Khi 'hạt giống đỏ' được ươm mầm từ trường học - Bài 4: Cần có giải pháp về cơ chế, chính sách

Trách nhiệm kết nối từ cấp ủy trường phổ thông

ThS Nguyễn Thị Nhung - Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh, sinh viên (Bộ GDĐT) cho biết, những năm qua tỷ lệ kết nạp đảng viên là học sinh, sinh viên (HSSV) trong tổng số đảng viên mới của nhiều đảng bộ địa phương và khối trường học tăng đều qua các năm.

Cụ thể, Báo cáo số 534/BC-BGDĐT ngày 8/6/2021 của Bộ GDĐT gửi Thủ tướng Chính phủ về việc tổng kết 5 năm triển khai Quyết định số 1501/QĐ-TTg ngày 28/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ, giai đoạn 2015 - 2020 có 1.136.756 đoàn viên thanh niên, HSSV ưu tú được giới thiệu kết nạp đảng, có 667.449 đoàn viên ưu tú HSSV được kết nạp đảng; trong đó nhiều học sinh phổ thông ưu tú cũng đã vinh dự được kết nạp đảng. Báo cáo công tác phát triển đảng viên trong HSSV giai đoạn 2020 - 2024, giai đoạn các năm học từ 2021-2024, trong khối trường học đã giới thiệu cho Đảng xem xét kết nạp được 597.707 đoàn viên ưu tú, trong đó có 89.661 học sinh khối THPT.

Lễ kết nạp đảng viên của Đảng bộ Trường THPT Chuyên Hà Nội – Amsterdam tổ chức tháng 6/2025.

Những kết quả này đã góp phần quan trọng vào việc trẻ hóa đội ngũ đảng viên, tăng cường sức trẻ, trí tuệ và nhiệt huyết cho Đảng, đồng thời tạo ra một môi trường để HSSV có lý tưởng, hoài bão, phấn đấu và trưởng thành.

Dẫu thế, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phát triển đảng viên là học sinh phổ thông vẫn còn khó khăn, vướng mắc, khiến số lượng đảng viên được kết nạp từ trường phổ thông còn ít. Nguyên nhân được chỉ ra là do khối phổ thông chưa có sự thống nhất về mô hình tổ chức, tên gọi, chức năng của các tổ chức làm công tác giáo dục chính trị tư tưởng. Bên cạnh đó, những cá nhân được chọn kết nạp đảng phải có thành tích tốt toàn diện trong học tập, rèn luyện, tích cực tham gia hoạt động đoàn tại trường, địa phương… nhưng số lượng học sinh đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn trên chưa nhiều.

Đáng chú ý, nhiều trường hợp đoàn viên là học sinh được bồi dưỡng trong thời gian dài có đủ điều kiện để phát triển Đảng. Song theo quy định của hướng dẫn Điều lệ Đảng là phải đủ 18 tuổi mới được kết nạp, do các em không đủ tuổi để kết nạp ngay tại trường, mà phải chuyển về địa bàn dân cư hoặc chi bộ các trường đại học, cao đẳng để tiếp tục phấn đấu, rèn luyện, chờ đủ 18 tuổi mới có thể kết nạp. Giai đoạn này đã vô tình khiến không ít đoàn viên ưu tú bị gián đoạn phấn đấu, bởi việc kết nối giữa cấp ủy nhà trường với địa phương cư trú chưa thực sự chặt chẽ. Trong khi các em mới chỉ là đối tượng được bồi dưỡng nhận thức về Đảng, hoặc vừa được kết nạp trong nhà trường phổ thông, chưa phải đảng viên chính thức nên sự quan tâm/theo dõi ở địa phương chưa sâu sát. Và trên thực tế, đã có những em phải phấn đấu lại từ đầu, không được chi bộ trường đại học tiếp nhận ghi nhận quá trình phấn đấu khi còn học tập tại trường phổ thông.

