Khi khoa học nối dài tình hữu nghị Việt Nam – Cuba

Trước đó, ngày 28-8-2025, Mạng lưới Công nghệ sinh học Việt Nam - Cuba, sáng kiến do Viện Kinh tế Xanh khởi xướng, cũng chính thức ra mắt với sự tham gia của 20 thành viên đầu tiên đến từ các bệnh viện, viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp lớn. Hai sự kiện nối tiếp này phản ánh quá trình chuẩn bị bền bỉ, góp phần cụ thể hóa chủ trương tăng cường hợp tác khoa học - công nghệ giữa hai nước nói riêng và Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nói chung.

Lễ ký kết thỏa thuận hợp tác giữa Viện Kinh tế xanh và nhóm đối tác Việt Nam.

Nhân dịp này, phóng viên đã trò chuyện với bà Dương Thị Bích Diệp – Viện trưởng Viện Kinh tế Xanh.

PV: Thưa bà, sự ra đời của Mạng lưới Công nghệ sinh học Việt Nam - Cuba có ý nghĩa gì trong hợp tác lâu dài giữa hai nước?

Dương Thị Bích Diệp: Trong 65 năm quan hệ hữu nghị, hợp tác khoa học - kỹ thuật giữa Việt Nam và Cuba đạt nhiều kết quả nhưng chủ yếu vẫn phân tán. Chúng tôi mong muốn hình thành “ngôi nhà chung” – một mạng lưới chính thống quy tụ đồng bộ các viện nghiên cứu, trường đại học, bệnh viện, doanh nghiệp của cả hai nước.

Thông qua sân chơi chung này, các thành viên có thể chia sẻ nguồn lực về khoa học công nghệ, thông tin, nhân lực, thị trường và chính sách, từ đó cộng lực để tạo giá trị chung thay vì phát triển rời rạc. Đây chính là nền tảng để Mạng lưới Công nghệ sinh học Việt Nam - Cuba chính thức ra đời.

PV: Hành trình từ ý tưởng đến thực tiễn hẳn không dễ dàng, thưa bà?

Dương Thị Bích Diệp: Đúng vậy. Thách thức đầu tiên là khoảng cách địa lý và chênh lệch múi giờ trong điều kiện Cuba thiếu điện lưới nghiêm trọng nên các buổi làm việc trực tuyến đều diễn ra trong những khung giờ đặc biệt. Thứ hai là rào cản ngôn ngữ, do Cuba dùng tiếng Tây Ban Nha, ngôn ngữ không quá phổ biến tại Việt Nam. Thứ ba là sự khác biệt trong quy định và mô hình tổ chức giữa hai quốc gia.

Dù vậy, với tinh thần hợp tác hữu nghị, hài hòa lợi ích vì sự phát triển chung của cả hai quốc gia, cuối cùng Mạng lưới đã ra đời, minh chứng cho quyết tâm và gắn kết của cả hai phía.

PV: Viện Kinh tế Xanh được biết đến là tổ chức nghiên cứu, tư vấn chính sách về kinh tế bền vững. Vậy theo bà việc ký kết thành lập liên doanh khoa học công nghệ cùng Labiofam (Cuba) và Tập đoàn Hoa Sen có ý nghĩa thế nào?

Tổng Bí thư Tô Lâm và Bí thư thứ Nhất, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez chứng kiến Lễ trao Biên bản ghi nhớ về việc thành lập liên doanh giữa Công ty trách nhiệm hữu hạn Tập đoàn đầu tư hoa sen, Viện Kinh tế Xanh và Tập đoàn Labiofam.

Dương Thị Bích Diệp: Viện Kinh tế Xanh ngoài nghiên cứu, tư vấn chính sách và mô hình kinh tế bền vững còn có chức năng hoạt động khoa học - công nghệ, được phép tiếp nhận, chuyển giao và thúc đẩy ứng dụng công nghệ. Liên doanh này không chỉ đánh dấu cột mốc mới trong hợp tác công nghệ sinh học mà còn khẳng định sứ mệnh phát triển mô hình kinh tế khoa học của Viện, trực tiếp là lĩnh vực công nghệ sinh học Việt Nam - Cuba.

Điểm quan trọng là hợp tác được cụ thể hóa bằng dự án chiến lược. Chẳng hạn, tại Long Thành (Đồng Nai), Viện sẽ tư vấn cho Công ty TNHH Tập đoàn Đầu tư Hoa Sen xây dựng Khu đô thị sức khỏe quốc tế, trong đó có Cuba Town, Trường Đại học Công nghệ sinh học hợp tác cùng Đại học La Habana, Bệnh viện quốc tế ứng dụng thành tựu y học và đội ngũ bác sĩ, chuyên gia giỏi của Cuba, khu nghiên cứu - sản xuất sản phẩm chăm sóc sức khỏe và không gian văn hóa Mỹ Latinh.

