Hình thái cạnh tranh mới trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Công ty chứng khoán có hậu thuẫn ngân hàng thay đổi “cuộc chơi”

Quí 3 và 9 tháng đầu năm 2025, nhiều công ty chứng khoán báo lợi nhuận tăng trưởng từ vài chục tới vài trăm phần trăm so với cùng giai đoạn năm trước

Chẳng hạn, SHS báo lợi nhuận trước thuế ở mức 590 tỉ đồng trong quí 3-2025, tăng 697% so với cùng kỳ năm trước. Lũy kế 9 tháng đầu năm 2025, lợi nhuận trước thuế của doanh nghiệp đạt 1.379 tỉ đồng, tăng 45% so với cùng giai đoạn năm trước.

VPBankS – đơn vị dự kiến niêm yết cổ phiếu trên HoSE trong quí 4-2025, báo lợi nhuận trước thuế ở mức 3.260 tỉ đồng sau 9 tháng đầu năm 2-2025, tăng gần bốn lần so với cùng giai đoạn năm trước và hoàn thành 73% kế hoạch cả năm.

Hai đơn vị cũng dự kiến niêm yết cổ phiếu trên sàn thời gian tới là VPS và TCBS lần lượt báo lợi nhuận ở mức 1.127 tỉ đồng và 1.620 tỉ đồng trong quí 3-2025, tăng lần lượt 72% và 85% so với cùng kỳ năm trước. Lũy kế 9 tháng, VPS và TCBS lần lượt báo lợi nhuận ở mức 2.564 tỉ đồng và 4.050 tỉ đồng.

Các công ty chứng khoán truyền thống dần "thất thế" trong cuộc đua margin.

Lý giải nguyên nhân, đại diện các công ty chứng khoán cho rằng những thông tin tích cực về thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam trong 6 tháng qua không chỉ góp phần gia tăng thanh khoản toàn thị trường, mà còn củng cố niềm tin của nhà đầu tư. Theo đó, điểm chung trong “công thức” tăng trưởng của các đơn vị là sử mở rộng về quy mô cho vay ký quỹ (margin), kết quả tốt từ hoạt động đầu tư tự doanh và sự tăng trưởng về giá trị tại khoản mục “tài sản tài chính ghi nhận thông qua lãi/lỗ” (FVTPL).

Với SHS, số thu từ margin tăng và hoạt động môi giới chứng khoán lần lượt tăng 135% và 179% so với cùng kỳ, nhờ thanh khoản thị trường được cải thiện và thị phần của SHS được mở rộng ở cả nhóm khách hàng cá nhân lẫn tổ chức. Hoạt động tự doanh cũng ghi nhận lãi ròng cao hơn 24 lần so với cùng kỳ năm trước, nhờ diễn biến tích cực của thị trường.

VPBankS cũng ghi nhận những khoản thu vượt mức “nghìn tỉ” từ margin, thu chủ yếu đến từ cho vay ký quỹ, tư vấn tài chính và đặc biệt là FVTPL - với mức 2.999 tỉ đồng, cao hơn gần 4 lần so với cùng giai đoạn năm trước.

Tương tự, VPS và TCBS cũng ghi nhận sự tăng trưởng đồng đều ở hoạt động margin, ứng trước tiền bán, môi giới và tự doanh.

Tuy nhiên, bối cảnh nhiều công ty chứng khoán đồng loạt ghi nhận tốc độc tăng trưởng lợi nhuận tăng trưởng cao, thậm chí vượt kỷ lục cũ, cũng cho thấy cuộc cạnh tranh trên thị trường dần “khốc liệt” theo thời gian.

Từ góc nhìn người trong cuộc, ông Hoàng Nam, Giám đốc nghiên cứu và phân tích của Vietcap, thừa nhận 5 công ty chứng khoán có hậu thuẫn từ ngân hàng, gồm: TCBS, VPBankS, ACBS, MBS, Kafi có tốc độ tăng trưởng khoảng 83%/năm về quy mô margin trong giai đoạn từ năm 2022 tới quí 2-2025. Cùng giai đoạn, 5 công ty chứng khoán độc lập như SSI, HSC, VNDirect, VPS, Vietcap ghi nhận tốc độ khoảng 41%/năm.

Xu hướng này duy trì liên tục trong nhiều năm, khiến thị phần margin của 5 công ty chứng khoán có hậu thuẫn ngân hàng tăng từ 16% lên 28%, còn 5 chứng khoán lớn độc lập giảm từ 33% xuống 30%.

“Trong một thị trường giá lên, khả năng cho vay margin dồi dào, với chi phí hợp lý là lợi thế cạnh tranh của công ty chứng khoán có hậu thuẫn từ ngân hàng. Trong khi đó, một số công ty tăng trưởng chậm lại do quy mô margin chạm giới hạn hai lần/vốn chủ sở hữu”, ông Nam nói và cho biết xu hướng này đang tái định hình "cuộc chơi" trên TTCK.

Thực tế, tại sự kiện roadshow cổ phiếu của VPBankS diễn ra ở Hà Nội và TPHCM tuần qua, ông Vũ Hữu Điền, Tổng giám đốc VPBankS, cũng khẳng định mục tiêu gia tăng thị phần margin từ 10% lên 15% trong 5 năm tới là rất khả thi. Bởi năng lực vay vốn mạnh - nền tảng sự hỗ trợ của SMBC về huy động vốn quốc tế và VPBank về huy động vốn trong nước, cùng số vốn huy động được sau IPO, giúp chi phí vốn của đơn vị ở mức thấp và có thể cung cấp margin với lãi suất cạnh tranh.

