Ký ức mùa Thu 1945 và hành trình kiến tạo bản sắc Thủ đô hôm nay

Trong lịch sử dân tộc, Hà Nội không chỉ được biết đến như một đô thị ngàn năm văn hiến, mà còn là trái tim của những biến cố trọng đại. Mùa Thu năm 1945, chính nơi đây đã được lịch sử lựa chọn để khởi phát Cách mạng Tháng Tám, mở ra kỷ nguyên độc lập cho dân tộc.

Từ dấu mốc thiêng liêng ấy, suốt tám thập kỷ qua, Thủ đô đã không ngừng kế thừa, phát huy giá trị văn hóa ngàn năm, đồng thời gánh vác sứ mệnh lan tỏa bản sắc, khẳng định vị thế trong tiến trình phát triển đất nước.

Các diễn giả trao đổi tại Tọa đàm. Ảnh: TTXVN.

Đây cũng chính là thông điệp xuyên suốt của tọa đàm “Ký ức 80 năm - Mùa thu lịch sử”, do Thông tấn xã Việt Nam phối hợp UBND Thành phố Hà Nội tổ chức sáng 22/8, tại Trung tâm Báo chí Thủ đô, nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Sự kiện có sự tham gia của các diễn giả: TS. Nguyễn Văn Phong, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội; PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội; và GS.TSKH Vũ Minh Giang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Ủy viên Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia.

Hà Nội - Trung tâm văn hóa lan tỏa giá trị dân tộc

Mở đầu tọa đàm, GS.TSKH Vũ Minh Giang nhấn mạnh: “Có một quy luật của lịch sử: trong bất kỳ sự kiện trọng đại nào, Thủ đô gần như luôn giữ vai trò quyết định. Với Cách mạng Tháng Tám, dù cả nước đã có sự chuẩn bị từ lâu, thì thời khắc định đoạt vẫn thuộc về Hà Nội”.

GS.TSKH Vũ Minh Giang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Ủy viên Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia trao đổi tại Tọa đàm. Ảnh: TTXVN.

Ngày 19/8/1945, dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Việt Minh, hàng vạn quần chúng nhân dân Hà Nội đồng loạt xuống đường, giành chính quyền về tay nhân dân. Cuộc khởi nghĩa thắng lợi một cách trọn vẹn, không đổ máu, đã trở thành biểu tượng và mốc son chói lọi cho cả dân tộc.

TS. Nguyễn Văn Phong chia sẻ thêm, Hà Nội vốn là nơi khai sinh nhiều tổ chức cách mạng ngay từ đầu thế kỷ XX. Đảng bộ Hà Nội cũng là Đảng bộ đầu tiên được thành lập (17/3/1930), chỉ ít lâu sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Chính truyền thống ấy đã tạo nền tảng để thành phố đảm nhận vai trò tiên phong trong Cách mạng Tháng Tám.

Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội, ông Nguyễn Văn Phong trao đổi tại Tọa đàm. Ảnh: TTXVN.

“Khi ấy, toàn Đảng bộ Hà Nội chỉ có khoảng 50 đảng viên, đa phần mới ở độ tuổi đôi mươi. Nhưng chính lớp thanh niên ấy đã nắm bắt thời cơ, quyết đoán phát động quần chúng đứng lên, khẳng định bản lĩnh cách mạng”, ông Phong nói.

Theo GS.TSKH Vũ Minh Giang, ngay sau thắng lợi lịch sử, Hà Nội đã tiếp tục chứng tỏ vai trò đầu tàu trong kiến tạo văn hóa - xã hội mới.

Phong trào Bình dân học vụ chống “giặc dốt” được triển khai mạnh mẽ, huy động hàng vạn thầy giáo, trí thức Thủ đô tham gia. Tháng 11/1945, Hà Nội tổ chức lễ khai giảng đầu tiên của nền đại học cách mạng Việt Nam - sự kiện đánh dấu sự thành lập Trường Đại học Quốc gia Việt Nam, kế thừa Đại học Đông Dương. Đây chính là bước đi chiến lược nhằm nâng cao dân trí, đặt nền móng cho khát vọng xây dựng một quốc gia độc lập, giàu mạnh.

Trong suốt những năm kháng chiến chống ngoại xâm, cũng như giai đoạn gian khó trước công cuộc Đổi mới, Hà Nội luôn là nơi được cả nước đặt niềm tin, đồng thời cũng là nơi nuôi dưỡng niềm tin, cổ vũ toàn dân tộc hướng về một tương lai tốt đẹp.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa-Giáo dục của Quốc hội phát biểu. Ảnh: TTXVN.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh, việc nhìn nhận Hà Nội không chỉ ở góc độ lịch sử mà còn phải đặt trong vai trò trung tâm văn hóa của cả nước. Thăng Long - Hà Nội vốn được coi là nơi hội tụ tinh hoa, gắn với hình ảnh thanh lịch, hào hoa, đồng thời là nơi lan tỏa, điều tiết hệ giá trị chung của dân tộc Việt Nam.