Tại Lâm Đồng, Viện đang cùng Tỉnh xúc tiến Thung lũng công nghệ sinh học nông nghiệp, với trung tâm nghiên cứu, hệ thống phòng lab hiện đại, tổ hợp trồng - chế biến dược liệu, cũng như mô hình viện dưỡng lão - chăm sóc sức khỏe gắn với thiên nhiên.

Những dự án này nhằm biến tầm nhìn “khoa học - công nghệ là nền tảng kinh tế bền vững” thành giải pháp cụ thể, vừa học thuật vừa ứng dụng, tạo nên hệ sinh thái liên kết Việt Nam - Cuba.

Viện Kinh tế Xanh và Tập đoàn Labiofam (Cuba) ký hợp đồng khung hợp tác toàn diện về nghiên cứu, phát triển, sản xuất và thương mại các sản phẩm, công trình nghiên cứu công nghệ sinh học nông nghiệp và y học tự nhiên phục vụ chăm sóc sức khỏe nhân dân và phát triển nông nghiệp bền vững.

PV: Để chuẩn bị cho mạng lưới vừa ra mắt, Viện đã có những bước đi nào?

Dương Thị Bích Diệp: Chúng tôi đã triển khai nhiều hoạt động. Tháng 5/2025, đoàn công tác do tôi dẫn đầu sang Cuba làm việc với các tập đoàn công nghệ sinh học lớn như Labiofam, CIGB, CNIC thuộc BioCubafarma và Bộ Y tế công cộng Cuba.

Tháng 6, tại Lâm Đồng, Viện phối hợp UBND tỉnh tổ chức Hội thảo Y sinh Việt Nam - Cuba, quy tụ hơn 200 nhà khoa học, viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Ngay tại hội thảo, chúng tôi và các đối tác Cuba đã ký bản ghi nhớ khung hợp tác.

Đến tháng 7, Viện trình kiến nghị 8 điểm lên Ủy ban Liên Chính phủ Việt Nam – Cuba, trong đó ưu tiên thành lập liên doanh công nghệ sinh học với Công ty TNHH Tập đoàn Đầu tư Hoa Sen và Tập đoàn Labiofam. Liên doanh này sẽ là nền tảng pháp lý - tài chính cho ba dự án: Khu đô thị sức khỏe quốc tế do Hoa Sen đầu tư tại Đồng Nai, Khu công nghệ sinh học nông nghiệp tại Lâm Đồng và sàn thương mại điện tử chuyên biệt cho sản phẩm công nghệ sinh học.

PV: Bà nhiều lần nhấn mạnh “ngoại giao khoa học”. Điều đó được hiểu thế nào?

Dương Thị Bích Diệp: Ngoại giao không chỉ là hoạt động chính trị diễn ra ở cấp Chính phủ mà còn ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Khoa học là “ngôn ngữ chung” vượt qua mọi rào cản văn hóa, thể chế và địa lý, giúp các quốc gia và con người xích lại gần nhau vì mục tiêu phát triển, bảo vệ sự sống.

Trong quan hệ Việt Nam - Cuba, công nghệ sinh học chính là nền tảng đột phá để hai dân tộc tiếp tục đồng hành. Nếu quá khứ, tình hữu nghị được tôi luyện bằng lịch sử và sự thủy chung, thì hôm nay, khoa học sẽ tiếp thêm sức sống mới, trường tồn cho mối quan hệ ấy.

PV: Về dài hạn, bà kỳ vọng gì từ mạng lưới và các sáng kiến của Viện?

Dương Thị Bích Diệp: Tôi mơ về một “ngôi nhà khoa học” Việt Nam - Cuba trong 10 năm tới, nơi có các dự án liên doanh, đồng thời quy tụ thế hệ nhà khoa học trẻ hai nước cùng nghiên cứu, sáng tạo ra công trình và bằng sáng chế chung, phục vụ sứ mệnh bảo vệ sự sống và thịnh vượng bền vững của nhân dân hai nước.

Viện Kinh tế Xanh mong muốn không chỉ là cầu nối, mà còn trở thành trung tâm của “hệ sinh thái” thúc đẩy khoa học, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Giá trị của sáng kiến nằm ở những dự án đi vào đời sống, để người dân được thụ hưởng.

Chúng tôi sẽ đồng hành để biến cam kết hôm nay thành hành động ngày mai – đưa công nghệ và sản phẩm quốc tế tốt nhất về Việt Nam, sát cánh cùng Cuba trong giai đoạn khó khăn, vì lợi ích nhân dân hai nước và một tương lai bền vững chung.

Thanh Mai