Intel: Hành trình từ gã khổng lồ thống trị đến 'bệnh nhân' cần giải cứu

Kỷ nguyên thống trị và những sai lầm chiến lược đầu tiên

Từng có một thời, triết lý "Chỉ những kẻ hoang tưởng mới tồn tại" của huyền thoại Andy Grove đã đưa Intel lên đỉnh cao của ngành công nghiệp bán dẫn. Dưới sự dẫn dắt của ông, Intel trở thành nhà sản xuất chip thống trị tuyệt đối thị trường máy tính cá nhân, tạo ra liên minh "Wintel" (Windows-Intel) hùng mạnh, đưa thương hiệu "Intel Inside" trở nên quen thuộc với mọi gia đình.

Tuy nhiên, sau khi thế hệ lãnh đạo tài năng gồm Robert Noyce, Gordon Moore và Andy Grove lùi về sau, Intel dần đánh mất sự "hoang tưởng" cần thiết đó. Công ty bắt đầu trượt dài bởi những quyết định sai lầm.

Vết rạn nứt đầu tiên xuất hiện dưới thời CEO Paul Otellini (2005-2013). Ông đã từ chối lời đề nghị sản xuất chip cho thế hệ iPhone đầu tiên của Apple vì cho rằng giá trị hợp đồng quá thấp. Sau này, chính Otellini thừa nhận đó là một sai lầm lớn. "Thế giới có thể đã rất khác nếu chúng tôi chấp nhận điều đó", ông chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn năm 2013. Việc bỏ lỡ cơ hội với iPhone đã khiến Intel đứng ngoài cuộc cách mạng smartphone, làn sóng công nghệ định hình cả một thập kỷ.

Mất vị thế sản xuất và cuộc 'giải cứu' từ chính phủ

Những sai lầm tiếp tục nối dài. Người kế nhiệm Otellini, Brian Krzanich, đã cố gắng đưa Intel vào mảng di động bằng cách phát triển modem mạng cho iPhone, nhưng thất bại và cuối cùng phải bán toàn bộ bộ phận này cho chính Apple.

Nghiêm trọng hơn, Intel bắt đầu tụt hậu trong lĩnh vực cốt lõi nhất của mình: sản xuất bán dẫn. Việc chậm trễ trong cải tiến quy trình đã tạo cơ hội cho các đối thủ như TSMC (Đài Loan) và Samsung (Hàn Quốc) lần lượt vượt mặt trong giai đoạn 2015-2019. Intel không còn là nhà sản xuất chip tiên tiến nhất thế giới.

Năm 2021, Intel mời lại cựu binh Pat Gelsinger về làm CEO với hy vọng vực dậy công ty. Ông Gelsinger đưa ra kế hoạch đầy tham vọng để lấy lại vị thế dẫn đầu về sản xuất và vận động hành lang thành công cho Đạo luật CHIPS. Tuy nhiên, trong lúc Intel đang tập trung vào việc xây dựng nhà máy, cuộc cách mạng AI bùng nổ từ năm 2022. Các trung tâm dữ liệu đổ xô đi mua bộ xử lý đồ họa (GPU) của Nvidia, trong khi nhu cầu chip của Intel sụt giảm.

Hệ quả là đến tháng 11/2024, Gelsinger bị sa thải. Intel bổ nhiệm ông Lip-Bu Tan, một tên tuổi kỳ cựu trong ngành, lên thay thế. Tuy nhiên, chỉ sau vài tháng, ông Tan lại đối mặt với sức ép từ chính quyền Tổng thống Trump về các mối quan hệ đầu tư trước đây tại Trung Quốc.

Sau một cuộc họp tại Washington, một thỏa thuận chưa từng có đã được đưa ra: Intel sẽ bán 10% cổ phần cho chính phủ Mỹ để đổi lấy khoản tài trợ từ Đạo luật CHIPS. Thỏa thuận này, được xem như một cuộc "giải cứu" chiến lược nhằm bảo vệ năng lực sản xuất bán dẫn nội địa của Mỹ, đã chính thức hoàn tất vào ngày 22/8 với giá trị khoảng 8,9 tỷ USD.

Hiện tại, trong khi đối thủ Nvidia đã trở thành công ty giá trị nhất thế giới với vốn hóa hơn 4.300 tỷ USD, Intel chỉ còn được định giá khoảng 108 tỷ USD.

Khánh Ly