GS.TSKH Vũ Minh Giang cũng khẳng định: “Văn hóa chính là sức mạnh vô tận, giúp dân tộc vượt qua những thời khắc hiểm nghèo. Hà Nội là nơi lắng đọng nhiều trầm tích văn hóa nhất của đất nước, và ngày nay, khi văn hóa trở thành động lực cho phát triển bền vững, Thủ đô đang biến di sản ấy thành sức mạnh cạnh tranh mới”.

Văn hóa - trụ cột phát triển Thủ đô trong kỷ nguyên mới

Ở góc độ quản lý, TS Nguyễn Văn Phong cho biết, trong các trụ cột phát triển, Hà Nội luôn đặt văn hóa ở vị trí then chốt, song hành cùng kinh tế, chính trị, giáo dục và công nghệ. Đây không chỉ là nền tảng mà còn là mục tiêu, nhằm hiện thực hóa khát vọng đưa Hà Nội sớm khẳng định vị thế trong hệ thống đô thị châu Á, vươn tầm trở thành một thành phố toàn cầu.

Theo ông, nhiều quốc gia đã thành công khi dựa vào lịch sử, truyền thống và con người để phát triển công nghiệp văn hóa thành ngành mũi nhọn. Hà Nội những năm qua cũng đã có bước khởi đầu mạnh mẽ.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn chỉ rõ: “Chúng ta không dừng ở tuyên ngôn, mà thực tế đã đạt được những thành tựu quan trọng. Năm 2019, Hà Nội chính thức gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, trở thành Thủ đô đầu tiên của Đông Nam Á làm được điều này. Đó là nền tảng để Hà Nội tự tin khẳng định vị thế quốc tế”.

Sự phát triển công nghiệp văn hóa không chỉ mở ra cơ hội kinh tế mà còn làm thay đổi diện mạo đô thị. Mỗi công trình hạ tầng, từ con đường, cây cầu cho tới các không gian sáng tạo, đều có thể trở thành biểu tượng văn hóa mới, góp phần làm nên thương hiệu Hà Nội sáng tạo.

Các diễn giả chia sẻ tại buổi tọa đàm. Ảnh: TTXVN.

Một điểm nhấn quan trọng của tọa đàm là vai trò của giới trẻ. Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, lớp trẻ hôm nay không chỉ là thế hệ hưởng thụ thành quả, mà còn là lực lượng trực tiếp sáng tạo và kiến tạo giá trị văn hóa mới.

Từ các bộ phim, ca khúc, dự án nghệ thuật mang tính nhân văn, đến việc chủ động khai thác công nghệ số để quảng bá di sản, thanh niên Hà Nội đang chứng minh khả năng làm giàu thêm bản sắc Thủ đô. “Nếu được đặt vào trung tâm của sự nghiệp văn hóa, người trẻ – với sự am hiểu ngôn ngữ, nhu cầu và thị hiếu của thế hệ mình sẽ vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là nguồn cảm hứng để phát triển bền vững”, ông Sơn nhấn mạnh.

TS. Nguyễn Văn Phong cũng dẫn chứng lịch sử: Đại tướng Nguyễn Quyết mới 23 tuổi khi lãnh đạo Cách mạng Tháng Tám tại Hà Nội; nhiều nữ sinh tuổi 18 - 20 đã tham gia treo quốc kỳ trong ngày Tổng khởi nghĩa; lớp thanh niên ấy sau đó cũng là lực lượng quyết tử trong 60 ngày đêm bảo vệ Thủ đô. Sang thời kỳ chống Mỹ, phong trào “Ba sẵn sàng, Ba đảm đang” lại một lần nữa khẳng định sức mạnh tuổi trẻ Hà Nội.

“Lịch sử đã tạo hành trang, bồi đắp truyền thống để thế hệ trẻ hôm nay ý thức rõ trách nhiệm và vinh dự của mình. Với tri thức, công nghệ và sự hội nhập toàn cầu, họ có nhiều cơ hội hơn bao giờ hết để phát huy truyền thống ấy”, ông Phong nói.

Kết thúc tọa đàm, thông điệp được ông gửi gắm tới thế hệ trẻ Hà Nội là ba từ: Tự tin - Dấn thân - Cống hiến. Đây cũng là kim chỉ nam để thanh niên khẳng định bản thân, đóng góp nhiều nhất cho cộng đồng và trưởng thành cùng đất nước.

Tám mươi năm sau Cách mạng Tháng Tám, Hà Nội tiếp tục khẳng định vai trò không chỉ là trái tim chính trị mà còn là trung tâm văn hóa, sáng tạo của cả nước. Từ truyền thống lịch sử hào hùng, từ lớp lớp thanh niên dấn thân trong những thời khắc gian khó, cho đến thế hệ hôm nay đang dựng xây đô thị sáng tạo, Hà Nội luôn mang trong mình sứ mệnh vượt thời gian: gìn giữ, lan tỏa và phát triển văn hóa dân tộc.

Với niềm tự hào và trách nhiệm, Thủ đô ngàn năm văn hiến tiếp tục tiến bước, trở thành thành phố sáng tạo toàn cầu, nơi văn hóa là sức mạnh mềm đưa đất nước vươn xa.

Hạnh Phúc