Kỳ vọng từ những môn thể thao xã hội hóa dự SEA Games 33

Cơ hội khẳng định từ những hướng đi mới

Trong bối cảnh nguồn lực đầu tư cho thể thao thành tích cao có hạn, không thể dàn trải cho các môn trong chương trình thi đấu của Olympic và ASIAD, việc đẩy mạnh xã hội hóa đã và đang mở ra cơ hội cho những môn từng bị xem là “bên lề” nay có điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn. Việc đầu tư ở nhóm môn này có nguồn lực chính từ các doanh nghiệp, hiệp hội và cá nhân tâm huyết.

Đội tuyển Teqball Việt Nam mang nhiều kỳ vọng đến SEA Games 33.

Theo danh sách sơ bộ đã được thể thao Việt Nam đăng ký với Ban tổ chức SEA Games 33, nhóm môn xã hội hóa gồm: Trượt ván, Trượt băng, Bowling, Võ thuật tổng hợp (MMA), Bóng chày, Leo núi thể thao, Teqball (môn thể thao dùng chân, đầu và ngực để chuyền bóng qua lưới), Thể thao điện tử (e-Sports), Kéo co và Jetski (mô tô nước). Đây đều là các môn đã và đang phát triển tại Việt Nam, trong đó có những môn mới, lần đầu góp mặt ở đấu trường khu vực như MMA, Teqball.

Trong số này, e-Sports Việt Nam đang cho thấy khả năng hòa nhập nhanh với hệ thống thi đấu của khu vực. Sự tham gia của các nhà tài trợ, nhà phát hành trò chơi và hệ thống giải chuyên nghiệp trong nước giúp vận động viên có cơ hội thi đấu quốc tế liên tục. Hội Thể thao điện tử giải trí Việt Nam sẽ cử 60 cán bộ, HLV, VĐV tham dự SEA Games 33 ở môn esports. Mục tiêu của e-Sports Việt Nam là 1 HCV, 2 HCB, 3 HCĐ, đồng thời củng cố vị thế trong khu vực.

Còn Bowling, dù chưa được đầu tư trọng điểm, vẫn duy trì lực lượng ổn định nhờ các câu lạc bộ tư nhân tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh đứng ra duy trì hoạt động, tự tổ chức giải phong trào để nuôi lực lượng trẻ.

Tại môn Leo núi thể thao, phong trào đang phát triển mạnh trong giới trẻ đô thị. Các phòng tập tư nhân được hình thành tại nhiều thành phố lớn, trở thành nguồn cung vận động viên dồi dào cho đội tuyển quốc gia. Việc Leo núi thể thao được đưa trở lại SEA Games 33 cũng là động lực để môn này nhận được sự quan tâm lớn hơn. Đây là điều dễ hiểu sau khi Indonesia – quốc gia tại Đông Nam Á đã giành HCV môn Leo núi thể thao tại Olympic 2024.

Trong khi đó, MMA cũng đang có những bước tiến vững chắc trong hệ thống thi đấu của Việt Nam. SEA Games 33 sẽ là lần đầu tiên MMA có mặt, trong đó đội tuyển MMA Việt Nam tham dự đầy đủ các nội dung thi đấu. Chương trình tập huấn chuyên môn đã được Liên đoàn MMA Việt Nam xây dựng bài bản, hoàn toàn từ nguồn kinh phí do Liên đoàn tự chủ cũng như huy động. 6 võ sĩ (3 nam, 3 nữ) MMA Việt Nam dự giải này đặt mục tiêu giành 1 HCV.

Theo các huấn luyện viên, điều đáng quý ở nhóm môn xã hội hóa là tính tự chủ cao, kinh phí tập luyện, thiết bị, sân bãi và thi đấu đều chủ yếu đến từ xã hội, trong khi vai trò quản lý nhà nước tập trung vào khâu định hướng, tổ chức hệ thống và kiểm soát chất lượng chuyên môn.

Rõ ràng, các đội tuyển thể thao Việt Nam dự SEA Games 33 dưới hình thức xã hội hóa không chỉ tham dự để cọ xát, “cho vui” mà có những mục tiêu huy chương cụ thể, thậm chí đặt mục tiêu giành HCV. Đấy là điều đáng ghi nhận ở những đội tuyển này để thấy rõ vị thế của các môn trên trong hệ thống thể thao thành tích cao Việt Nam.

