Iskander-K – vũ khí khiến phòng không Ukraine 'tê liệt' giữa cơn mưa tên lửa và UAV
Ukraine chỉ đánh chặn được 28% tên lửa Iskander-K trong các đợt tấn công mới nhất của Nga. Hệ thống phòng không đang quá tải, nhiều khu dân cư bị tấn công, 11 người thiệt mạng tại Kiev.
Một lính cứu hỏa đứng trong một tòa nhà bị thiêu rụi sau cuộc tấn công của Nga tại Kiev vào ngày 31/7. Ảnh: AFP.
Hệ thống phòng không Ukraine hiện đang vật lộn với tên lửa hành trình thế hệ mới của Nga – Iskander-K – trong bối cảnh các cuộc tấn công hỗn hợp bằng UAV và tên lửa từ Moscow ngày càng gia tăng.
Dữ liệu do Không quân Ukraine (UAF) công bố cho thấy tỷ lệ đánh chặn loại tên lửa này đã giảm xuống dưới 50% trong tháng 6 và 7 – một dấu hiệu đáng lo ngại về khả năng phòng thủ của Kiev trước các đòn đánh chính xác từ phía Nga.
Rạng sáng hôm 31/7, Nga tiếp tục mở cuộc tấn công bằng tên lửa và UAV vào lãnh thổ Ukraine. Trong số các loại vũ khí được sử dụng, có 8 quả tên lửa hành trình Iskander-K – loại vũ khí tấn công chủ lực của Nga – được phóng từ các bệ phóng bánh hơi đặt cách biên giới Ukraine chỉ 30–50 km, thuộc khu vực Kursk (Nga).
Theo tuyên bố của UAF, 3 quả bị bắn hạ, trong khi 5 quả còn lại đánh trúng các mục tiêu ở Kiev, khiến ít nhất 11 người thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương. Các đội cứu hộ hiện vẫn đang tìm kiếm nạn nhân trong đống đổ nát của những tòa nhà chung cư bị phá hủy.
Tỷ lệ đánh chặn 28% trước Iskander-K đánh dấu mức thấp nhất kể từ đầu năm và cho thấy rõ sự đuối sức của hệ thống phòng không Ukraine. Trong 7 tuần trước đó, hệ thống này từng đạt tỷ lệ đánh chặn hơn 75% trong nhiều cuộc tấn công.
Trong ba cuộc tấn công vào ngày 24, 26 và 31/7, Nga phóng tổng cộng 20 tên lửa Iskander-K, nhưng Ukraine chỉ đánh chặn được 8. Việc phòng không thất bại diễn ra trong bối cảnh Nga thường xuyên triển khai các đợt tấn công phối hợp, gồm 10–30 tên lửa và hàng trăm UAV cảm tử để đánh lạc hướng và phá vỡ hệ thống phòng không nhiều lớp của Ukraine.
Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, Ukraine chưa bao giờ có khả năng đối phó hiệu quả với các loại tên lửa đạn đạo đến từ Nga, Triều Tiên hay Iran – vốn bay theo quỹ đạo parabol ở độ cao lớn và tiếp cận mục tiêu ở tốc độ siêu thanh. Loại tên lửa hành trình như Iskander-K, dù dễ đánh chặn hơn do bay thấp và tốc độ cận âm, nay cũng trở thành mối đe dọa lớn.
Iskander-K là loại tên lửa hành trình chủ lực của Nga, được phóng từ xe tải 8 bánh, với chiều dài 8 mét, nặng khoảng 2 tấn. Tên lửa được thiết kế để xuyên thủng phòng thủ bằng cách bay sát mặt đất (nap-of-the-earth), dùng vật liệu hấp thụ radar, dẫn đường tự động và có thể thay đổi quỹ đạo dựa trên dữ liệu vệ tinh. Đầu đạn có thể nặng từ 480 đến 700 kg.
Một vụ phóng tên lửa Iskander-K. Ảnh: Getty.
Cùng bệ phóng với Iskander-K, Nga có thể sử dụng phiên bản đạn đạo Iskander-M (NATO gọi là SS-26 Stone).
Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Hoàng gia Anh (RUSI), Iskander-K có thể bay chỉ cách mặt đất 50 mét, và kích hoạt radar dẫn đường khi cách mục tiêu khoảng 20 km, giúp tăng độ chính xác lên mức 1–3 mét nếu dùng dẫn đường vệ tinh.
Để đối phó với tên lửa hành trình, Ukraine đang dùng kết hợp các hệ thống phòng không cơ động như MANPADS, pháo tự động gắn trên xe và cả máy bay chiến đấu. Đối với các loại tên lửa cũ như Kalibr, hệ thống phòng không Ukraine từng đạt hiệu quả đánh chặn gần 100%.
Tuy nhiên, Iskander-K lại là câu chuyện khác. Theo tình báo quân sự Ukraine, Nga đang sản xuất khoảng 70 quả Iskander-K mỗi tháng, sử dụng linh kiện có nguồn gốc từ phương Tây và Trung Quốc.
Vũ khí hiệu quả nhất của Ukraine trong việc đánh chặn tên lửa hành trình hiện nay là IRIS-T của Đức, NASAMS do Mỹ-Na Uy phát triển, và hệ thống HAWK – dù đã cũ.
Ukraine hiện đang phải bảo vệ không phận có diện tích tương đương nước Pháp. Nhưng theo dữ liệu công khai, Kiev mới chỉ nhận được khoảng 5 tổ hợp NASAMS trong số 13 đã được hứa, và 7 tổ hợp IRIS-T (4 tầm trung, 3 tầm ngắn) trong tổng số 24 cam kết.
Ngoài ra, các báo cáo cho biết Tây Ban Nha, Mỹ và Thụy Điển đã cung cấp khoảng 15 hệ thống HAWK cho Ukraine. Mỹ cũng đề xuất bán thêm các hệ thống HAWK cũ với giá 172 triệu USD – chờ Quốc hội phê duyệt.
Tổng thống Volodymyr Zelensky nhiều lần nhấn mạnh rằng ưu tiên hàng đầu hiện nay là tăng cường phòng không. Tuy nhiên, Mỹ đã tạm dừng viện trợ vũ khí, bao gồm hệ thống phòng không, ít nhất ba lần trong vòng một năm qua – từ tháng 12/2023 đến tháng 5/2024, vào tháng 2/2025 trong vài ngày, và tháng 3/2025 trong hơn một tuần.
Trong bối cảnh lỗ hổng phòng thủ bị khai thác liên tục và kho vũ khí hiện đại bị hạn chế, Ukraine sẽ tiếp tục đối mặt với các đợt tấn công chết người – đặc biệt từ những tên lửa hành trình tiên tiến như Iskander-K.
