Kết nối công nghệ, khơi thông chính sách, phát triển kinh tế biển xanh

Kết nối công nghệ, khơi thông chính sách

Phát triển kinh tế biển được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những chiến lược quan trọng để phát triển đất nước bền vững. Từ Nghị quyết số 36 về chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam, đến các chính sách cụ thể gần đây, một bức tranh tổng thể đang dần hình thành, mở ra những cơ hội lớn chưa từng có.

Về kinh tế biển, giai đoạn 2018 - 2022, GRDP của 28 tỉnh, thành phố ven biển đóng góp khoảng 49 - 51% tổng GRDP cả nước. Tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt hơn 10,9 tỉ USD vào năm 2022, tăng mạnh so với mức 8,8 tỉ USD năm 2018; sản phẩm thủy sản Việt Nam đã có mặt tại hơn 160 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Trong bối cảnh thế giới bước vào “Thế kỷ của đại dương”, việc phát triển bền vững kinh tế biển đã trở thành định hướng chiến lược của nhiều quốc gia - Ảnh: IT

Các lĩnh vực kinh tế biển khác như hàng hải, du lịch, năng lượng, nuôi biển xa bờ... cũng có nhiều bước phát triển tích cực. Đến cuối năm 2022, cả nước có 600 đô thị ven biển, với dân số gần 19 triệu người.

Năm 2025 được coi là dấu mốc chuyển mình mạnh mẽ về thể chế và quy hoạch trong phát triển kinh tế biển. Trong đó, nổi bật là việc Trung ương ban hành Nghị quyết số 60, đặt nền móng cho việc tổ chức lại đơn vị hành chính cấp tỉnh theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho liên kết vùng ven biển.

Bộ Chính trị cũng đồng loạt thông qua các Nghị quyết số 57, 59, 66 và 68, được ví như "bộ tứ trụ cột" chiến lược nhằm thúc đẩy khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và phát triển kinh tế tư nhân.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp - Môi trường Lê Minh Ngân nhận định "Đây là những đòn bẩy quan trọng cho sự chuyển đổi mô hình kinh tế biển theo hướng hiện đại, xanh và có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu".

Một bước tiến đáng chú ý là việc Chính phủ ban hành Nghị định 65, văn bản pháp lý đầu tiên tháo gỡ rào cản trong khai thác không gian biển, đặc biệt trong phát triển điện gió ngoài khơi. Nghị định này không chỉ mở đường cho năng lượng tái tạo trên biển, mà còn tạo khuôn khổ để các ngành khác như thủy sản, logistics và du lịch biển cùng phát triển.

Nói về bối cảnh phát triển kinh tế biển hiện nay, ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và hải đảo Việt Nam (Bộ Nông nghiệp - Môi trường) cho biết nhiều quốc gia, tổ chức đang tập trung phát triển kinh tế theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn dựa trên đổi mới sáng tạo để vừa bảo đảm phát triển nhanh, phát triển bền vững vừa giải quyết được những thách thức về biến đổi khí hậu, nước biển dâng, ô nhiễm rác nhựa, suy thoái hệ sinh thái biển... Ngoài ra, cạnh tranh chiến lược về khai thác, sử dụng tài nguyên biển đang ngày càng trở nên gay gắt, phức tạp.

Đối với Việt Nam, quốc gia với đường bờ biển dài hơn 3.260km và diện tích vùng biển trên 1 triệu cây số vuông, bảo vệ môi trường, hệ sinh thái biển và phát triển kinh tế biển không còn là hai lựa chọn riêng rẽ, mà đòi hỏi sự gắn kết; đòi hỏi giải pháp căn cơ, lâu dài để giải quyết thật tốt vấn đề. Trong bối cảnh đó, Cục Biển và hải đảo Việt Nam đã tham mưu Bộ Nông nghiệp - Môi trường đã xác định chủ đề chính thức của Tuần lễ Biển và hải đảo Việt Nam năm nay là "Công nghệ xanh để đại dương bền vững".

Đây là một chủ đề mang tính dẫn dắt, thể hiện rõ định hướng chiến lược của Việt Nam trong việc lấy khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo làm động lực trung tâm để giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa phát triển và bảo tồn; giữa khai thác nguồn lợi biển và gìn giữ tài nguyên, môi trường biển một cách chủ động, hiện đại và hiệu quả.

Chủ đề năm nay truyền tải thông điệp là: Đặt công nghệ vào vị trí tiên phong trong quản trị biển hiện đại, từ hệ thống giám sát môi trường biển bằng cảm biến, AI, vệ tinh đến ứng dụng dữ liệu lớn (big data), số hóa quy hoạch không gian biển, quản lý ngư trường, dự báo tai biến thiên nhiên ven bờ...

Chủ đề cũng khẳng định bảo vệ biển không chỉ là việc của ngành môi trường mà là sứ mệnh chung của toàn xã hội, từ người dân ven biển, ngư dân, doanh nghiệp, đến thế hệ trẻ, các nhà khoa học, startup và nhà hoạch định chính sách.

Chủ đề gắn bảo vệ môi trường với phát triển kinh tế và chủ quyền quốc gia. Biển xanh - không ô nhiễm - chính là nền tảng để xây dựng một nền kinh tế biển giàu mạnh, hiện đại và độc lập, là tuyến đầu bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, là niềm tự hào và cơ hội của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới.

3 giải pháp phát triển bền vững kinh tế biển

Trong bối cảnh thế giới bước vào "Thế kỷ của đại dương", việc phát triển bền vững kinh tế biển đã trở thành định hướng chiến lược của nhiều quốc gia. Đối với Việt Nam, phát triển kinh tế biển một cách bền vững không chỉ là yêu cầu tất yếu về mặt kinh tế, mà còn là vấn đề an ninh, quốc phòng và bảo đảm chủ quyền biển đảo. Vì vậy, trong thời gian tới, để phát triển kinh tế biển một cách bền vững và hiệu quả, giới chuyên gia đề xuất:

Thứ nhất, tiếp tục rà soát, đánh giá và đề xuất sửa đổi, bổ sung, xây dựng mới hệ thống pháp luật về biển và hải đảo nhằm thực hiện đầy đủ và toàn diện các nội dung được đề ra trong Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam. Đồng thời, cần thành lập hệ thống cơ quan quản lý nhà nước tổng hợp, thống nhất về biển và hải đảo từ trung ương đến địa phương, bảo đảm hiện đại, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quản lý hiệu quả tài nguyên, môi trường biển.

Thứ hai, đầu tư đồng bộ cho công tác điều tra cơ bản, nghiên cứu khoa học, công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực biển. Ưu tiên hình thành các trung tâm nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học biển và khai thác đáy biển sâu, đáp ứng yêu cầu phát triển dài hạn của nền kinh tế biển hiện đại.

Thứ ba, tăng cường công tác điều phối tổ chức thực hiện trên quy mô toàn quốc, nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát, hướng dẫn tổ chức thực hiện các dự án, nhiệm vụ đã được xác định trong chiến lược, cũng như các chương trình, kế hoạch của các bộ ngành và địa phương có biển.

Việc phát triển bền vững kinh tế biển không chỉ là mục tiêu phát triển kinh tế đơn thuần, mà còn thể hiện rõ ý chí, quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong bảo vệ chủ quyền quốc gia, xây dựng đất nước giàu mạnh từ biển. Những thành quả bước đầu là nền tảng vững chắc để Việt Nam tiến bước vững chắc trên con đường trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển trong tương lai không xa.

Tuyết Nhung