Khởi đầu một kỷ nguyên mới về trách nhiệm của người sáng tạo nội dung số

Động thái mới này đánh dấu bước siết chặt chưa từng có đối với giới sáng tạo nội dung, buộc họ phải có trách nhiệm hơn với vấn đề mình chia sẻ, đồng thời kiểm soát hoạt động phát sóng trực tuyến (livestream) trên các nền tảng.

Trung Quốc bắt đầu thực thi loạt quy định mới với người sử dụng mạng xã hội nhằm nâng cao chất lượng nội dung trực tuyến và kiểm soát hoạt động livestream trên các nền tảng số. Ảnh: CGNT

Định hình lại môi trường mạng

Từ cuối tháng 10, Chính phủ Trung Quốc bắt đầu thực thi loạt quy định mới với người sử dụng mạng xã hội nhằm nâng cao chất lượng nội dung trực tuyến và kiểm soát hoạt động livestream trên các nền tảng. Cụ thể, những cá nhân muốn chia sẻ hoặc livestream nội dung liên quan đến y học, tài chính và pháp luật bắt buộc phải có bằng cấp và chứng chỉ chuyên môn hợp pháp. Chính sách này do Cục Quản lý không gian mạng Trung Quốc (CAC) phối hợp cùng Bộ Văn hóa và Du lịch nước này triển khai với mục tiêu chống tin giả, ngăn chặn lời khuyên thiếu cơ sở chuyên môn và khuyến khích sáng tạo nội dung chất lượng cao.

Những nền tảng như WeChat (với hơn 1,3 tỷ người dùng hàng tháng), Douyin (phiên bản Trung Quốc của TikTok - 700 triệu người dùng), Weibo (600 triệu người dùng) và Xiaohongshu (Little Red Book - 300 triệu người dùng) giờ đây phải xác minh chứng chỉ hành nghề của người sáng tạo trước khi cho phép họ chia sẻ nội dung thuộc các lĩnh vực đặc thù. Quy định này nêu rõ, nếu bạn là người có sức ảnh hưởng và muốn thảo luận về các chủ đề "nghiêm túc" - bạn phải cung cấp các chứng chỉ chuyên môn có liên quan. Khi đăng tải nội dung lên các nền tảng mạng xã hội ở Trung Quốc, người sáng tạo nội dung phải nêu rõ khi nào thông tin được lấy từ các nghiên cứu hoặc khi nào video của họ sử dụng nội dung do AI tạo ra.

CAC cũng cấm quảng cáo các sản phẩm y tế, thực phẩm chức năng và thực phẩm bổ sung nhằm ngăn chặn các hoạt động quảng cáo trá hình dưới dạng nội dung "giáo dục". Người vi phạm có thể bị xóa bài, khóa tài khoản hoặc phạt tiền lên đến 100.000 NDT (khoảng 14.000 USD). Quy định nhằm hạn chế thông tin sai lệch, bảo vệ công chúng khỏi những lời khuyên không đúng hoặc gây hiểu lầm.

Củng cố lòng tin vào thông tin trực tuyến

Giới quan sát cho rằng đây là một trong những hệ thống kiểm chứng bằng cấp khắt khe nhất đối với các nhà sáng tạo nội dung, nhằm bảo vệ lợi ích công chúng và củng cố lòng tin vào thông tin trực tuyến, sau hàng loạt vụ việc người nổi tiếng phát ngôn sai lệch hoặc kinh doanh hàng giả qua mạng.

Livestream bán hàng đã và đang là xu hướng phổ biến tại Trung Quốc, đặc biệt sau đại dịch Covid-19. Trong vài năm gần đây, các nền tảng như Douyin hay Bilibili đã trở thành nguồn thông tin chính của hàng trăm triệu người dùng. Theo thống kê của Trung tâm Internet Trung Quốc (CNNIC), đến cuối năm 2023, quốc gia tỷ dân này đã có hơn 15 triệu người phát trực tiếp chuyên nghiệp, tương đương tỉ lệ 1/100 người. Doanh thu từ livestream thương mại điện tử đạt hơn 4.900 tỷ NDT (khoảng 700 tỷ USD) và bản thân Trung Quốc cũng chính thức công nhận dẫn phát trực tiếp là một nghề vào ngày 31-7-2023.

Nhiều ngôi sao mạng xã hội như Điên Tiểu Dương Ca hay “ông hoàng son môi” Lý Giai Kỳ đã thu hàng trăm triệu USD mỗi năm từ các buổi phát sóng trực tiếp. Cụ thể, Điên Tiểu Dương Ca thu nhập gần 451 triệu USD vào năm 2023, nhưng từng bị nghi bán thịt bò giả. Tháng 9 năm ngoái, Công ty Three Sheep Group (Ba con cừu) của Điên Tiểu Dương Ca đã bị phạt 9,8 triệu USD sau khi bị cáo buộc tiếp thị sai sự thật về nguồn gốc bánh Trung thu.

