Không nhân nhượng với ca từ thô tục

Đầy rẫy ca từ phản cảm

Việc ca sĩ Jack-J97 (tên thật là Trịnh Trần Phương Tuấn) nhận án phạt từ cơ quan chức năng là điều không có gì phải bàn cãi. Trong đêm nhạc ngày 16/10, tại sân khấu Cung Xuân (Hà Nội), Jack đã hát một ca khúc chưa được đặt tên, không có trong chương trình được duyệt trước đó. Bên cạnh những ca từ bỗ bã, nhảm nhí “Mấy đứa không ưa anh ngoài đời làm sao mà dám. Anh hát chơi chơi hơn một kiếp của nó đi làm”, thì còn có những câu chữ dung tục theo kiểu nói lái “Chuyện thường cơm bữa, có nữa, có nữa, có sao. Fan thường kêu anh vì họ Lào, Lào gì cũng…”.

Một số ca sĩ bị cơ quan chức năng nhắc tên vì biểu diễn ca khúc phản cảm.

Nhưng, Jack không phải là ca sĩ đầu tiên nhận án phạt, càng không phải là người duy nhất hát ca khúc có ca từ phản cảm. Cùng với sự nở rộ phương thức nghe nhạc trên các nền tảng số thì các sản phẩm âm nhạc “rác” cũng “như nấm sau mưa”.

Từ hiệu ứng của chương trình truyền hình thực tế “Anh trai say hi”, HIEUTHUHAI (Hiếu Thứ Hai) trở thành thần tượng của không ít bạn trẻ với những ca khúc bắt tai và vẻ ngoài trẻ trung, cuốn hút. Ngay trong hào quang của sự nổi tiếng, HIEUTHUHAI đã có những màn vũ đạo khiến khán giả nhăn mặt vì thô thiển và gợi dục. Không dừng lại ở đó, trong ca khúc “Trình” ngoài những ca từ vô nghĩa như “Ối dồi ôi ối dồi ôi, trình là gì mà là trình ai chấm…” còn có những câu tự cao tự đại một cách thô thiển “Nhìn vào sự nghiệp anh thèm chảy nước miếng giống mấy thằng biến thái nó đang rình ai tắm”…

Và có cả ngôn từ ẩn dụ, tiếng lóng gợi liên tưởng đến việc sử dụng chất kích thích, chất gây nghiện như “Hay anh phải ngưng làm nhạc tình, chuyển qua nhạc mai thúy”. Dẫu công ty đại diện của ca sĩ này nằng nặc giải thích thông điệp ca khúc không phải như vậy nhưng ca từ phản cảm thì làm sao bắt khán giả hiểu trong sáng được?

Còn vô số sản phẩm âm nhạc chứa ca từ có tư tưởng lệch lạc, lối sống buông thả, “tình dục hóa” âm nhạc như các ca khúc “Fever”, “Ghệ iu của em ơi” của Tling, Chi Pu với “Black Hickey”, Huyền Sambi với “Như cái lò”, BigDaddy với “Mẩy thật mẩy”... Hoặc vô tình (hay cố ý) cổ vũ chuyện dùng chất cấm: Trong phần rap của Binz và Andree (ca khúc “Krazy”) có những câu “Nếu em thích lạ, anh đổi flow. Nếu em thích high, anh đủ cỏ”, “Anh là con nghiện, em là chất kích thích”. Trong ca khúc “Miền mộng mị” của GDucky có câu “Châm cho anh một điếu sà cân, để anh quên đi nỗi nhớ em”. Trong bài “Kẹo” của Andree thì “Order cho anh điếu shisa, chút cỏ vào đấy”…

Và tràn lan trên mạng những ca khúc mà chỉ nghe cái tên thôi cũng đã thấy thô thiển, cổ xúy cho tệ nạn và lối sống buông thả, lố lăng như “Bốc bát họ”, “Ông bà già tao lo hết”, “Trơn”, “Quan hệ rộng”, “Lái máy bay”, “Vết xe đổ”… Đành rằng, rap bắt nguồn từ đường phố phương Tây nên ngôn ngữ có phần “đời”, dân dã hơn so với các thể loại âm nhạc khác. Tuy nhiên, bình dị gần gũi không có nghĩa là thô tục. Phóng khoáng, hiện đại không có nghĩa là tục tĩu, trần trụi…

Raper Bình Gold với nhiều ca khúc chứa ca từ dung tục, phản cảm.

