Hướng tới nâng cấp quan hệ Việt Nam - EU lên đối tác chiến lược toàn diện

Theo Đại sứ Liên minh châu Âu tại Việt Nam Julien Guerrier, EU đang tích cực chuẩn bị cho việc nâng cấp quan hệ với Việt Nam lên Đối tác chiến lược toàn diện. EU muốn thỏa thuận này sẽ là một văn kiện "sâu rộng, sâu sắc và nhiều mặt", có khả năng định hướng hợp tác cho những thập kỷ tiếp theo.

Quá trình này đang cần thời gian để đàm phán sâu rộng trên từng lĩnh vực và có thể sẽ được đánh dấu bằng việc sắp xếp chuyến thăm cấp cao giữa lãnh đạo hai bên. “Tôi hy vọng việc nâng cấp này sẽ diễn ra sớm, có thể là nhân dịp kỷ niệm 35 năm quan hệ đối tác vào cuối tháng 11, hoặc trong vài tháng tới”, ông nói.

Đại sứ Liên minh châu Âu tại Việt Nam Julien Guerrier.

35 năm phát triển

Chia sẻ tại cuộc họp báo nhân kỷ niệm 35 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - EU (28/11/1990 - 28/11/2025), Đại sứ EU nhấn mạnh rằng mối quan hệ giữa EU và Việt Nam đã trở thành một trong những mối quan hệ "phát triển sâu rộng nhất" mà EU có trong khu vực ASEAN và Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Ông khẳng định rằng việc tăng cường hợp tác với Việt Nam là một phần quan trọng của chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của EU.

Đại sứ EU cho biết, trong 35 năm qua, mối quan hệ song phương phát triển dựa trên nhiều trụ cột, trong đó nổi bật là thương mại và đầu tư, hành động khí hậu, và an ninh quốc phòng.

Về thương mại, Việt Nam hiện là đối tác thương mại số một của EU trong ASEAN và đứng thứ 16 trên toàn cầu. Dòng chảy thương mại giữa hai bên đã tăng 40% trong vòng 5 năm qua, đạt hơn 65 tỷ euro. Vốn FDI của EU tại Việt Nam cũng tăng từ 22 lên 30 tỷ euro, tạo điều kiện cho các sản phẩm sản xuất tại Việt Nam được miễn thuế khi xuất khẩu trở lại châu Âu.

Trong lĩnh vực khí hậu, cả EU và Việt Nam đều cam kết đạt mục tiêu trung hòa khí hậu vào năm 2050. Thông qua Quan hệ Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP), EU và các nhà tài trợ khác đã cam kết đầu tư tổng cộng 15 tỷ euro vào năng lượng tái tạo tại Việt Nam. EU ghi nhận những tiến bộ lớn trong năm nay đối với các dự án chủ đạo như nhà máy thủy điện Bắc Ái, thủy điện Trị An, và trang trại điện gió Trà Vinh.

Về an ninh và quốc phòng, hai bên khẳng định chủ nghĩa đa phương, tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển Liên hợp quốc, đảm bảo tự do hàng hải ở Biển Đông. Hai bên cũng hợp tác trong việc đào tạo lực lượng gìn giữ hòa bình.

EU ủng hộ mục tiêu trở thành nền kinh tế phát triển năm 2045 của Việt Nam

Đại sứ EU khẳng định sẵn sàng hỗ trợ mạnh mẽ Việt Nam đạt được mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045. Một trong những công cụ chính để cung cấp hỗ trợ này là Sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu (Global Gateway Initiative), nơi EU đầu tư vào cơ sở hạ tầng năng lượng, giao thông và kỹ thuật số tại Việt Nam.

Đại diện EU tin rằng "ngay lúc này, trở ngại chính để Việt Nam phát triển và đạt đến giai đoạn quốc gia phát triển là phải có cơ sở hạ tầng phù hợp để hỗ trợ sự phát triển đó". Theo đó, EU sẽ giúp Việt Nam tăng cường sản xuất điện theo hướng xanh, nhằm giúp Việt Nam xuất khẩu các sản phẩm xanh, đồng thời "để Việt Nam độc lập hơn với năng lượng xanh được sản xuất tại Việt Nam, bởi Việt Nam" và không phải nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch.

Về giao thông, năm tới, EU sẽ triển khai một cơ sở vận tải bền vững mới để hỗ trợ hiện đại hóa đường sắt và tàu cao tốc.

Bên cạnh đầu tư công, công cụ thứ hai là các công ty tư nhân châu Âu, vốn đang đầu tư ồ ạt vào Việt Nam trong các lĩnh vực công nghệ cao.

Cân bằng thương mại

Liên quan đến thương mại, Đại diện EU bày tỏ mong muốn đạt được mối quan hệ cân bằng giữa hai bên. Mục tiêu chính của EU với Việt Nam, cũng như với bất kỳ quốc gia nào khác, là "tiếp cận công bằng lẫn nhau với thị trường của nhau".

Để tái cân bằng, hai bên cần đảm bảo thị trường được mở. Một lực lượng đặc nhiệm cấp cao đã được thành lập giữa hai cơ quan quản lý để xem xét tình hình và giải quyết các vấn đề nhằm "tái cân bằng mối quan hệ thương mại". EU cam kết vẫn là đối tác ổn định, đáng tin cậy và sẽ "giữ thị trường của mình mở cửa cho Việt Nam".

Về Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA), Đại diện EU khẳng định "EVFTA là nền tảng trong mối quan hệ song phương của chúng ta về thương mại". Tuy nhiên, hiệp định này vẫn chưa khai thác hết tiềm năng do một số rào cản hành chính và thời gian chuyển đổi thuế quan kéo dài đến năm 2030. Đại diện EU kêu gọi cần phải "giảm thiểu tối đa các quy trình hành chính quan liêu" để khai thác hết tiềm năng của EVFTA.

Ngoài ra, EU cũng khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào EU. Mặc dù hiện tại mức đầu tư từ Việt Nam vào EU còn thấp, nhưng EU hoan nghênh điều này. EU ghi nhận sự quan tâm từ các công ty trong lĩnh vực phần mềm IT và một số khoản đầu tư trong ngành dệt may.

Phương Anh