Theo bà Nguyễn Thị Nhung, hiện nay, chưa có văn bản cụ thể hướng dẫn giải quyết vấn đề này. Tuy nhiên, đây là vấn đề thực tiễn mà rất nhiều các cơ sở giáo dục gặp phải. Để đảm bảo quá trình phấn đấu liên tục, không bị gián đoạn, đảm bảo quyền lợi cho các em học sinh, cần sự vào cuộc và quan tâm của các cấp ủy đảng. Đặc biệt là việc giới thiệu của cấp ủy đảng, hỗ trợ của đoàn thanh niên tại các cơ sở giáo dục phổ thông, cung cấp quá trình phấn đấu rèn luyện của các em trong quá trình học phổ thông đến các cấp ủy, đoàn thanh niên các bậc học cao hơn. Qua đó tiếp tục theo dõi, giám sát, hỗ trợ quá trình phấn đấu, rèn luyện của các em.

Cần sự phối hợp liên thông

Khảo sát mới nhất về công tác phát triển Đảng trong HSSV do Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cùng Viện nghiên cứu Đời sống xã hội TPHCM phối hợp thực hiện cũng đã chỉ ra: khó khăn cơ bản của công tác này là nguồn lực và cơ chế chính sách. Trong đó, theo PGS.TS Nguyễn Đức Lộc - Viện nghiên cứu Đời sống xã hội TPHCM, cần phải lưu tâm tới thời gian xét duyệt, tiêu chuẩn vào Đảng, độ tuổi vào Đảng, văn bản hướng dẫn công tác phát triển Đảng cho HSSV.

Nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Đức Lộc và các cộng sự phân tích: Về thời gian xét duyệt kết kết nạp Đảng cho một học sinh là đoàn viên ưu tú theo định kỳ 1 năm/lần. Cụ thể, thời gian từ lúc đoàn viên ưu tú là HSSV được tổ chức Đoàn giới thiệu cho cấp ủy cho đến lúc được kết nạp Đảng tại các trường THPT trung bình là 10 tháng, trong đó thấp nhất là 3 tháng và cao nhất là 36 tháng.

Tuy nhiên, nếu so sánh khoảng thời gian từ lúc đoàn viên ưu tú là HSSV được tổ chức Đoàn giới thiệu cho cấp ủy đến lúc được kết nạp Đảng tại trường THPT ở những khu vực khác nhau, thì khoảng thời gian này cũng khác nhau. Đơn cử như tại khu vực Trung bộ, học sinh có khoảng thời gian phấn đấu đến khi được kết nạp Đảng trung bình từ 3 - 11 tháng; khu vực Đông Bắc có thời gian phấn đấu đến khi được kết nạp Đảng là 12 tháng; ở khu vực Tây Nguyên thời gian này là từ 13 - 36 tháng. Như vậy, có thể thấy khu vực Trung bộ là nơi có thời gian từ khi giới thiệu học sinh/đoàn viên ưu tú cho tổ chức Đảng đến khi được kết nạp là nhanh nhất. Tây Nguyên là nơi có thời gian kết nạp lâu hơn so với các khu vực khác.

Điều này cho thấy, cần thiết có những văn bản cụ thể cho các giai đoạn xét kết nạp học sinh là đoàn viên ưu tú vào Đảng, để thực hiện thống nhất ở tất cả các trường THPT.

Khảo sát nghiên cứu của nhóm PGS.TS Nguyễn Đức Lộc cũng chỉ ra rằng, quy định chung hiện nay của Điều lệ Đảng về độ tuổi với người được kết nạp Đảng yêu cầu là đủ 18 tuổi (tính theo tháng) đang là một rào cản khá lớn cho học sinh THPT. Trong khi với học sinh lớp 12, đủ 18 tuổi theo năm sinh hay tháng sinh cũng không ảnh hưởng nhiều đến nhận thức các em. Do vậy, theo PGS.TS Nguyễn Đức Lộc, tiêu chỉ đủ 18 tuổi hiện hành cần phải thay đổi, điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện của học sinh THPT.