Điều đáng nói là những ca khúc ấy lại khiến không ít khán giả trẻ say mê thích thú. Có ca khúc đã thu hút hàng trăm triệu lượt xem/ nghe trên các nền tảng số. Nguy hiểm hơn khi những câu từ dung tục ấy lại được cắt sửa tạo thành “hot trend” trên nền tảng mạng xã hội, nơi mà lượng truy cập chủ yếu là giới trẻ.

Luật sư Lê Văn Kiên (Văn phòng Luật sư Ánh sáng Công lý, Đoàn Luật sư Hà Nội) cho rằng lâu nay chúng ta chưa có chế tài đủ mạnh để ngăn chặn sản phẩm âm nhạc chứa đựng ngôn ngữ dung tục, phản cảm. Việc phạt số tiền vài chục triệu đồng như “muối bỏ bể”, không thấm tháp gì so với những gì các nghệ sĩ này có được từ sự nổi tiếng bất chấp. Vì vậy, cần có biện pháp cứng rắn ngăn chặn những sản phẩm “rác” với ca từ kích động, dung tục… ảnh hưởng đến sự phát triển về cả mặt thẩm mỹ âm nhạc lẫn tâm lý, nhân cách, đạo đức của khán giả trẻ.

Tất cả cùng vào cuộc

Có lẽ chưa khi nào, chuyện ca khúc có ca từ phản cảm (đặc biệt với các ca khúc phát hành trên các nền tảng số) lại tái diễn nhức nhối như hiện nay. Vì thế, trước sự bức xúc của dư luận, một loạt cơ quan chức năng đã cùng lên tiếng và đưa ra những quyết định cứng rắn nhằm giải quyết triệt để tình trạng này.

Tọa đàm về vai trò trách nhiệm của người hoạt động âm nhạc đã được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh thu hút nhiều ý kiến thẳng thắn.

Mới đây, Cục Nghệ thuật Biểu diễn và Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin Điện tử (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) đã có buổi làm việc, yêu cầu xử lý nghiêm tình trạng nghệ sĩ có bài hát lệch chuẩn, lời lẽ phản cảm trong vài năm gần đây.

Trong đó, khẳng định quan điểm chỉ đạo xuyên suốt của Bộ văn hóa Thể thao và Du lịch đó là chấn chỉnh nghiêm khắc và lập lại trật tự trên không gian mạng, không để những sản phẩm phản cảm lệch chuẩn lan truyền gây ảnh hưởng tiêu cực tới cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. Ngoài ra đã và đang triển khai các biện pháp xử lý manh mẽ, thậm chí phối hợp với Bộ Công an để xử lý, kể cả trường hợp phải xử lý hình sự. Một hàng lang pháp lý cũng đang được dần hoàn thiện. Các Nghị định của Chính phủ quy định về hoạt động nghệ thuật biểu diễn hay xử phạt hành chính trong lĩnh vực Văn hóa và Quảng cáo đang được tham mưu chỉnh sửa và có những quy định đảm bảo tính răn đe.

Trước đó, trong công văn ngày 24/10 gửi đến Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh, Hội Âm nhạc, các thành viên Hội đồng Lý luận, Phê bình văn học, nghệ thuật và các cơ quan báo chí, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP Hồ Chí Minh nhận định, gần đây, xuất hiện tình trạng một số ca sĩ trẻ sáng tác, biểu diễn và lan tỏa trên mạng xã hội những ca khúc thể hiện ngôn ngữ âm nhạc cẩu thả, phản cảm, dung tục, dùng ngôn ngữ tiếng Việt không trong sáng, thậm chí biến âm nhạc thành nơi thể hiện thái độ ngạo mạn, thiếu văn minh, thiếu đạo đức nghề nghiệp và không tôn trọng khán giả...

