Ký ức Malaysia: Giọt mồ hôi xa xứ và những bài học chân thật

Đoàn các nhà báo Lâm Đồng được mời sang Malaysia tìm hiểu thực tế môi trường làm việc của lao động Lâm Đồng

Tôi cùng đoàn công tác địa phương, doanh nghiệp đến Malaysia vào một buổi sáng ẩm ướt của mùa mưa năm 2010. Đó là chuyến công tác kéo dài hơn dự kiến. Mục đích ban đầu rất rõ ràng: ghi nhận cuộc sống, lao động của bà con Lâm Đồng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, khi đi xuất khẩu lao động tại đây. Nhưng những gì tôi chứng kiến lại là một bức tranh khác với những gì từng hình dung.

Malaysia là một điểm đến phổ biến của lao động Việt Nam, đặc biệt trong các ngành như: sản xuất, xây dựng và dịch vụ. Những năm đó, với tính cần cù, chăm chỉ, rất nhiều điển hình lao động đã giúp gia đình thoát cảnh nghèo khó, xây nhà, sắm xe, cuộc sống trở nên sung túc nhờ những giọt mồ hôi của người thân bên xứ người.

Trong một khu công nghiệp nằm ở ngoại ô Kuala Lumpur, hàng trăm công nhân Việt Nam - phần lớn đến từ những bản làng Tây Nguyên, đang vật lộn với dây chuyền sản xuất hiện đại, áp lực thời gian, và những nguyên tắc kỷ luật khắt khe. Có người bỏ ca, có người ngủ gật giữa giờ làm, có người thản nhiên xin nghỉ mỗi khi trời mưa như ở quê. Họ nói thật lòng: “Ở nhà, mùa này là mùa nghỉ. Làm gì có ai đi nương khi trời mưa đâu anh!”.

Và sự thật là, trong đôi mắt họ, tôi thấy sự hoang mang và mỏi mệt - không chỉ vì công việc, mà vì cú sốc văn hóa và nhịp sống. Họ chưa từng được chuẩn bị kỹ lưỡng cho một môi trường công nghiệp với khái niệm “đồng hồ là luật pháp”, “dây chuyền là kỷ cương”.

Sự việc dần nghiêm trọng khi một số doanh nghiệp Malaysia tỏ ý không hài lòng. Một bản báo cáo được đưa ra: tỷ lệ vi phạm nội quy tăng, năng suất giảm, uy tín của lao động Việt Nam bắt đầu lung lay. Hợp tác lao động giữa hai nước đứng trước nguy cơ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Ngay lúc đó, không chỉ có doanh nghiệp mà báo chí cũng bước vào cuộc như một đối tác thực thụ. Chúng tôi được mời dự các buổi họp với phía đối tác Malaysia, với đại diện của Đại sứ quán Việt Nam tại Malaysia, với doanh nghiệp, ngành chức năng địa phương để cùng bàn cách tuyên truyền, đối thoại và đồng hành với người lao động. Vai trò của người làm báo không chỉ là người ghi chép nữa, mà là cầu nối, là tiếng nói để hàn gắn những khoảng cách không chỉ về ngôn ngữ, mà cả nhận thức và kỳ vọng.

Chúng tôi bắt đầu tổ chức những buổi gặp gỡ nhỏ ngay trong ký túc xá công nhân, nơi tiếng quạt và tiếng thở dài thường lấn át cả lời động viên. Ở đó, giữa màn đêm nóng bức của Malaysia, tôi nghe được nhiều điều không có trong hồ sơ lao động: nỗi nhớ nhà, áp lực gửi tiền về quê, sự bất lực khi không hiểu vì sao mình bị phạt, bị nhắc nhở, bị trả về.

Tôi chợt nhận ra: Xuất khẩu lao động không chỉ là việc ký một hợp đồng, đặt chân ra nước ngoài và đi làm. Đó là một hành trình đầy thách thức về hòa nhập, về kỷ luật, và cả việc giữ gìn danh dự cho cả một quốc gia.

Những bài viết đầu tiên của chúng tôi không chỉ phản ánh thực trạng, mà còn lồng ghép những câu chuyện thực tế, lời khuyên từ chính những người từng trải, lời nhắn nhủ từ doanh nghiệp tuyển dụng. Từ đó, người lao động dần thay đổi: học cách đúng giờ, biết cách tuân thủ quy trình, hiểu rõ hơn về trách nhiệm với chính mình và với cộng đồng lao động Việt Nam tại Malaysia.Thông tin 2 chiều từ người lao động, gia đình và chính quyền địa phương dần được kết nối với các nhà máy, khu công nghiệp và với doanh nghiệp đưa người đi xuất khẩu lao động.

Điều khiến tôi xúc động nhất là khi một quản lý nhà máy cơ khí người Malaysia bắt tay đoàn nhà báo chúng tôi và nói: “Các anh chị không chỉ là nhà báo. Các anh chị đã giúp chúng tôi giữ lại niềm tin vào lao động Việt”.

NGUYỆT THU