Khen - chê sao cho văn minh, đúng mực

Thời xửa thời xưa lúc còn bé tẹo, nghịch trò trẻ con, Ong Vò Vẽ và lũ bạn cùng trang lứa vẫn thường tham gia trò ném đá. Có tên trộm chui vô xóm bắt trộm chó, thế là đám trẻ nhặt gạch đá để sẵn phục kích, bọn "cẩu tặc" chỉ còn cách bỏ của chạy lấy người. Lại còn chuyện bọn trẻ chơi trò nghịch dại, có thể coi là vô ý thức ném gạch đá lên các toa xe goòng - ngày ấy vẫn đều đặn chở khách từ ga Chu Lễ vào ga Đồng Lê mà tiểu thuyết gia Văn Linh đã viết trong cuốn “Mùa hoa dẻ”. Thời gian cứ trôi, con người qua tôi luyện cũng dần trưởng thành. Những đứa trẻ nghịch ngợm một thời, sau này xung phong đi bộ đội đánh Pháp, đánh Mỹ đều dũng cảm chiến đấu, người lập công xuất sắc, người hy sinh ở mặt trận...

Thời nay, thời của AI, công nghệ 4.0 cũng lại có chuyện ném gạch đá tới... mệt nghỉ. Một tay chơi facebook có hạng ngày nào cũng thông tin trên mạng xã hội, rằng chuyện A thế này, chuyện B thế kia. Dân mạng tử tế vẫn ngợi khen anh viết hay, trung thực. Tuy nhiên tác giả vẫn khiêm tốn có lời rằng, bạn ưng hay không ưng cũng xin đừng ném gạch đá, chớ xúc phạm người viết. Đã dặn như vậy, nhưng phàm những câu chuyện “nóng” có tính chất tranh luận, gạch đá vẫn cứ ném tới ào ào, người viết phải "chịu trận".

Mới đây thôi, một tác phẩm văn học viết về đề tài chiến tranh của một cây bút nổi tiếng được tôn vinh, khen thưởng. Lễ tôn vinh ấy được thông tin rộng rãi trên đài truyền hình quốc gia. Trên mạng xã hội cũng có nhiều bài viết mang tính xây dựng, nhân văn, đúng mực. Thế nhưng, xen giữa những lời khen vẫn có không ít tiếng chê. Người khen thì khen hết lời, người chê cũng thật quá, đến mức mạt sát kiểu hủy diệt. Nhiều người hiền lành, tử tế chịu không nổi cách “ném đá” ấy, đã phải cảm thán: “Tại sao các ngài lại mắng mỏ ông A, bà B, đồng chí C một cách vô tri như vậy...”.

Một sự kiện hay sự việc có nhiều ý kiến, nhiều cách nhìn nhận khác nhau là chuyện thường tình trong xã hội. Sự phản biện đúng mực giúp chân lý thêm sáng tỏ, làm rõ cái đúng - sai, cái hay - dở, để ai nấy đều tâm phục khẩu phục. Lên tiếng, phản biện, bày tỏ thái độ khen chê là việc có thể làm, nên làm, nhưng xin hãy lịch sự, hoan hỉ và xây dựng cùng nhau.

Mạng xã hội vốn là chợ trời thông tin. Bàn chuyện ném gạch đá của hai thời kỳ, thậm chí hai thời đại khác nhau, với những động cơ khác nhau, rốt cuộc cũng chỉ mong mọi việc diễn ra tốt đẹp, chuẩn mực, văn hóa. Bày tỏ quan điểm thì có thể, nhưng xin đừng võ đoán, vô lối, đừng chỉ trích chỉ để “sướng miệng”. Phản biện dân chủ, chỉ ra đúng và sai, đó mới là thước đo của một xã hội văn minh. Mong rằng những người sống trong xã hội hiện đại thật sự “có học” theo đúng nghĩa, tràn đầy cách ứng xử có văn hóa.

Ong Vò Vẽ