Hiệu quả của chính quyền địa phương 2 cấp nhìn từ việc phòng chống bão

Khi thiên tai, bão lũ ập đến không chỉ cuốn đi tài sản, mùa màng, thậm chí cướp đi sinh mạng con người, mà còn là “phép thử” tinh thần trách nhiệm, khả năng điều hành và ý chí phục vụ nhân dân của bộ máy chính quyền. Tháng 7/2025, khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vừa chính thức đi vào vận hành đã đón nhận “bài kiểm tra đầu tiên” từ mùa bão lũ.

Thực tiễn khắc nghiệt ấy lại trở thành minh chứng rõ nét cho hiệu quả của mô hình mới, khi chính quyền các cấp phối hợp nhịp nhàng, chủ động ứng phó đã giảm thiểu đáng kể thiệt hại về người và tài sản.

Hiệu quả nhìn từ thực tiễn ứng phó bão lũ

Miền Trung - nơi được ví là “rốn bão” của cả nước, khu vực này thường xuyên hứng chịu những đợt thiên tai kinh hoàng, bão chồng bão, thiệt hại về người và tài sản là không thể đong đếm.

Xã Kim Tân (Thanh Hóa) ngập chìm trong biển nước sau khi bão số 5 đổ bộ. Ảnh: Quốc Huy

Trước đây, mỗi khi thiên tai xảy ra, quy trình xử lý thường trải qua nhiều tầng nấc chỉ đạo, từ tỉnh xuống huyện, rồi mới về xã, rồi mới đến các thôn, bản. Độ trễ trong thông tin, chỉ đạo và hành động trực tiếp đôi khi khiến việc sơ tán dân, ứng cứu, khắc phục chậm nhịp, dẫn đến những tổn thất đáng tiếc.

Từ khi chính quyền 2 cấp vận hành, những “độ trễ” ấy đã được khắc phục rõ rệt. Vừa qua, khi cơn bão số 3, rồi số 5 chưa đổ bộ đất liền, vẫn đang ngoài Biển Đông, UBND các tỉnh khu vực miền Trung đã lập tức ban hành lệnh cấm biển, huy động lực lượng công an, quân đội, biên phòng cùng chính quyền cấp xã trực tiếp xuống tận các phố, thôn, bản để kiểm tra, vận động di dời người và tài sản.

Không cần qua khâu trung gian cấp huyện, mọi chỉ đạo được chuyển thẳng từ tỉnh xuống xã, tạo ra mệnh lệnh thống nhất, trực tiếp và hành động đồng bộ. Kết quả là hàng trăm nghìn hộ dân cùng tài sản vùng hạ lưu, vùng nguy cơ ngập lụt, lũ ống, lũ quét đã được sơ tán an toàn khởi nơi nguy hiểm.

Các xã ven biển đã tổ chức lực lượng thanh niên xung kích, dân quân tự vệ… phối hợp cùng bộ đội biên phòng đưa ngư dân và tàu thuyền vào nơi tránh trú an toàn.

Lực lượng chức năng xã Nam Sầm Sơn cùng người dân gia cố tàu thuyền để chống bão số 5. Ảnh: Quốc Huy

Nhiều địa phương miền núi đã triển khai nghiêm túc, bài bản “4 tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện - vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ), bởi họ ý thức rằng mọi sai sót, chậm trễ sẽ tác động trực tiếp đến tính mạng đồng bào mình. Nhờ đó, các điểm nóng sạt lở, nơi nguy cơ xảy ra lũ ống, lũ quét đã được khoanh vùng, người dân được di dời trước thời điểm nguy hiểm.

Ở cấp tỉnh, việc trực tiếp chịu trách nhiệm chỉ đạo đến từng xã giúp bộ máy cấp tỉnh buộc phải sâu sát hơn, đồng thời cũng phải nâng cao năng lực dự báo, điều phối. Thay vì ban hành văn bản hành chính rườm rà, lãnh đạo tỉnh, sở, ngành đã trực tiếp xuống địa bàn, kiểm tra hiện trường, đưa ra các quyết định nhanh chóng, kịp thời.

Những minh chứng ấy cho thấy, trong tình huống khẩn cấp, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã chứng minh tính linh hoạt, hiệu quả, rút ngắn khoảng cách từ chỉ đạo đến hành động - yếu tố then chốt để bảo vệ tính mạng, tài sản nhân dân.