Cơ quan chức năng đề nghị cân nhắc không mời nghệ sĩ có ca khúc trái thuần phong mỹ tục, lệch chuẩn văn hóa, dự sự kiện của thành phố. Cũng tại công văn này, một số ca sĩ bị nêu đích danh cùng với những sản phẩm âm nhạc phản cảm của mình như Jack, Pháo, rapper GDucky, Andree, B Ray và Đạt G, HIEUTHUHAI… Ở góc độ văn nghệ sĩ, tại tọa đàm “Vai trò, trách nhiệm của người hoạt động âm nhạc ở TP Hồ Chí Minh (tổ chức ngày 13/11), nhạc sĩ Trương Quang Lục thẳng thắn nhận định việc sáng tác bài hát tục tĩu của nam ca sĩ Jack là coi thường công chúng. Ông cũng cho rằng cơ quan quản lý cần xem đây là sự việc nghiêm trọng, gây tác hại lớn đến một thế hệ khán giả.

Nhưng có lẽ, chỉ có sự kiểm soát của cơ quan chức năng thôi là chưa đủ. Trong câu chuyện này, khán giả giữ vai trò quyết định: “Vấn đề là người nghe cũng phải có chính kiến phản ánh cái dở tệ hại này để cơ quan chức năng có biện pháp ngăn chặn ngay, nếu không sẽ ảnh hưởng đến giới trẻ. Không thể không thấy thích thì không nghe”.

Khán giả cần nghiêm khắc hơn với nghệ sĩ.

Có câu nói rằng “Sự dễ dãi tạo ra những kẻ vô ơn” rất đúng trong hoàn cảnh này. Chính sự tung hô dễ dãi của khán giả khiến không ít nghệ sĩ trẻ ảo tưởng mình là ngôi sao, sẵn sàng tung ra những sản phẩm thừa phản cảm, thiếu giá trị nghệ thuật. Nghệ sĩ sống được là nhờ khán giả. Chỉ cần khán giả quay lưng thì sự nghiệp của nghệ sĩ coi như chấm dứt. Vì thế, khi khán giả cần bày tỏ thái độ mạnh mẽ đối với những sản phẩm “rác” thì nghệ sĩ muốn tồn tại bắt buộc phải chỉn chủ, nghiêm túc trong sáng tạo.

Các chuyên gia ở lĩnh vực văn hóa cho rằng âm nhạc là loại hình nghệ thuật có sức lan tỏa mạnh mẽ, tác động sâu sắc đến nhận thức, cảm xúc và hành vi xã hội. Vì vậy, việc định hướng, nhắc nhở chấn chỉnh các nghệ sĩ, nhà sản xuất, các đơn vị tổ chức biểu diễn là điều cần thiết để xây dựng môi trường lành mạnh cho công chúng, nhất là thanh thiếu niên. Là một trong số những ca sĩ được cơ quan chức năng nhắc tên, rapper Andree thẳng thắn thừa nhận với báo chí “Đây cũng là cơ hội để mình nhìn nhận lại bản thân và âm nhạc của mình, để mình làm nhạc tốt hơn và phù hợp với văn hóa cũng như thị trường Việt Nam”. Cùng với đó, ca sĩ này cũng gỡ bỏ những ca khúc vi phạm trên kênh chính thức hoặc chỉ còn bản “sạch”.

Trước đó, Soobin và Binz cũng đã chủ động gỡ bỏ một số sản phẩm âm nhạc “có vấn đề” của mình…Sự cầu thị của những ca sĩ này điều rất đáng được ghi nhận. Chỉ khi nghệ sĩ ý thức được sứ mệnh, trách nhiệm của mình với cuộc sống thì mới có được những sản phẩm ý nghĩa.

Tuấn Phong