Khó khăn trong chuyển đổi số y tế

Cán bộ Bệnh viện Đống Đa (Hà Nội) hướng dẫn người dân sử dụng công nghệ số trong việc đăng ký khám, chữa bệnh. (Ảnh HUY HOÀNG)

Những vướng mắc

Hiện nay, ở nhiều địa phương, nhất là tuyến cơ sở, hệ thống máy chủ, thiết bị đầu cuối cùng đường truyền internet vẫn chưa đầy đủ và bảo đảm để vận hành.

Theo Tiến sĩ Lê Văn Cường, Giám đốc Sở Y tế Thanh Hóa, hạ tầng công nghệ thông tin mặc dù được đầu tư nhưng vẫn còn thiếu đồng bộ giữa các tuyến y tế, nhất là tại một số trạm y tế xã vùng sâu, vùng xa. Đường truyền internet chưa ổn định, thiết bị máy tính, máy chủ còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc triển khai bệnh án điện tử và kết nối dữ liệu.

Việc chuyển đổi số y tế đòi hỏi nguồn lực rất lớn nhưng với nhiều bệnh viện công lập tự chủ nhóm 3, nhóm 4, quy định tài chính chỉ cho phép chi thường xuyên chứ chưa cho phép đầu tư, chính vì vậy vẫn phải chờ “chi viện” từ các cấp có thẩm quyền. Không ít cơ sở phải đầu tư hạng mục để đạt chuẩn bệnh án điện tử gặp nhiều khó khăn, lúng túng bởi quy định chuyên môn cao nhưng nguồn lực lại hạn chế.

Bên cạnh đó, khó khăn với các bệnh viện công lập là chưa có khung giá dịch vụ công nghệ thông tin trong chi phí khám chữa bệnh, vì vậy bảo hiểm y tế không thanh toán được các dịch vụ khi sử dụng phần mềm như lưu trữ ảnh, chữ ký số, lưu trữ dữ liệu hồ sơ ảnh... Nhiều việc có thể làm nhưng nhiều bệnh viện không dám làm vì sợ không có cơ sở pháp lý.

Một “điểm nghẽn” khác là lựa chọn và triển khai phần mềm. Thị trường hiện có nhiều doanh nghiệp cung cấp giải pháp bệnh án điện tử, mỗi nơi một kiến trúc, tiêu chuẩn dữ liệu khác nhau và không phù hợp với tình hình thực tế tại mỗi đơn vị. Các bệnh viện phải vừa tìm hiểu, chạy thử, vừa điều chỉnh quy trình nội bộ, tuy nhiên không phải phần mềm nào cũng đáp ứng được. “Việc thay thế phần mềm trong bệnh viện là rất khó bởi vì hoạt động khám chữa bệnh là quá trình liên tục, không thể gián đoạn, nhất là việc chuyển dữ liệu từ phần mềm cũ sang phần mềm mới” - Bác sĩ Chuyên khoa II Nguyễn Ngọc Vinh, Phó Giám đốc Bệnh viện Ba Vì, thành phố Hà Nội chia sẻ.

Không chỉ vậy, quy trình đấu thầu, mua sắm và giá cả các phần mềm khó thực hiện do việc đánh giá phần mềm rất khó xác định và lượng giá. Theo Cục Khoa học công nghệ và đào tạo (Bộ Y tế), việc triển khai lập, thẩm định, phê duyệt, tổ chức đấu thầu, lựa chọn nhà cung cấp gặp nhiều khó khăn ở nhiều địa phương do cơ chế mua sắm, thuê dịch vụ công nghệ thông tin bị ràng buộc bởi nhiều quy định.

Nếu hạ tầng, phần mềm là “phần cứng” thì thói quen làm việc, năng lực số của đội ngũ y tế và người bệnh chính là “phần mềm sống” quyết định thành bại của chuyển đổi số. Nhiều bác sĩ, điều dưỡng đã làm việc hàng chục năm với sổ sách, bệnh án giấy. Bây giờ yêu cầu chuyển hoàn toàn sang môi trường số, ký số, lưu trữ trên hệ thống, nếu không có sự chỉ đạo quyết liệt và đào tạo bài bản thì rất khó khăn.

