Lần đầu tiên giải mã bộ gene hoàn chỉnh của người Ai Cập cổ đại
Hơn 40 năm sau nỗ lực đầu tiên tách ADN từ xác ướp, các nhà khoa học đã lần đầu tiên giải mã thành công bộ gene hoàn chỉnh người cổ đại tại Ai Cập. Phát hiện đánh dấu bước tiến lớn trong giải mã gene người cổ đại và có thể giúp làm sáng tỏ quá trình hình thành của nền văn minh lâu đời nhất thế giới.
Nhóm nghiên cứu quốc tế do nhà cổ di truyền học Pontus Skoglund thuộc Viện Francis Crick, Anh dẫn đầu đã công bố kết quả trên tạp chí Nature. Mẫu vật là răng của một người đàn ông cao tuổi, sống cách đây khoảng 4.800 - 4.500 năm, tức vào thời kỳ Cổ Vương quốc - kỷ nguyên xây dựng các kim tự tháp.
Khách du lịch cưỡi ngựa trước Kim tự tháp Giza, ngoại ô Cairo, Ai Cập. Ảnh: Reuters
Hài cốt của người đàn ông này phát hiện trong một chiếc bình đất sét kín tại làng Nuwayrat, phía Nam thủ đô Cairo. Kết quả phân tích cho thấy 80% gene của ông đến từ người cổ đại Bắc Phi, còn lại là từ Tây Á và Lưỡng Hà. So sánh với dữ liệu di truyền của hơn 3.800 cá nhân cổ đại và hiện đại cho thấy tổ tiên ông có liên hệ với vùng Lưỡng Hà. Đây cũng là bằng chứng di truyền đầu tiên khẳng định các mối liên kết giữa Ai Cập cổ đại và các nền văn minh Lưỡng Hà.
Các đồng vị trong răng xác định người đàn ông lớn lên ở vùng khí hậu nóng và khô của Thung lũng sông Nile, với chế độ ăn gồm lúa mì, lúa mạch và protein từ động-thực vật. Phân tích nhân chủng học cho thấy ông cao hơn 1,5m, sống đến 44–64 tuổi, được coi là rất thọ so với thời kỳ đó. Xương cho thấy ông lao động nặng nhọc suốt đời, với các dấu hiệu viêm khớp, loãng xương, và tổn thương do mang vác nặng. Những phát hiện này mở ra hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu nguồn gốc và sự di cư của người Ai Cập cổ đại, vốn từng bị cản trở bởi điều kiện môi trường khiến ADN khó bảo quản.
Nỗ lực tách ADN từ xác ướp Ai Cập bắt đầu từ năm 1985, khi nhà di truyền học Svante Pääbo công bố chuỗi ADN cổ đầu tiên từ một xác ướp trẻ em 2.400 năm tuổi, nhưng các nghiên cứu tới nay chỉ thu được dữ liệu di truyền hạn chế.
