Kỳ họp thứ 10 và dấu ấn đổi mới trong giám sát

Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIV và khóa XV về giám sát chuyên đề, chất vấn. Ảnh: VPQH

Giám sát tổng thể, đánh giá toàn diện

Là kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội không tổ chức chất vấn trực tiếp mà tập trung xem xét, đánh giá toàn diện kết quả thực hiện các nghị quyết giám sát chuyên đề và chất vấn của Quốc hội khóa XIV và khóa XV. Đây được xem là hoạt động “hậu kiểm”, thể hiện tư duy giám sát xuyên suốt, có chiều sâu và mang tính hệ thống.

Quốc hội đã nghe và thảo luận các báo cáo của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Kiểm toán nhà nước (KTNN) về việc thực hiện 9 nghị quyết giám sát chuyên đề và 7 nghị quyết chất vấn của Quốc hội khóa XIV, XV, với nội dung trải rộng trên 17 lĩnh vực then chốt.

Kết quả cho thấy, các cơ quan đã chủ động, nghiêm túc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội và đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Một trong những kết quả nổi bật được Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình báo cáo trước Quốc hội là nỗ lực của Chính phủ trong xử lý các dự án, đất đai theo kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án; đến nay đã hoàn thành xử lý 1.759/2.161 dự án, cơ sở nhà đất, đạt 81,39%.

Đối với lĩnh vực KTNN, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết, KTNN đã tập trung kiểm toán những vấn đề “nóng” được dư luận xã hội, cử tri quan tâm, các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao, dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Theo đó, KTNN lựa chọn các chủ đề kiểm toán trọng tâm như: Công tác quy hoạch, cấp phép xây dựng; quản lý, sử dụng nguồn thu từ đất; quản lý, sử dụng, sắp xếp lại và xử lý nhà, đất… Đồng thời, đẩy mạnh kiểm toán chống lãng phí nhằm xác định rõ hành vi, biểu hiện gây lãng phí, làm rõ nguyên nhân chủ quan, khách quan và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan; kiến nghị biện pháp xử lý, khắc phục hậu quả. Qua kiểm toán, KTNN đã chỉ ra nhiều hạn chế, bất cập trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công, cũng như những bất cập trong cơ chế, chính sách; từ đó kiến nghị sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện khung khổ chính sách, pháp luật.

Một điểm nhấn quan trọng khác tại Kỳ họp thứ 10 là việc Quốc hội dành thời gian xem xét các báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, các cơ quan của Quốc hội, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và KTNN. Hoạt động này được xem như một hình thức giám sát tổng thể, toàn diện đối với hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước trong suốt nhiệm kỳ qua.

Thông qua thảo luận, Quốc hội đã đánh giá khái quát những thành tựu đạt được, những hạn chế tồn tại và rút ra bài học kinh nghiệm của các cơ quan trong bộ máy nhà nước trong một giai đoạn nhiều biến động, thách thức. Trên cơ sở đó, Quốc hội ban hành nghị quyết định hướng cho nhiệm kỳ tiếp theo, nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động, bảo đảm thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển. Cách làm này cho thấy sự đổi mới trong hoạt động giám sát của Quốc hội, không chỉ đi sâu vào từng vấn đề cụ thể mà còn đánh giá tổng thể sự vận hành của cả bộ máy.

Song song với đó, Quốc hội tiếp tục giám sát các lĩnh vực được cử tri đặc biệt quan tâm như công tác tư pháp, phòng, chống tội phạm, thi hành án, đấu tranh phòng, chống tham nhũng; kết quả giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri gửi đến Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV; kết quả tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân năm 2025. Các nội dung giám sát này góp phần bảo đảm tính công khai, minh bạch trong hoạt động của bộ máy nhà nước, đồng thời củng cố niềm tin của cử tri và nhân dân đối với công tác chỉ đạo, điều hành của các cơ quan có thẩm quyền.

Hiện đại hóa công tác giám sát bằng dữ liệu số

Bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, xuyên suốt các phiên thảo luận, nhiều đại biểu Quốc hội cũng bày tỏ trăn trở trước những bất cập, hạn chế trong quản lý nhà nước trên từng lĩnh vực. Đó là tình trạng thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN tại một số cơ quan, đơn vị còn chậm về tiến độ; nhiều kiến nghị liên quan đến sửa đổi cơ chế, chính sách chậm được triển khai; không ít kiến nghị còn tồn đọng, kéo dài.

Trong giải quyết kiến nghị của cử tri, dù tỷ lệ trả lời đạt mức cao (97,3%), song các đại biểu cho rằng chất lượng giải quyết chưa tương xứng. Nhiều kiến nghị mới dừng ở mức giải trình thông tin, dẫn chiếu quy định pháp luật, chưa đưa ra giải pháp thực chất; nhiều kiến nghị “nóng” liên quan đến giáo dục, nông nghiệp, an sinh xã hội lặp lại qua nhiều kỳ họp nhưng vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn TP. Hải Phòng) dẫn chứng: trong hơn 1.472 kiến nghị, chỉ 11,9% được giải quyết bằng ban hành văn bản; 14,1% được giải quyết thông qua thanh tra, kiểm tra, xử lý thực tế; còn lại 74%, tương đương hơn 1.000 kiến nghị, chỉ dừng ở mức giải trình, cung cấp thông tin. Điều này cho thấy nhiều kiến nghị chưa được xử lý đến nơi, đến chốn và chưa tạo ra những chuyển biến thực chất như cử tri mong muốn.

Từ những vấn đề được chỉ ra, Quốc hội đã thông qua nghị quyết yêu cầu các cơ quan tiếp tục tổ chức thực hiện và định kỳ báo cáo Quốc hội. Đặc biệt, qua các phiên thảo luận, nhiều đại biểu nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết của giai đoạn tới là hiện đại hóa công tác giám sát bằng dữ liệu. Theo đó, việc xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu chung về thực hiện các nghị quyết giám sát chuyên đề và chất vấn, được kết nối liên thông giữa Chính phủ, Tòa án, Viện Kiểm sát, KTNN và Quốc hội, sẽ tạo nền tảng để hoạt động giám sát diễn ra liên tục, khách quan, chủ động và hiệu quả. Giám sát không chỉ dừng lại ở việc đánh giá kết quả cuối cùng mà còn có khả năng cảnh báo sớm rủi ro trong quá trình thực thi chính sách. Đây được xem là định hướng tất yếu nhằm nâng tầm chất lượng giám sát trong bối cảnh chuyển đổi số.

Có thể thấy, từ việc ban hành nghị quyết giám sát, theo dõi quá trình thực hiện, đánh giá tổng thể kết quả nhiệm kỳ đến lắng nghe và phản hồi kiến nghị của cử tri, công tác giám sát của Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 đã trở thành một quy trình có chiều sâu và tầm bao quát. Điều này tiếp tục khẳng định hiệu quả của hoạt động giám sát xuyên suốt cả nhiệm kỳ, góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực quản trị quốc gia trong giai đoạn phát triển tiếp theo./.

Đ. KHOA