Bài học từ Indonesia và hướng mở cho Việt Nam

Nếu được nhìn nhận đúng hướng, các môn này không chỉ là “vệ tinh” của thể thao trọng điểm mà còn là môi trường tạo việc làm, tạo sân chơi và khuyến khích doanh nghiệp đồng hành cùng vận động viên. Một số địa phương như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đã đưa mô hình xã hội hóa vào quy hoạch phát triển thể thao giai đoạn mới, trong đó ưu tiên các môn có khả năng tự khai thác kinh phí và có sức hút cộng đồng. Với ngành Thể thao, việc có định hướng đầu tư rõ ràng cho các môn này cũng có thể mở ra cơ hội ở những sân chơi lớn như Olympic hay ASIAD.

Trường hợp Indonesia đầu tư cho môn Leo núi thể thao là một ví dụ đáng chú ý. Từ mô hình xã hội hóa, quốc gia này đã thành công khi các VĐV được hỗ trợ mạnh mẽ bởi doanh nghiệp và liên đoàn. Sự phối hợp giữa nhà nước và tư nhân giúp họ sở hữu những trung tâm huấn luyện đạt chuẩn quốc tế và các VĐV đạt trình độ hàng đầu thế giới.

Đỉnh cao là tại Olympic Paris 2024, VĐV Indonesia Veddriq Leonardo giành HCV nội dung leo tốc độ nam, mang về tấm HCV Olympic đầu tiên trong lịch sử môn này tại Indonesia. Thành công đó đến từ một chiến lược bài bản: chọn môn có thế mạnh, thu hút đầu tư xã hội và xây dựng hệ thống giải nội địa gắn với thương mại hóa.

Cũng phải kể thêm, Indonesia đã phát triển môn Leo núi thể thao từ hàng chục năm trước. Cho nên, tại SEA Games năm 2011 tại Indonesia, Leo núi thể thao mới có trong chương trình thi đấu. Khi môn này được đưa vào chương trình thi đấu của Olympic, từ Olympic Tokyo năm 2021, đã chứng tỏ tầm nhìn của các nhà quản lý thể thao Indonesia.

Cho dù không có VĐV giành huy chương ở môn Leo núi thể thao tại Olympic Tokyo thì sau đó Indonesia vẫn xếp leo núi thể thao vào nhóm môn trọng điểm ngang với cầu lông và cử tạ. Bộ phận quản lý thể thao Indonesia đưa ra hướng dẫn chi tiết đến từng địa phương về việc phải phát triển các môn trọng điểm như thế nào, trong đó có Leo núi thể thao. Và tấm HCV tại Olympic 2024 đã chứng tỏ hướng đi đúng đắn của thể thao Indonesia.

Sự thành công ấy là minh chứng rõ ràng rằng, nếu xã hội hóa đi đúng hướng, thể thao hoàn toàn có thể phát triển bền vững mà không phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách.

Với Việt Nam, phong trào leo núi thể thao cũng đang mở rộng nhanh, đặc biệt tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Nha Trang. Nhiều phòng tập đạt chuẩn quốc tế, có HLV nước ngoài hướng dẫn, đã xuất hiện trong 2–3 năm gần đây. Tại SEA Games 33, đội tuyển Leo núi thể thao Việt Nam cũng do huấn luyện viên người Mỹ dẫn dắt.

Từ kinh nghiệm Indonesia, có thể thấy rõ, xã hội hóa không chỉ là giải pháp bổ trợ mà là hướng đi tất yếu trong phát triển thể thao hiện đại. Đây cũng là cách để Việt Nam mở rộng cơ hội giành huy chương ở Olympic và ASIAD thay vì chỉ trông vào vài môn trọng điểm truyền thống.

Việc tham dự SEA Games 33 hay những SEA Games sau cũng sẽ chỉ là bước đệm để hướng đến những mục tiêu xa hơn của thể thao thành tích cao Việt Nam. Vì vậy, kỳ vọng của đoàn thể thao Việt Nam ở SEA Games 33 với những môn được xã hội hóa không dừng lại ở những tấm huy chương, khả năng hội nhập sâu rộng vào làng thể thao quốc tế mà còn là bàn đạp cho những bước phát triển tiếp theo.

Như nhiều chuyên gia đã nhận định, cần những đánh giá cụ thể về tiềm năng phát triển của những môn này ở các sân chơi quốc tế quan trọng với thể thao Việt Nam như SEA Games, ASIAD, Olympic. Ở tầm vĩ mô, việc phát triển xã hội hóa thể thao cần được đặt trong Chiến lược phát triển thể thao Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Trong đó, vai trò của địa phương, doanh nghiệp và tổ chức xã hội phải được thể chế hóa rõ ràng hơn từ chính sách thu hút tài trợ, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào thể thao.

Nếu triển khai đồng bộ, đây sẽ là động lực mới cho thể thao nước ta trong việc vừa phát triển phong trào vừa mở rộng thành tích đỉnh cao, đồng thời khẳng định năng lực tổ chức và sức hút xã hội của thể thao Việt Nam.

Minh Hà