Khoa học công nghệ: Viết tiếp hành trình khát vọng bằng tư duy đổi mới

Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng các đại biểu tham quan triển lãm thành tựu khoa học và công nghệ trong khuôn khổ buổi lễ. Ảnh: Bộ KHCN

80 năm "đi trước mở đường”

Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, 80 năm - một chặng đường lịch sử đủ dài để gian khó lắng thành cốt cách, để hy sinh hóa thành bản lĩnh, để chiến công trở thành niềm kiêu hãnh. Đó là 80 năm "đi trước mở đường", 80 năm phụng sự đất nước, 80 năm đồng hành cùng dân tộc.

"Thế hệ hôm nay có sứ mệnh viết tiếp hành trình ấy, bằng khát vọng lớn, tư duy đổi mới và tinh thần phụng sự. Không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn tạo ra công nghệ, không chỉ tiếp nhận tri thức, mà còn khai phá tri thức mới, không chỉ xây dựng hạ tầng số, mà còn thúc đẩy chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực, để góp phần đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số và tri thức", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Phát biểu tại buổi lễ, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Tổng Bí thư Tô Lâm gửi tới các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo, các đồng chí lão thành cách mạng, các nhà khoa học, doanh nhân, cùng toàn thể các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động ngành Bưu chính Viễn thông, Khoa học và Công nghệ lời thăm hỏi, lời chúc mừng tốt đẹp nhất.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhắc lại lịch sử, ngay từ khi chưa giành được chính quyền, Đảng ta đã đặc biệt coi trọng công tác giao thông liên lạc và khoa học - công nghệ. Ngày 15/8/1945, tại Tân Trào, Hội nghị Toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương quyết định thành lập Ban Giao thông chuyên môn - sự kiện đặt nền móng đầu tiên cho Ngành Bưu điện Việt Nam.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Bộ KHCN

Chỉ hơn một năm sau, ngày 19/12/1946, tại Bưu điện Bờ Hồ (Hà Nội), một tín hiệu điện báo phát đi mệnh lệnh toàn quốc kháng chiến, truyền đi sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc đứng lên chống thực dân xâm lược. Hàng vạn cán bộ giao bưu, chiến sĩ thông tin đã không tiếc máu xương để giữ cho "mạch máu thông tin" luôn thông suốt, góp phần quyết định thắng lợi của cách mạng.

Trong kháng chiến chống Mỹ, đường dây thông tin, hệ thống giao bưu đã băng rừng, vượt núi, vượt bom đạn để đảm bảo chỉ huy thông suốt từ Trung ương đến chiến trường. Cùng với đó, các nhà khoa học, kỹ sư Việt Nam đã ngày đêm nghiên cứu, chế tạo từ vũ khí, thuốc men đến các công cụ sản xuất, góp phần trực tiếp vào chiến thắng nơi tiền tuyến.

Theo Tổng Bí thư, sau gần 40 năm đổi mới, đất nước ta đã có bước phát triển vượt bậc, từ quốc gia nghèo nàn, bị bao vây cấm vận trở thành nền kinh tế có quy mô lớn thứ 4 Đông Nam Á, thứ 32 thế giới, hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu. Trong thành tựu chung đó, Ngành Bưu chính Viễn thông và Khoa học - Công nghệ có đóng góp rất quan trọng.

Ngành Bưu chính Viễn thông đã đi đầu trong số hóa mạng lưới, đưa Internet vào Việt Nam từ năm 1997, mở ra không gian mới cho học tập, sản xuất, kinh doanh, giải trí, hội nhập. Đến nay, mạng lưới phủ sóng rộng khắp, 4G đạt gần 100% dân số, 5G đang được triển khai và Việt Nam nằm trong số ít quốc gia tự thiết kế, chế tạo thành công thiết bị 5G. Bưu chính ngày càng hiện đại, ứng dụng công nghệ số để trở thành hạ tầng cho thương mại điện tử, logistics.

Ngành Khoa học - Công nghệ đã đạt nhiều thành tựu nổi bật: Nghiên cứu giống lúa năng suất cao, góp phần đưa Việt Nam thành một trong những trụ cột an ninh lương thực toàn cầu; làm chủ công nghệ sản xuất vaccine đạt chuẩn quốc tế; thực hiện thành công nhiều ca ghép tạng phức tạp… Việt Nam cũng nhiều năm liền nằm trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình có tốc độ cải thiện thứ hạng nhanh nhất theo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII).

