Không khí lạnh tràn về 'rửa trôi' ô nhiễm không khí Hà Nội

Sáng nay, người dân Hà Nội đã thức dậy với một bầu không khí trong lành hiếm có trong những tháng cuối năm. Chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại nhiều điểm đo ghi nhận ở mức Tốt, một sự thay đổi ngoạn mục chỉ trong vòng chưa đầy 24 giờ.

Người dân Hà Nội thức dậy với không khí trong lành sáng nay.

Sự kiện này trở nên nổi bật hơn bao giờ hết khi được đặt cạnh bối cảnh của chỉ một ngày trước đó. Sáng 13.12, Hà Nội vẫn ở vị trí đáng báo động trong bảng xếp hạng các thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Theo dữ liệu từ ứng dụng AirVisual lúc 7 giờ 15 phút, thành phố đứng thứ 3 toàn cầu với chỉ số AQI lên tới 254, mức Nguy hại (màu nâu), cảnh báo khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng.

Từ mức "Nguy hại" (vượt 200, ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn bộ dân số) xuống mức "Tốt" (dưới 50, chất lượng không khí lý tưởng) và mức trung bình 60 sáng nay là một cú chuyển mình không tưởng, đặt ra câu hỏi lớn: Điều gì đã tạo nên sự thay đổi đột ngột và mạnh mẽ đến vậy? Câu trả lời nằm ở tác động của một đợt không khí lạnh mạnh tăng cường, mang theo mưa rào nặng hạt và gió đông bắc.

Theo phân tích từ Cục Môi trường và các cơ quan khí tượng, chất lượng không khí Hà Nội được cải thiện là nhờ vào một tổ hợp các yếu tố khí tượng thuận lợi. Đây là cơ chế quan trọng nhất. Cơn mưa rào nặng hạt vào chiều ngày 13.12 đóng vai trò như một máy lọc khổng lồ.

Khi hạt mưa rơi xuống, chúng va chạm, hấp thụ và cuốn theo các hạt bụi mịn, đặc biệt là PM2.5 (hạt có đường kính nhỏ hơn 2.5 micromet) và các chất ô nhiễm khác lơ lửng trong không khí.

Theo số liệu, hiệu suất rửa trôi của mưa nặng hạt đối với bụi mịn có thể đạt mức rất cao, khiến nồng độ bụi trong khí quyển giảm xuống nhanh chóng ngay sau khi mưa. Sự cải thiện này được Cục Môi trường ghi nhận qua việc chỉ số AQI đã giảm liên tục tới 4 cấp, từ mức "Rất Xấu" xuống mức "Tốt" chỉ trong một buổi chiều tối.

Không khí lạnh mạnh không chỉ mang theo mưa mà còn đi kèm với gió đông bắc mạnh mẽ. Gió giúp đẩy nhanh quá trình khuếch tán các chất ô nhiễm còn sót lại, phá vỡ lớp không khí tù đọng thường gây tích tụ bụi bẩn ở tầng thấp. Tốc độ gió cao hơn giúp tán loãng các chất ô nhiễm trên một không gian rộng lớn hơn, làm giảm nồng độ ô nhiễm đo được tại từng điểm.

Dữ liệu thực tế ngày 14.12 cho thấy chỉ Số AQI đã phục hồi. Sự kết hợp của mưa và gió đã nhanh chóng đưa Hà Nội thoát khỏi vùng nguy hiểm.

Các chỉ số dưới 50 cho thấy chất lượng không khí lý tưởng, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, việc IQAIR ghi nhận AQI toàn thành phố đã nhích lên mức Trung bình lúc 9 giờ 20 phút sáng (chỉ số 51-100) cho thấy, khi nhiệt độ tăng và hoạt động giao thông trở lại, quá trình tái tích tụ ô nhiễm đã bắt đầu diễn ra.

Sự cải thiện do khí hậu mang lại chỉ là giải pháp tình thế. Cần phải nhìn nhận rõ ràng về nguồn gốc của vấn đề ô nhiễm không khí tại Hà Nội, chủ yếu đến từ bụi mịn PM2.5.

AQI là chỉ số đo lường mức độ ô nhiễm, trong đó PM2.5 là thành phần chính và nguy hiểm nhất. Với đường kính nhỏ hơn 2.5 micromet, PM2.5 có thể dễ dàng đi sâu vào phổi và thậm chí xâm nhập vào máu.

Khi AQI vượt 300 (mức Nguy hại), nó tương đương với cảnh báo khẩn cấp về sức khỏe, nơi "toàn bộ dân số bị ảnh hưởng sức khỏe tới mức nghiêm trọng. Sự kiện sáng ngày 13.12 (AQI 254) đã tiến rất gần đến ngưỡng nguy hiểm này.

Tình hình không khí ngày 14.12 một lần nữa chứng minh rằng, biện pháp khí tượng (mưa, gió mạnh) chỉ có tác dụng tức thời và không phải là giải pháp bền vững cho chất lượng không khí đô thị.

Chỉ số AQI giảm 4 cấp chỉ trong một buổi chiều cho thấy mức độ cô đặc của ô nhiễm trong bầu khí quyển Hà Nội, đồng thời khẳng định khả năng phục hồi nhanh chóng của không khí nếu các điều kiện khuếch tán được kích hoạt.

Các đợt ô nhiễm sẽ tái diễn ngay khi không khí lạnh suy yếu, hiện tượng nghịch nhiệt và điều kiện lặng gió, sương mù quay trở lại, đặc trưng của khí hậu mùa đông miền Bắc.

Để thực sự giải quyết vấn đề, giới chuyên gia cho rằng Hà Nội cần tập trung vào việc kiểm soát nguồn phát thải, như: thực hiện các chính sách giao thông xanh, hạn chế phương tiện cá nhân cũ nát, đẩy mạnh sử dụng phương tiện công cộng và xe điện; Di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm ra khỏi khu vực nội thành và áp dụng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn khí thải công nghiệp.

Chất lượng không khí ở Hà Nội sáng nay được cải thiện nhiều.

Nâng cấp hệ thống giám sát chất lượng không khí để cung cấp dữ liệu tức thời và chính xác hơn, giúp người dân và cơ quan chức năng có biện pháp ứng phó kịp thời (ví dụ: cảnh báo đeo khẩu trang, hạn chế hoạt động ngoài trời); Tăng cường hợp tác với các tỉnh lân cận trong việc kiểm soát đốt rơm rạ và các hoạt động công nghiệp ngoại thành.

Tuyết Nhung