LẮNG NGHE NGƯỜI DÂN HIẾN KẾ: Xây dựng siêu đô thị số

Sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP HCM mới có diện tích khoảng 6.772 km² và dân số gần 13,7 triệu người. Sự kết hợp này tạo thành một không gian kinh tế tích hợp hoàn chỉnh gồm cảng biển nước sâu, sân bay quốc tế, khu công nghiệp và trung tâm tài chính - công nghệ.

Số hóa toàn diện

Tuy nhiên, mô hình quản trị phân tán hiện tại nếu không thay đổi sẽ dẫn đến các thách thức nghiêm trọng về logistics, quản lý năng lượng và ngập úng đô thị, tạo thành rào cản cho phát triển kinh tế bền vững.

Trong bối cảnh Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030, TP HCM mới cần xây dựng một chiến lược số hóa toàn diện dựa trên dữ liệu và công nghệ tiên tiến. Hai công cụ trọng tâm trong chiến lược này là Digital Twin và Trung tâm điều hành đô thị thông minh (Intelligent Operations Center - IOC).

Digital Twin là một bản sao kỹ thuật số thời gian thực của một hệ thống hoặc cơ sở hạ tầng vật lý, được xây dựng từ dữ liệu cảm biến và mô hình toán học. Digital Twin cho phép mô phỏng, thử nghiệm các tình huống và đưa ra dự báo chính xác mà không cần can thiệp trực tiếp vào thực tế.

Một góc TP HCM. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

IOC là trung tâm tích hợp và điều phối dữ liệu đa ngành như giao thông, môi trường và dịch vụ công nhằm hỗ trợ ra quyết định nhanh chóng và chính xác. Khi kết nối IOC với Digital Twin, chính quyền có thể đồng thời giám sát thời gian thực và dự báo các tình huống tương lai.

Các đô thị trên thế giới như Singapore và Estonia đã thành công khi kết hợp Digital Twin và IOC để giải quyết các vấn đề đô thị và nâng cao chất lượng sống.

Trước đây, TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đều đã xây dựng IOC riêng biệt nhằm quản lý giao thông, môi trường và dịch vụ công. Nếu liên kết các trung tâm này thông qua chuẩn dữ liệu chung và tích hợp Digital Twin, hệ thống sẽ trở thành "bộ não số" điều phối thống nhất toàn vùng.

Để thực hiện, cần triển khai phổ cập hạ tầng số như cáp quang đến từng hộ gia đình, mạng 5G phủ rộng toàn khu vực và các khu công nghệ cao, kết hợp với trung tâm dữ liệu mạnh hỗ trợ AI, định danh số và chữ ký số. Hạ tầng này sẽ cho phép các IOC địa phương chia sẻ dữ liệu qua API an toàn, tránh trùng lặp và thống nhất quản trị.

Ứng dụng Digital Twin trong các lĩnh vực then chốt

Với Digital Twin, dữ liệu từ các cảng biển, sân bay và đường bộ được tích hợp để mô phỏng dòng chảy hàng hóa và phương tiện, dự báo và giảm ùn tắc, tối ưu hóa lịch bốc dỡ container. Kinh nghiệm từ cảng Rotterdam cho thấy áp dụng công nghệ này giúp giảm 15% - 20% thời gian xử lý logistics. Việc ứng dụng công nghệ này đặc biệt cần thiết cho siêu đô thị TP HCM mới, với hệ thống logistics trải dài nhiều địa bàn.

Digital Twin cho phép dự báo nhu cầu điện, quản lý và cân bằng tải điện hiệu quả, giảm nguy cơ quá tải và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng tái tạo. Tại Singapore, SP Group đã sử dụng Digital Twin để tối ưu hóa hệ thống điện và ứng phó nhanh với các tình huống biến động lớn.

Digital Twin tích hợp mạng lưới cấp thoát nước, hệ thống hồ điều tiết, giúp dự báo áp lực nước, phát hiện sớm rò rỉ và điều tiết nước hiệu quả. TP Aarhus - Đan Mạch đã áp dụng thành công Digital Twin để quản lý hệ thống chống ngập và vận hành hiệu quả các trạm bơm. TP HCM mới hoàn toàn có thể học hỏi kinh nghiệm này để ứng phó ngập úng hiệu quả hơn.

Để các ứng dụng Digital Twin hoạt động hiệu quả, cần xây dựng một nền tảng dữ liệu mở tích hợp đa lĩnh vực, cung cấp thông tin cho người dân và doanh nghiệp thông qua API. Khi kết hợp với định danh số và chữ ký số, chính quyền điện tử sẽ giúp thực hiện thủ tục hành chính nhanh chóng, giảm giấy tờ và tăng tính minh bạch. Estonia và Hàn Quốc là những điển hình thành công khi xây dựng nền tảng dữ liệu mở và chính quyền số mạnh mẽ, nâng cao hiệu quả quản trị và sự hài lòng của người dân.

Đề xuất lộ trình triển khai như sau: Từ năm 2025 - 2026: Chuẩn hóa dữ liệu IOC giữa 3 địa phương, xây dựng hệ thống cảm biến, nâng cấp trung tâm dữ liệu số.

Từ năm 2026 - 2027: Thí điểm Digital Twin tại hành lang cảng Cái Mép - Cát Lái, khu công nghiệp Bình Dương và mạng thoát nước ven sông Sài Gòn.

Từ năm 2028 -2030: Mở rộng Digital Twin trên toàn vùng cho logistics, năng lượng và nước; tích hợp hoàn chỉnh với chính quyền số và ban hành quy định kết nối, chia sẻ dữ liệu.

Việc ứng dụng IOC và Digital Twin dự kiến sẽ giảm 20% - 30% chi phí logistics, tối ưu sử dụng năng lượng và giảm nguy cơ ngập úng đô thị. Doanh nghiệp sẽ hưởng lợi từ hạ tầng ổn định và dịch vụ công nhanh chóng; người dân được cung cấp thông tin minh bạch và kịp thời; chính quyền sẽ vận hành hiệu quả hơn.

TS PHAN THANH CHUNG - TS VŨ THỊ HỒNG NHUNG (Khoa Kinh doanh - Đại học RMIT Việt Nam)