Kỳ họp thứ 80 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc: Làm mới và củng cố cam kết đa phương

"Cùng nhau tốt hơn"

Chủ đề chính của UNGA 80 là “Cùng nhau tốt hơn: 80 năm và hơn thế nữa vì hòa bình, phát triển và nhân quyền” - một thông điệp vừa mang tính kỷ niệm, vừa định hướng tương lai cho hệ thống đa phương toàn cầu. Trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động, từ xung đột kéo dài tại Ukraine, Gaza đến bất ổn kinh tế và khủng hoảng môi trường, chủ đề này được đánh giá là có chiều sâu chiến lược và tính hiệu triệu cao.

Chủ tịch Đại hội đồng Liên Hợp Quốc Annalena Baerbock phát biểu tại lễ khai mạc kỳ họp thứ 80 tại trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York, ngày 9/9/2025. Ảnh: Tân Hoa Xã

Chủ tịch Đại hội đồng khóa 80 Annalena Baerbock nhấn mạnh, chỉ có hợp tác đa phương thực chất, dựa trên bình đẳng và tôn trọng luật pháp quốc tế, mới giúp ứng phó hiệu quả với các thách thức toàn cầu. Bà khẳng định: “Hợp tác không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để bảo đảm hòa bình và phát triển”. Trong bối cảnh lòng tin vào các thể chế toàn cầu đang suy giảm, việc tái khẳng định các giá trị nền tảng càng trở nên cấp thiết.

Ngoài ra, các phiên họp bên lề kỳ họp, từ khí hậu, y tế đến quyền phụ nữ và chuyển đổi số, cho thấy xu hướng hợp tác liên ngành, xuyên khu vực ngày càng được đề cao. Đây được xem là hướng đi tất yếu để hướng tới một tương lai an toàn và bền vững hơn cho toàn nhân loại.

Thúc đẩy cải cách và khôi phục lòng tin

Trong bối cảnh hệ thống đa phương toàn cầu đối mặt với những thách thức chưa từng có, từ khủng hoảng khí hậu đến sự suy giảm lòng tin vào các thể chế quốc tế, UNGA 80 được kỳ vọng mở ra những triển vọng mới cho một trật tự quốc tế hiệu quả và công bằng hơn.

Tinh thần của thông điệp “Cùng nhau tốt hơn” càng được thể hiện rõ nét hơn trong Tuần lễ Cấp cao (High-level Week) diễn ra từ 22 - 30/9; cùng với đó là các diễn đàn như SDG Media Zone và Goals Lounge, nơi thúc đẩy truyền thông sáng tạo và đối thoại chính sách nhằm khôi phục tiến độ các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) vốn đang đình trệ sau đại dịch Covid-19 và khủng hoảng toàn cầu. Việc duy trì các diễn đàn mở, kết hợp giữa chính phủ, khu vực tư nhân và xã hội dân sự, đang trở thành chiến lược nhằm tái tạo lòng tin vào Liên Hợp Quốc.

Giới quan sát đánh giá, điểm nhấn quan trọng của kỳ họp năm nay là động lực cải cách nội bộ toàn diện. Dưới sự thúc đẩy của Tổng Thư ký António Guterres, các sáng kiến như UN80 và văn kiện chiến lược “Pact for the Future” được kỳ vọng đặt nền móng cho một “Liên Hợp Quốc 2.0” - năng động hơn, minh bạch hơn và thích ứng tốt hơn với thách thức của thế kỷ XXI.

Nội dung cải cách tập trung vào việc nâng cao hiệu quả hành chính, tinh giản bộ máy, hiện đại hóa vận hành số, cải thiện minh bạch tài chính và tăng cường trách nhiệm giải trình. Vấn đề cải tổ Hội đồng Bảo an, đặc biệt liên quan đến quyền phủ quyết và tính đại diện, tiếp tục là chủ đề được nhiều quốc gia đang phát triển và nhóm khu vực quan tâm. Khác với những lần trước, “Pact for the Future” không chỉ dừng ở các cam kết ngôn từ, mà được xây dựng như một khung hành động cụ thể, gắn với lộ trình triển khai và cơ chế giám sát rõ ràng, nhằm thu hẹp khoảng cách giữa tuyên bố chính trị và hành động thực tế.

Trong khi đó, Hội đồng Kinh tế - Xã hội (ECOSOC), cũng kỷ niệm 80 năm thành lập, được đặt kỳ vọng trở thành đầu mối điều phối hành động phát triển bền vững. ECOSOC cũng đề xuất tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát và chia sẻ dữ liệu trong thực hiện SDGs, qua đó khẳng định vai trò cầu nối giữa chính phủ, các cơ quan Liên Hợp Quốc và đối tác phát triển. Việc nâng cao năng lực hoạt động của ECOSOC được xem là thiết yếu trong nỗ lực khôi phục lòng tin, đặc biệt khi các nước đang phát triển ngày càng bày tỏ quan ngại về sự mất cân đối trong phân bổ nguồn lực và tiếng nói toàn cầu.