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Tổng Bí thư Tô Lâm trao Huân chương Lao động hạng Nhất tặng Bộ KH&CN. Ảnh: Bộ KHCN

"Những thành tựu đó minh chứng rằng: Khi đất nước có đường lối đúng, khi ý Đảng hòa quyện với lòng dân, khi trí tuệ Việt Nam được khơi dậy, chúng ta có thể làm nên những điều tưởng chừng không thể", Tổng Bí thư khẳng định.

Kỷ nguyên mới: Hợp nhất để phát triển

Ngày 01/3/2025, hai ngành Bưu chính - Viễn thông và Khoa học - Công nghệ chính thức hợp nhất, hình thành Bộ Khoa học và Công nghệ. Đây là quyết sách chiến lược, thể hiện tầm nhìn của Đảng, Nhà nước: thống nhất đầu mối, cộng hưởng nguồn lực, nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý, để khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm của phát triển.

Hợp nhất để tập trung, tránh phân tán; để mỗi nguồn lực đầu tư được sử dụng hiệu quả; để doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân có một địa chỉ tin cậy đồng hành, hỗ trợ. Đây là bước đi quan trọng nhằm hiện thực hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành quốc sách đột phá trong giai đoạn phát triển mới.

Tổng Bí thư cho rằng, một nhiệm vụ bao trùm, xuyên suốt là Bộ Khoa học và Công nghệ phải đi đầu trong việc tổ chức thực hiện thắng lợi Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị - với đầy đủ các định hướng, nhiệm vụ trọng tâm đã có trong Nghị quyết.

Vấn đề quan trọng hiện nay là tập trung hành động quyết liệt, cụ thể hóa bằng những việc làm thiết thực, hiệu quả, tạo chuyển biến rõ rệt trong thực tiễn, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội.

Ba trụ cột then chốt

Để làm được điều đó, trong rất nhiều nhiệm vụ của Nghị quyết 57, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh 3 trụ cột then chốt mà Bộ và ngành Khoa học và Công nghệ cần tập trung trong thời gian tới.

Thứ nhất, là về thể chế đột phá và môi trường thuận lợi.

Với chức năng tham mưu, kiến tạo, Bộ phải chủ động đề xuất, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách để khuyến khích đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số. Thể chế không chỉ để quản lý, mà còn để khơi thông nguồn lực, biến tiềm năng thành hiện thực, biến trí tuệ Việt Nam thành sản phẩm, công nghệ, giá trị gia tăng. Cần nhanh chóng ban hành các chính sách vượt trội, có cơ chế thử nghiệm đối với công nghệ mới; đồng thời mạnh dạn trao quyền, bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Thứ hai, là về công nghệ lõi, hạ tầng số và ngành mũi nhọn.

Với chức năng quản lý nhà nước, Bộ phải định hướng và dẫn dắt phát triển những lĩnh vực công nghệ mũi nhọn có ý nghĩa chiến lược như công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, vật liệu mới, năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, bảo đảm an ninh năng lượng, phục vụ phát triển xanh, bền vững… Đồng thời, tập trung xây dựng hạ tầng số quốc gia hiện đại, đồng bộ, an toàn, coi đó là hệ thần kinh trung ương của quản trị quốc gia và phát triển kinh tế số, xã hội số. Trong lựa chọn công nghệ, không chạy theo giải pháp rẻ, lạc hậu mà phải quyết tâm đi tắt, đón đầu, tiếp cận công nghệ tiên tiến, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ ba, là về nguồn lực, nhân lực và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Với chức năng kết nối, điều phối, Bộ phải thúc đẩy huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho khoa học - công nghệ; tăng mạnh tỷ trọng chi ngân sách và khuyến khích doanh nghiệp, quỹ đầu tư mạo hiểm cùng tham gia. Đầu tư cho khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải được coi là chiến lược lâu dài, chấp nhận độ trễ và rủi ro, nhưng phải kiên định theo đuổi vì đó là đầu tư cho tương lai. Đồng thời, phải có cơ chế đặc biệt để thu hút, trọng dụng nhân tài trong và ngoài nước; khuyến khích startup sáng tạo, gắn đào tạo đại học, sau đại học với nhu cầu thực tiễn. Doanh nghiệp cần thực sự trở thành trung tâm hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, là chủ thể giải quyết những “đề bài lớn” của đất nước; viện - trường là nền tảng, trí thức và nhân tài là động lực.

Bích Thủy