Từ những tồn tại đã được chỉ ra, TS Nguyễn Thị Tuyết Thanh - Viện nghiên cứu Đời sống xã hội TPHCM đề xuất các giải pháp cụ thể: Cần xây dựng cơ chế phối hợp liên thông tốt hơn giữa các trường THPT và các trường đại học, cao đẳng trong việc tiếp nhận hỗ trợ đối tượng Đảng và đảng viên là học sinh để các em được tiếp nối không bị đứt quãng quá trình rèn luyện thử thách. Cùng đó là việc xây dựng cơ chế phối hợp liên thông giữa các địa phương để công tác thẩm tra lý lịch được hoàn thành nhanh chóng; sớm có hướng dẫn thống nhất về cơ chế quản lý Đảng cho hệ thống các trường đại học, cao đẳng. Cụ thể, nên giao cho Bí thư Đảng ủy nhà trường được quyền ra quyết định kết nạp cho sinh viên để hạn chế thời gian chờ đợi xét duyệt vì phải qua nhiều cơ quan quản lý Đảng.

Ngay sau khi loạt bài “Khi “hạt giống đỏ” được ươm mầm từ trường học” được khởi đăng trên báo giấy, báo điện tử và các nền tảng xã hội khác, Báo Đại đoàn kết đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp, trao đổi.

Ông Nguyễn Đức Khanh – Bí thư Chi bộ 45 phường Ba Đình (Hà Nội): Bước đệm từ cơ sở

Quy định hiện nay về tiêu chuẩn kết nạp đảng viên, trong đó có độ tuổi từ 18 trở lên khá chặt chẽ, phù hợp. Tuy nhiên, thực tế ở cơ sở cho thấy, một số bạn trẻ tuy học giỏi, có năng lực nhưng do áp lực học tập nên chưa tích cực tham gia hoạt động cộng đồng, còn thiếu sự gắn bó với tập thể. Theo tôi, ngoài thành tích học tập và phẩm chất đạo đức, cần coi trọng khả năng tham gia công tác xã hội, tinh thần trách nhiệm với tập thể và địa phương. Đảng viên trẻ không chỉ cần tri thức, mà quan trọng hơn là phải thể hiện được vai trò trong đời sống cộng đồng. Chỉ như vậy mới lựa chọn được những hạt nhân thực sự tiêu biểu, vừa có trí tuệ, vừa có tinh thần cống hiến.

Đối với những đảng viên trẻ mới tốt nghiệp phổ thông, các em sẽ được bố trí sinh hoạt tạm thời tại chi bộ nơi cư trú. Đây là bước đệm quan trọng giúp các em tiếp tục rèn luyện, trước khi bước vào bậc học cao hơn hoặc ổn định công việc. Chủ trương này được các chi bộ cơ sở thực hiện nhằm tạo điều kiện, đồng thời giáo dục và bồi dưỡng thế hệ trẻ.

Thầy Phạm Xuân Thành – Chi ủy viên, Bí thư Đoàn Trường THPT Quan Hóa (Thanh Hóa): Cần quy định mở về độ tuổi

Về công tác chuyển tiếp đảng viên là học sinh sau khi kết thúc bậc THPT, từ tháng 5, 6 các em sẽ được chuyển sinh hoạt Đảng về địa phương nơi cư trú, sau đó Đảng bộ địa phương tiếp tục giới thiệu, chuyển tiếp lên chi bộ ở các trường đại học. Quy trình này nhìn chung thuận lợi, bảo đảm các em không bị “đứng ngoài” hay gián đoạn sinh hoạt trong giai đoạn chuyển cấp.

Tôi cho rằng quy định kết nạp Đảng hiện nay khá chặt chẽ, phù hợp. Tuy nhiên vẫn còn một điểm hạn chế về độ tuổi. Thực tế có nhiều học sinh lớp 12 rất nỗ lực, học tập tốt, tích cực phong trào nhưng do chưa đủ 18 tuổi, tính theo ngày, tháng sinh, nên chưa thể kết nạp ngay. Theo tôi, nên có quy định mở hơn: chỉ cần các em tròn 18 tuổi trong năm học lớp 12 là có thể xem xét kết nạp. Làm như vậy vừa động viên, vừa tạo điều kiện để nhiều học sinh ưu tú sớm trở thành đảng viên trẻ, tiếp tục rèn luyện ở môi trường mới.

