỹ năng số, kỹ năng dữ liệu, tư duy đổi mới cho cán bộ, công chức, đặc biệt là cán bộ công chức cấp cơ sở.

Ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ nhận định trong bối cảnh thế giới bước vào thời đại mà dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI) và đổi mới sáng tạo đã trở thành nền tảng của tăng trưởng, xây dựng chính quyền thông minh không chỉ còn là định hướng mà đã trở thành yêu cầu tất yếu.

Ông Thắng cũng cho biết TP.HCM đã xác định 3 đặc điểm trọng tâm của mô hình chính quyền thông minh và mong nhận được sự góp ý từ các chuyên gia.

Thứ nhất, một chính quyền thông minh chỉ có thể vận hành hiệu quả khi mọi quyết định đều dựa trên dữ liệu đúng, đủ và được cập nhật liên tục.

Yếu tố này đòi hỏi thành phố phải xây dựng hệ thống dữ liệu thống nhất, liên thông 2 cấp, đảm bảo năng lực phân tích, thời gian thực để phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành nhanh, chính xác và có trách nhiệm giải trình.

Thứ hai, chính quyền phải vận hành các dịch vụ công theo mô hình mọi lúc, mọi nơi, mọi thiết bị với quy trình đơn giản và minh bạch. Trải nghiệm ở mức độ hài lòng của người dân chính là thước đo trực tiếp của chất lượng quản trị.

"Không gian hành chính mới của thành phố được mở rộng, đòi hỏi mô hình quản trị thông minh tích hợp, xuyên suốt và phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong vùng, đảm bảo phát triển đồng bộ, bền vững và thống nhất", ông Thắng nói thêm.

Như vậy, 3 trụ cột trên không chỉ là giải pháp công nghệ mà còn là nền tảng cho một chính quyền hiện đại, minh bạch, dân chủ và phục vụ phù hợp với đặc trưng của một đô thị trong kỷ nguyên số.

Anh Nguyễn