Khuyến khích sử dụng xe đạp vì cuộc sống xanh

Đi xe đạp sẽ giúp giảm ô nhiễm môi trường. Ảnh: Duy Khánh

Hình thành lối sống xanh

Hà Nội đang đối mặt với những thách thức lớn về môi trường đô thị, từ ô nhiễm không khí, tiếng ồn đến ùn tắc giao thông. Theo báo cáo, lượng khí thải CO₂ từ các phương tiện giao thông chiếm tỷ lệ lớn trong tổng khí thải tại các đô thị lớn tại Việt Nam. Việc khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng phương tiện không phát thải không chỉ góp phần giảm thiểu lượng khí CO₂, mà còn giúp hạ nhiệt độ bề mặt đô thị - vốn đang bị tác động nặng nề bởi hiệu ứng đảo nhiệt do bê tông hóa và phương tiện cơ giới gây ra. Đồng thời, đây cũng là bước đi quan trọng trong chiến lược xây dựng môi trường sống lành mạnh, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và nâng cao chất lượng không khí.

Anh Phạm Văn Mạnh, nhân viên tại một ngân hàng ở Hà Nội cho biết, từ nhiều năm nay anh có “người bạn thân” là chiếc xe đạp. Cuối tuần rảnh rỗi, anh đạp xe khám phá khắp phố phường Hà Nội, trong đó có các địa điểm yêu thích là Hồ Tây, Hồ Gươm… Không chỉ đạp xe thể dục, xe đạp còn là phương tiện được anh Mạnh sử dụng để đi làm, thay cho phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu xăng dầu. Anh Mạnh chia sẻ: “Tôi đi xe đạp là để rèn luyện sức khỏe và tiết kiệm chi phí nhiên liệu. Quan trọng hơn, đi xe đạp là giảm phát thải khí thải từ phương tiện giao thông, góp phần bảo vệ môi trường. Đây cũng là công việc chuyên môn tôi tham gia theo dõi nên cũng muốn thực hiện đạp xe để đóng góp phần nhỏ trong quá trình chuyển đổi xanh của đất nước và thực hành lối sống xanh của mỗi cá nhân”.

Một trong những giải pháp để thúc đẩy xu hướng đạp xe đi làm là kết hợp xe đạp với phương tiện công cộng. Tại Hà Nội, mô hình này đã xuất hiện, đặc biệt kể từ khi tuyến đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông đi vào hoạt động. Anh Trần Tuấn Anh, một người sử dụng xe đạp gấp cho biết: “Tôi mang xe đạp lên tàu điện từ ga Cát Linh, xuống ga Nguyễn Xiển rồi đạp 3km đến chỗ làm. Tổng thời gian chỉ mất 20 phút, nhanh hơn đi xe máy”.

Tại Hà Nội, trung bình mỗi ngày có hơn 10.000 lượt sử dụng xe đạp công cộng. Hiện TP có khoảng 140 trạm xe, phủ rộng khắp các khu dân cư, trường đại học và các điểm trung chuyển giao thông công cộng. Đáng chú ý, hơn 50% người dùng tập trung tại các trạm gần tuyến đường sắt đô thị và xe buýt. Xe đạp công cộng không chỉ giúp giảm tải áp lực giao thông mà còn là mắt xích quan trọng trong mô hình giao thông xanh, đa phương tiện.

Đi xe đạp sẽ giúp giảm ô nhiễm môi trường. Ảnh: Duy Khánh

Hướng đi bền vững

Các chuyên gia đánh giá việc ưu tiên sử dụng xe đạp làm phương tiện giao thông hằng ngày là một chiến lược hiệu quả với chi phí thấp, giúp các đô thị đạt được mục tiêu tăng trưởng xanh và góp phần thực hiện cam kết quốc gia của Việt Nam về việc đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Cùng chung quan điểm, Phó Giám đốc Học viện chiến lược bồi dưỡng cán bộ Xây dựng (Bộ Xây dựng) Nguyễn Thị Phương Hiền nhận định, xe đạp là một trong những phương thức vận tải phi cơ giới, không phát thải, cần được khuyến khích phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là ở các đô thị.

Xe đạp hiện được sử dụng rộng rãi và hiệu quả tại các nước phát triển, đặc biệt châu Âu như Hà Lan, Đức, Đan Mạch, Thụy Điển… không chỉ vì lý do môi trường mà còn vì lợi ích sức khỏe cộng đồng. Hạ tầng đô thị tại các nước này được quy hoạch tốt, hỗ trợ hiệu quả cho người đi xe đạp.

Bà Nguyễn Thị Phương Hiền cũng cho biết, cần phải có quy hoạch và tạo những cơ chế ưu tiên cho phát triển xe đạp như bố trí làn riêng cho người đi bộ, cho xe đạp, bảo đảm lưu thông an toàn; có điểm trông giữ xe để người dân thuận lợi sử dụng; khuyến kích, hỗ trợ phát triển các hệ thống xe đạp công cộng... “Cùng với các chính sách phát triển giao thông công cộng, đô thị cần hạn chế phương tiện cơ giới cá nhân; kiểm soát phát thải phương tiện giao thông. Tôi tin rằng xe đạp sẽ ngày càng được sử dụng rộng rãi” - bà Nguyễn Thị Phương Hiền bày tỏ.

Thực tế, tuyến đường ưu tiên cho xe đạp ven sông Tô Lịch dài 2,3km, kết nối với xe buýt và đường sắt đô thị, là một bước tiến đáng chú ý, nhưng vẫn chưa đủ để tạo thói quen sử dụng xe đạp trong giao thông hàng ngày. So sánh với các TP như Copenhagen hay Amsterdam, nơi có làn đường riêng cho xe đạp và hệ thống xe đạp công cộng tích hợp chặt chẽ với tàu điện, xe buýt, Hà Nội cần học hỏi nhiều về quy hoạch đô thị. Những TP này đã chứng minh rằng kết hợp xe đạp và phương tiện công cộng giúp giảm ùn tắc và tạo nên một môi trường sống lành mạnh.

Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ, Môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) Nguyễn Hữu Tiến cho biết: "Luật Trật tự an toàn giao thông năm 2024 đã quy định về phương tiện giao thông đường bộ, trong đó có xe đạp (Điều 34), quy định về người điều khiển xe đạp (Điều 31); Luật Đường Bộ năm 2024 quy định về "Đường dành riêng cho người đi bộ, người đi xe đạp và các đường khác" (Điều 9)… tạo hành lang pháp lý để người đi xe đạp hoạt động trên đường bộ.

Tại Quyết định số 876/QĐ-TTg, ngày 22/7/2022, phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí mê-tan của ngành Giao thông vận tải, ở nội dung giao thông đô thị có đề cập: "Phát triển kết cấu hạ tầng giao thông phi cơ giới, điểm trông giữ phương tiện kết nối hợp lý với các phương thức vận tải hành khách công cộng khác".

Với Thủ đô Hà Nội, thiết nghĩ để phát triển loại hình phương tiện giao thông như xe đạp, từng bước hướng tới “xanh hóa” giao thông thì cần thay đổi thói quen cũ của người tham gia giao thông, hạn chế sử dụng phương tiện giao thông cá nhân; đồng thời tăng cường hơn nữa việc xây dựng hạ tầng giao thông dành riêng cho không gian đi lại của xe đạp. Mỗi hành động nhỏ hôm nay - như việc chọn một phương tiện xanh, sẽ góp phần định hình nên một Hà Nội hiện đại, đáng sống hơn trong tương lai.

Triệu Tâm