Bà Bùi Thị Mỵ - phụ huynh đảng viên Quách Thị Thùy Linh (xã Nho quan, tỉnh Ninh Bình): Tăng nguồn sinh lực cho Đảng

Ngay từ khi con bước vào bậc THPT, gia đình tôi đã định hướng, động viên con nỗ lực, phấn đấu trở thành đảng viên. Và con gái tôi đã được kết nạp Đảng tại Trường THPT Nho Quan B (tỉnh Ninh Bình). Đây là vinh dự lớn của gia đình tôi. Tôi cho rằng quy định kết nạp Đảng hiện nay phù hợp, trong đó có quy định về độ tuổi. 18 là độ tuổi trưởng thành về mặt pháp lý, đủ điều kiện để chịu trách nhiệm trước pháp luật và tập thể.

Với những học sinh ưu tú, đủ mọi điều kiện nhưng chưa đủ 18 tuổi để kết nạp Đảng ở trường phổ thông, tuy là thiệt thòi cho các em nhưng cũng có mặt tích cực. Điều này sẽ là động lực để các em tiếp tục phấn đấu trở thành đảng viên trẻ ở bậc đại học, góp phần nêu cao tính Đảng trong thế hệ trẻ. Khi đã là đảng viên, các em phải thật sự khác biệt ở tinh thần trách nhiệm, thái độ sống và ý chí phấn đấu.

ThS Nguyễn Thị Nhung - Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh, Sinh viên (Bộ GDĐT): Chú trọng tạo nguồn đảng viên trẻ ngay từ năm học lớp 10

Theo kết quả khảo sát của Bộ GDĐT về tình hình HSSV phấn đấu trở thành đảng viên cho thấy, động cơ phấn đấu vào Đảng của đa số HSSV là đúng đắn, trong sáng; có 45,9 % HSSV được hỏi rất mong muốn hoặc mong muốn phấn đấu trở thành đảng viên; có 67,5% số HSSV đã là đảng viên trả lời lý do thực sự khi xin vào Đảng là vì lý tưởng cao đẹp của Đảng và vào Đảng để có điều kiện, môi trường phấn đấu rèn luyện, phát huy được vai trò của bản thân, coi đó là niềm tự hào của bản thân và gia đình.

Việc giáo dục lý tưởng, định hướng chính trị cho các em ở lứa tuổi 17, 18 - giai đoạn hình thành nhân cách và lý tưởng sống - là vô cùng cần thiết. Một học sinh ưu tú được kết nạp Đảng ở bậc THPT sẽ có cả một quá trình dài phía trước để tiếp tục rèn luyện, thử thách trong môi trường đại học và sau này. Đây chính là nguồn cán bộ trẻ, được đào tạo bài bản, có sự trung thành và nhiệt huyết, đảm bảo sự kế thừa vững chắc cho Đảng trong tương lai.

Các em chính là những tấm gương sống động nhất về học tập, đạo đức, kỷ luật và tinh thần tiên phong, gương mẫu, từ đó thúc đẩy phong trào thi đua học tập, rèn luyện của cả trường, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh.

Để lựa chọn các HSSV ưu tú để kết nạp vào Đảng, các nhà trường cần dựng cơ chế phát hiện, bồi dưỡng và theo dõi bài bản, khoa học: Phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và tổ chức Đoàn để phát hiện những nhân tố nổi bật ngay từ năm lớp 10 hoặc năm nhất đại học. Mỗi đoàn viên ưu tú cần được một đảng viên là giáo viên có kinh nghiệm trực tiếp theo dõi, hướng dẫn, định hướng và giúp đỡ trong suốt quá trình phấn đấu. Với mỗi HSSV trong diện cảm tình Đảng, cần có một lộ trình rèn luyện, phấn đấu rõ ràng, phù hợp với năng lực và sở trường của cá nhân em đó.

(còn nữa)

Nguyễn Hoài - Minh Quang