Tư duy phục vụ và niềm tin từ mô hình chính quyền 2 cấp

Không chỉ ở tốc độ phản ứng, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp còn làm thay đổi tư duy phục vụ. Khi chính quyền xã trực tiếp nhận chỉ đạo từ tỉnh, tư duy, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ xã đã thay đổi, rõ ràng hơn. Không còn tâm lý “đợi huyện chỉ đạo”, mỗi cán bộ xã phải chủ động, linh hoạt, sáng tạo để ứng phó tại chỗ.

Khi các cơn bão đi qua và suy yếu, công tác khắc phục hậu quả cũng được triển khai nhanh chóng, với phương châm không để người dân bị đói, bị rét.

Cán bộ xã Nhôn Mai (Nghệ An) băng rừng, vượt con lũ giữ để tiếp tế bà con bị cô lập. Ảnh: Đặng Trung

Đơn cử, sau trận lũ quét kinh hoàng ngày 22/7, 21 bản tại xã Nhôn Mai (Nghệ An) đã bị cô lập hoàn toàn với bên ngoài. Khi đó, quốc lộ 16, con đường huyết mạch nối vào xã cũng bị sạt lở nghiêm trọng, giao thông bị chia cắt hoàn toàn.

Không chần chừ, ông Mạc Văn Nguyên, Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai đã quyết định mở đường thủ công để tiếp cận hàng cứu trợ từ xã Mỹ Lý. Ông đã vượt hơn 20 km rừng núi, một tiếng đồng hồ đi thuyền dọc sông Nậm Nơn để tiếp cận bà con.

Trong hành trình ấy, có lúc ông Nguyên và các cán bộ phải tìm cách khiêng xe máy qua khe núi, lúc lại cõng từng thùng hàng vượt rừng lội suối để tiếp tế vùng cô lập. Đây cũng chỉ là một trong số nhiều ví dụ điển hình, thể hiện rõ sự nỗ lực của cán bộ cấp xã sau khi chính quyền địa phương 2 cấp vận hành. Những hành động trên cũng chính là tinh thần “chính quyền vì nhân dân phục vụ” mà mô hình mới hướng tới.

Lực lượng vũ trang phối hợp cùng chính quyền xã Yên nhân băng rừng, lội suốt cõng lương thực tiếp tế bà con bị cô lập. Ảnh: Quốc Huy

Hay như tại tỉnh Thanh Hóa, sau khi bão số 5 đi qua, mưa lớn kéo dài khiến nhiều bản làng tại 2 xã Yên Nhân, Bát Mọt (tỉnh Thanh Hóa) bị chia cắt hoàn toàn do lũ quét, sạt lở đất. Ngoài ra, toàn xã vẫn mất điện và không có sóng điện thoại, khiến công tác liên lạc và cứu trợ gặp rất nhiều khó khăn.

Ngay lập tức, chính quyền địa phương đã cùng với lượng công an xã, công an tỉnh, quân đội tổ chức cứu trợ khẩn cấp. Hàng trăm chiến sĩ cùng cán bộ xã đã chia thành 3 mũi, vượt hàng chục kilômét đường rừng, lội suối để tiếp cận các bản bị cô lập và kịp thời cứu trợ cho bà con.

Lãnh đạo, cán bộ xã Kim Tân (Thanh Hóa) tiếp cận để hỗ trợ bà con bị cô lập. Ảnh: Quốc Huy

Một điều quan trọng khác có thể nhận thấy, người dân cảm nhận được sự hiện diện và trách nhiệm của chính quyền ngay trong hoạn nạn, khó khăn. Họ không còn phải chờ đợi lâu để được sơ tán, cứu trợ, không còn cảnh “trên nóng dưới lạnh” như trước. Niềm tin ấy là vốn xã hội quý giá, tạo nền tảng để chính quyền 2 cấp khẳng định vị thế trong lòng dân.

Thiên tai có thể là thách thức, nhưng đó cũng là cơ hội để chứng minh rằng, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp không chỉ là thay đổi về mặt hình thức, mà thực sự đã đem lại lợi ích thiết thực cho nhân dân.

Quốc Huy