Không còn khoảng trống pháp lý về chỉ định thầu

Như vậy, những câu hỏi của các nhà thầu về thế nào là dự án cấp bách, tình huống đặc thù, thế nào là công trình, dự án tương tự, những điều kiện đánh giá năng lực nhà thầu… đã được trả lời rất rõ.

Theo pháp luật về đấu thầu hiện hành, hình thức chỉ định thầu được áp dụng khá rộng rãi, tới 30 trường hợp cụ thể. Bên cạnh những gói thầu thuộc các lĩnh vực chiến lược, các dự án, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo đặc biệt, dự án đầu tư công đặc biệt, khẩn cấp…, việc chỉ định thầu được áp dụng với các dự án cần đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo chất lượng, hiệu quả, các gói thầu sửa chữa, cải tạo trụ sở làm việc, nhà lưu trú công phục vụ sắp xếp, tổ chức bộ máy nhà nước.

Thậm chí, nếu pháp luật quản lý ngành, lĩnh vực có quy định về chỉ định thầu, thì dự án vẫn được thực hiện theo hình thức trên, dù không có quy định tại pháp luật về đấu thầu. Hạn mức nhiều gói thầu thuộc diện chỉ định thầu cũng được nâng lên đáng kể so với quy định hiện hành.

Đặc biệt, pháp luật về đấu thầu đã bổ sung quy định đặt hàng là một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu, mở rộng áp dụng hình thức này đối với dịch vụ, hàng hóa có sử dụng vốn đầu tư công và các nguồn vốn khác, không chỉ giới hạn là nguồn chi thường xuyên.

Quy trình thủ tục chỉ định thầu cũng được đơn giản hóa. Với quy trình thông thường, sẽ không bắt buộc thẩm định hồ sơ yêu cầu, kết quả lựa chọn nhà thầu. Với quy trình rút gọn, chủ đầu tư và nhà thầu có thể thương thảo ký hợp đồng ngay, không cần bước thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu…

Tựu trung, việc áp dụng cơ chế chỉ định thầu thực sự là công cụ linh hoạt để đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm quốc gia, các dự án có tính kết nối, đảm bảo sự đồng bộ, hiệu quả. Cũng có nghĩa, việc tăng tốc độ giải ngân đầu tư công sẽ song hành với chất lượng, hiệu quả đầu tư.

Song, để cơ chế này phát huy tối đa hiệu quả và tránh những rủi ro tiềm ẩn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư và cộng đồng doanh nghiệp nhằm hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường tính minh bạch, giám sát.

Cũng phải nói thêm, Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy thực hiện các dự án trọng điểm. Các cơ chế này, một mặt thực hiện yêu cầu đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian thực hiện, mặt khác thể hiện những bước cải cách lớn về tư duy trong quản lý dự án.

Ngoài cơ chế liên quan đến chỉ định thầu, các nhóm dự án nói trên còn được hưởng các cơ chế, chính sách đặc thù về trình tự, thủ tục liên quan đến lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án; được phân chia dự án thành phần mà không phải tuân thủ quy định pháp luật về xây dựng.

Liên quan đến vốn, nhóm các dự án trên còn được hưởng những cơ chế như phát hành trái phiếu để bổ sung vốn hằng năm nếu ngân sách nhà nước không đáp ứng tiến độ; được hưởng cơ chế huy động vốn ODA mà không phải lập đề xuất dự án…

Các dự án trên còn được hưởng cơ chế về khai thác khoáng sản nhóm IV làm vật liệu thông thường, cho phép điều chỉnh trữ lượng khai thác, kéo dài thời gian khai thác, nâng công suất mỏ, mà không phải làm thủ tục điều chỉnh quy hoạch, không phải lập dự án khai thác hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư, không phải làm đánh giá tác động môi trường…

Mục tiêu cuối cùng là sớm đưa công trình vào khai thác, sử dụng, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, nhu cầu của xã hội, doanh nghiệp và người dân. Nhưng điều này cũng đặt ra yêu cầu về phối hợp trong thực hiện những cơ chế, chính sách đặc thù hỗ trợ các dự án trọng điểm. Hiệu quả của chỉ định thầu cũng sẽ bị vô hiệu nếu các cơ chế, chính sách liên quan khác, như việc phê duyệt đơn giá bị chậm, thiếu nguồn cung vật liệu…

Bảo Duy