Tuy nhiên, quy định này cũng làm dấy lên nhiều tranh luận về nguy cơ kiểm duyệt và hạn chế tự do sáng tạo. Nhiều nhà phê bình cho rằng đây là một hình thức kiểm duyệt kỹ thuật số mới, có thể kìm hãm sự sáng tạo và thu hẹp không gian cho các cuộc thảo luận mở. Giới chuyên gia cũng chỉ ra rằng khái niệm “chuyên môn” vẫn còn mơ hồ và mang tính chủ quan, trao cho cơ quan quản lý quyền quyết định lớn hơn trong việc xác định ai được phép chia sẻ thông tin.

Quy định mới đồng thời tạo ra nhiều thách thức cho các nền tảng và cộng đồng sáng tạo. Các doanh nghiệp như Douyin hay Bilibili sẽ phải đầu tư hệ thống xác minh thông tin, quản lý giấy tờ và kiểm duyệt nội dung phức tạp hơn, kéo theo chi phí vận hành gia tăng.

Dù vậy, quy định mới có thể mang lại những lợi ích rõ ràng. Việc yêu cầu bằng cấp, giấy phép hành nghề hoặc chứng chỉ chuyên môn sẽ làm tăng độ tin cậy cho thông tin, hạn chế tình trạng “bác sĩ TikTok” hay “chuyên gia tài chính ảo” - những người tự xưng là chuyên gia để quảng cáo hoặc kiếm lợi bất chính. Người dùng cũng có thể yên tâm hơn khi biết rằng nội dung họ xem đến từ người có chuyên môn thật sự. Bên cạnh đó, quy định này cũng tạo ra khuôn khổ pháp lý rõ ràng, giúp ngành sáng tạo nội dung tại Trung Quốc chuyên nghiệp hơn, phân định ranh giới giữa người sáng tạo giải trí và người cung cấp kiến thức chuyên môn.

CAC cũng khẳng định, các quy định mới không áp dụng với nội dung đời sống, ẩm thực hay giải trí. Chẳng hạn, một blogger ẩm thực có thể thoải mái đánh giá món ăn đường phố, miễn là họ không tuyên bố rằng "món này có thể chữa ung thư".

Nêu cao trách nhiệm của người sáng tạo nội dung

Quyết định này phản ánh nỗ lực rộng hơn của Bắc Kinh trong việc thắt chặt quản lý hệ sinh thái kỹ thuật số nhằm bảo đảm truyền thông công cộng tuân thủ các tiêu chuẩn quốc gia về tính chính xác, trách nhiệm và tính chuyên nghiệp. Trong bối cảnh thế giới tràn ngập thông tin, không phải ai cũng có thể phát ngôn về mọi lĩnh vực mà không có trách nhiệm hoặc cơ sở khoa học.

Các nghiên cứu cho thấy, nội dung do người có sức ảnh hưởng thúc đẩy thường có xu hướng lan truyền thông tin sai lệch, khuyến khích các mô hình tiêu dùng mang tính lừa đảo và làm gia tăng nguy cơ rò rỉ dữ liệu cá nhân. Từ góc nhìn đó, quy định của Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc (CAC) có thể được xem như một biện pháp nhằm bảo vệ xã hội khỏi “kỷ nguyên tin giả”.

Xét trên bình diện quốc tế, động thái của Trung Quốc phản ánh xu hướng siết chặt quản lý những người có ảnh hưởng trên toàn cầu. Năm ngoái, Tây Ban Nha đã thông qua luật về người có ảnh hưởng, trong đó yêu cầu những người có hơn 1 triệu người theo dõi hoặc thu nhập lớn phải đăng ký chính thức và tuân thủ quy định quảng cáo. Nhiều nền tảng quốc tế như YouTube và Google hiện ưu tiên xếp hạng nội dung dựa trên 4 yếu tố: Kinh nghiệm, chuyên môn, uy tín và độ tin cậy nhằm bảo đảm thông tin chính xác và có giá trị.

Ngành tiếp thị do người có sức ảnh hưởng thực hiện được dự đoán sẽ đạt 480 tỷ USD vào năm 2027, khi các thương hiệu ngày càng phụ thuộc vào những người sáng tạo nội dung để xây dựng niềm tin và sự tương tác trên mạng xã hội. Do đó, các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu không có sự giám sát phù hợp, những người có sức ảnh hưởng này có thể phải trả giá đắt. Động thái mới nhất của Trung Quốc báo hiệu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới về trách nhiệm của những người sáng tạo nội dung trực tuyến trên các nền tảng số, nơi mà uy tín chứ không phải sự nổi tiếng sẽ quyết định tầm ảnh hưởng.

Thùy Dương (theo Financial Times, Morocco News, Economic Times, India Times)