“Số tiền huy động sau IPO, khoảng 30% dành cho đầu tư tự doanh - gồm cả trái phiếu và cổ phiếu, chứng chỉ tiên gửi, trái phiếu Chính phủ. Còn 68% dành cho margin và 2% là các khoản khác như ứng trước”, ông Điền nói.

Áp lực từ “cuộc chơi” quản lý tài sản và tài sản mã hóa

Dự báo bối cảnh TTCK Việt Nam trong tương lai gần, ông Hoàng Nam cho biết sự cạnh tranh không chỉ dừng lại ở margin. Theo đó, khách hàng sẽ hướng tới các đơn vị có khả năng phục vụ nhu cầu đầu tư toàn diện, nhất là trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư phân bổ tài sản đầu tư chủ yếu vào bất động sản, trong khi tỷ trọng dành cho cổ phiếu, trái phiếu vẫn thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác.

Thực tế, quản lý tài sản là lĩnh vực mới, nhưng cũng là “miếng bánh” được nhiều đơn vị quan tâm. Cụ thể, bên cạnh việc hợp tác với Rothschild và Bordier&Cie. Các ngân hàng như MB, BIDV, Techcombank, VPBank cũng thành lập/mua bán vốn cổ phần các công ty chứng khoán và quản lý quỹ để hoàn thiện hệ sinh thái tài chính, hướng tới cung cấp dịch vụ đầu tư và quản lý tài sản.

Đặc biệt, nhóm này đã thành lập bộ phận Private Banking (mô hình dịch vụ ngân hàng chuyên biệt cho các khách hàng có khối tài sản lớn) như cách Trung Quốc và các nước châu Âu đang làm, giúp việc tiếp cận sản phẩm quản lý tài sản trở nên phổ biến hơn nữa.

Một báo cáo của Công ty chứng khoán SHS dự báo, nếu có sự phát triển của quỹ hưu trí tự nguyện hoặc chính sách ưu đãi thuế cho đầu tư dài hạn, quản lý tài sản sẽ có cơ hội chuyển dịch từ dịch vụ mang tính thời điểm sang ổn định và bền vững hơn.

“Đây chính là cơ hội của các công ty chứng khoán, nếu cung cấp được sản phẩm đầu tư đa dạng, từ cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, quản lý tài sản”, ông Nam nói.

Tương quan tỷ lệ phân bổ tài sản đầu tư của nhà đầu tư Việt Nam và thế giới.

Bên cạnh dịch vụ quản lý tài sản, tài sản mã hóa cũng là một cơ hội với các công ty chứng khoán. Một số đơn vị đã được thành lập, hướng tới việc cung cấp dịch vụ sàn giao dịch như: TCEX – đơn vị trong hệ sinh thái Techcombank, với sự tham gia của các cổ đông gồm TCBS, Techcom Capital và ông Nguyễn Xuân Minh; VIXEX với sự tham gia của cổ đông gồm Công ty chứng khoán VIX, FTG Việt Nam và Công ty truyền thông - máy tính - điều khiển 3C; DNEX của HVA Group; CAEX với sự tham gia của các cổ đông gồm VPBankS, Future Land và Lynkid.

Các đơn vị này đều có sự hậu thuẫn của ngân hàng hoặc công ty chứng khoán, cho thấy tham vọng "lấn sân" của những "tay to" trong lĩnh vực tài sản truyền thống, nhất là trong bối cảnh xu hướng token hóa tài sản (chuyển đổi các tài sản thật trong đời sống như bất động sản, tín dụng, hóa đơn thương mại thành các token kỹ thuật số trên blockchain) trên toàn cầu là không thể đảo ngược.

Ông Michael Kokalari, Giám đốc, Phòng phân tích kinh tế vĩ mô và nghiên cứu thị trường của VinaCapital, dự báo các đơn vị được cấp phép sớm có thể thu hút khối

lượng giao dịch, phí và dữ liệu thị trường có giá trị từ các nền tảng nước ngoài về các kênh trong nước được quản lý.

Điều này giúp ngân hàng công cụ thanh toán điện thử trong hệ sinh thái được hưởng lợi gián tiếp, do sàn giao dịch được cấp phép sẽ kết nối với ngân hàng trong nước và các công cụ thanh toán điện tử do Ngân hàng Nhà nước phê duyệt để

nạp/rút tiền bằng đồng Việt Nam, mang lại cho các đơn vị tiên phong quyền tiếp cận phí thanh toán và dữ liệu người dùng.

“Điều này có thể phát triển thành mô hình ‘ngân hàng tài sản số’, nơi ngân hàng cung cấp dịch vụ lưu ký, thanh toán và cho vay đối với tài sản số”, ông Michael Kokalari dự báo.

Với CAEX, ông Nguyễn Đức Vinh, Tổng giám đốc VPBank, cho biết việc tích hợp tài sản số vào hệ sinh thái hiện có sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn, giúp VPBank và các đơn vị thành viên mở rộng sang các lĩnh vực khác của blockchain, gồm: token hóa tài sản thực, phát triển những công cụ như stablecoin để hỗ trợ các dịch vụ tài chính truyền thống.

Vân Phong