Ngoài ra, trình độ công nghệ thông tin của nhân viên y tế giữa các tuyến khá chênh lệch, dễ dẫn đến sai sót dữ liệu trong giai đoạn đầu vận hành. Nhiều bệnh viện chỉ có vài cán bộ công nghệ thông tin nhưng phải “gánh” toàn bộ hệ thống, bên cạnh đó là người dân vẫn còn bỡ ngỡ với dịch vụ số.

Cần triển khai nhiều giải pháp

Để tháo gỡ những vướng mắc nêu trên, theo ông Nguyễn Lê Phúc, Phó Cục trưởng Khoa học công nghệ và đào tạo (Bộ Y tế), các cơ quan chức năng sẽ xây dựng và điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật về chuyên môn ứng dụng công nghệ thông tin trong khám, chữa bệnh cập nhật quy định tại Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023; Xây dựng và ban hành quy định chi tiết về giá dịch vụ khám, chữa bệnh bao gồm cả khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế và khám, chữa bệnh dịch vụ, trong đó có kết cấu chi phí ứng dụng công nghệ thông tin. Ban hành giá các dịch vụ khám, chữa bệnh có sử dụng hệ thống RIS/PACS, quản lý hình ảnh y tế thay cho in phim, in giấy ảnh… tại các cơ sở khám, chữa bệnh. Sửa đổi và bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật như Thông tư số 53/2014/TT-BYT, Thông tư số 54/2017/TT-BYT để thống nhất định nghĩa, tiêu chuẩn kỹ thuật và giá trị pháp lý của hồ sơ bệnh án điện tử, xác thực chữ ký số, chữ ký điện tử cho người bệnh. Khi pháp lý rõ ràng, bệnh viện sẽ không còn lúng túng trong triển khai ứng dụng công nghệ thông tin.

Việc ban hành khung định mức kinh tế, kỹ thuật cho các dịch vụ số trong khám, chữa bệnh sẽ là cơ sở để các bệnh viện hạch toán, quan trọng hơn để thu hút các nhà đầu tư xã hội hóa tham gia xây dựng nền y tế thông minh. Đồng thời, cần có thêm cả định mức nhân lực công nghệ thông tin tối thiểu tại các bệnh viện, các chính sách đãi ngộ tốt để thu hút kỹ sư công nghệ chất lượng cao gắn bó lâu dài với ngành y.

Một điểm nữa là chuẩn hóa kỹ thuật và chất lượng hệ thống, xây dựng quy chuẩn kết nối, liên thông dữ liệu giữa các phần mềm; tiêu chí đánh giá chất lượng hệ thống thông tin bệnh viện, tiêu chí an toàn, an ninh, bảo mật thông tin sức khỏe cá nhân. Cùng với đó, nhà nước cần bố trí nguồn lực hỗ trợ các bệnh viện khó khăn trong triển khai bệnh án điện tử; tổ chức tập huấn, hội thảo, diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm.

Theo ông Lê Văn Cường, lãnh đạo các đơn vị cần xác định chuyển đổi số là nhiệm vụ trọng tâm trong quản lý và khám, chữa bệnh. Phân nhóm đơn vị, xây dựng lộ trình triển khai phù hợp, tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá tiến độ triển khai bệnh án điện tử tại từng đơn vị. Về hạ tầng, phần mềm cần ưu tiên đầu tư mạng, máy chủ, thiết bị đầu cuối tại các khoa, trạm y tế; nơi khó khăn có thể tính tới thuê dịch vụ công nghệ thông tin để có nguồn lực nâng cấp thường xuyên. Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số cho bác sĩ, điều dưỡng, cán bộ quản lý; đưa tiêu chí “năng lực số” vào đánh giá hằng năm; yêu cầu lãnh đạo khoa, phòng nêu gương trong sử dụng hệ thống số và bố trí, thu hút cán bộ công nghệ thông tin chuyên trách tại mỗi đơn vị…

AN PHONG MINH