Ngoài các nội dung cải cách, UNGA 80 còn tổ chức hàng loạt phiên họp chuyên đề và hội nghị cấp cao, bàn thảo nhiều vấn đề nổi bật: từ các chủ đề truyền thống như nhân quyền, giải trừ quân bị, hỗ trợ nhân đạo, cho tới các vấn đề mới nổi như quản trị trí tuệ nhân tạo (AI), an ninh mạng, y tế tinh thần và quyền thanh niên. Đáng chú ý, các cuộc thảo luận về biến đổi khí hậu thu hút sự tham gia tích cực từ các đảo quốc và quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề, cùng với các phiên họp về tiến trình hòa bình Trung Đông, khủng hoảng tại vùng Sừng châu Phi và các cam kết khí hậu theo Thỏa thuận Paris.

Bằng việc đưa các vấn đề thời sự toàn cầu vào chương trình nghị sự chính thức, kỳ họp lần thứ 80 được kỳ vọng trở thành nền tảng thiết thực để thúc đẩy chính sách, xây dựng lòng tin và tạo động lực mới cho hành động chung.

Kỳ họp thứ 80 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (UNGA 80) diễn ra từ ngày 9/9 - 23/9. Ảnh: Getty Images

Những rào cản hiện hữu

Dù mang theo nhiều kỳ vọng và thông điệp tích cực, UNGA 80 vẫn đối mặt với không ít rào cản mang tính cấu trúc và chính trị. Những thách thức này đang làm dấy lên nghi ngại về khả năng hiện thực hóa các mục tiêu chung, cũng như hiệu quả của hệ thống đa phương trong việc ứng phó với các khủng hoảng toàn cầu.

Một trong những lực cản lớn nhất hiện nay là sự phân cực ngày càng sâu sắc giữa các cường quốc, đặc biệt là Mỹ, Trung Quốc và Nga. Mối quan hệ căng thẳng kéo dài giữa ba trụ cột của trật tự quốc tế xoay quanh các vấn đề an ninh, công nghệ, thương mại và biến đổi khí hậu, đã khiến nhiều cơ quan của Liên Hợp Quốc, nhất là Hội đồng Bảo an, rơi vào tình trạng “đồng thuận hình thức, bất đồng thực chất”. Cạnh tranh địa chính trị cũng làm suy yếu khả năng triển khai các chương trình hợp tác dài hạn.

Cùng với đó là cuộc khủng hoảng lòng tin giữa các nước phát triển và đang phát triển, đặc biệt trong vấn đề tài chính khí hậu và hỗ trợ chuyển đổi xanh. Nhiều quốc gia ở Nam bán cầu bày tỏ hoài nghi về mức độ cam kết của các nền kinh tế lớn, khi các khoản tài trợ quốc tế, như cam kết 100 tỷ USD/năm cho Quỹ Khí hậu Xanh, liên tục chậm trễ hoặc không được thực hiện đầy đủ. Một số quốc gia phát triển còn cắt giảm ngân sách viện trợ, viện dẫn áp lực nội tại hoặc ưu tiên an ninh quốc gia.

Tình trạng mất cân đối trong phân bổ nguồn lực và tiếng nói toàn cầu không chỉ ảnh hưởng đến tiến trình phát triển bền vững, mà còn tác động tiêu cực tới uy tín và vai trò điều phối của Liên Hợp Quốc. Trong bối cảnh đó, việc duy trì một hệ thống hợp tác quốc tế công bằng, minh bạch và hiệu quả đang trở thành một bài toán khó.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là khoảng cách ngày càng lớn giữa các tuyên bố chính trị và hành động thực tế. Dù các văn kiện như Pact for the Future đề ra định hướng cải cách cụ thể, song khả năng triển khai vẫn phụ thuộc vào mức độ đồng thuận của các quốc gia thành viên. Trong quá khứ, không ít sáng kiến đa phương đã bị đình trệ do thiếu cơ chế thực thi hiệu quả hoặc không có đủ nguồn lực hỗ trợ.

Giới quan sát nhận định, dù khó tạo ra đột phá, kỳ họp lần này vẫn đóng vai trò như một thước đo quan trọng cho mức độ sẵn sàng hợp tác của cộng đồng quốc tế. Trong bối cảnh xung đột và chia rẽ gia tăng, UNGA vẫn giữ được tính biểu tượng như một diễn đàn toàn cầu, nơi mọi quốc gia đều có tiếng nói và cơ hội định hình nghị sự quốc tế.

Châu Anh